-
کمیته فقهی بورس مصوبه فروش استقراضی سهام را صادر کرد
مدیرعامل شرکت بورس تهران در مراسم رونمایی از معاملات اختیار معامله در بازار سرمایه، خبر از صدور مصوبه فروش استقراضی سهام از سوی کمیته فقهی داد.
به گزارش ایبنا ، حسن قالیباف اصل امروز در مراسم رونمایی از معاملات اختیار معامله در بازار سرمایه ضمن اشاره به انواع ابزارهای متنوع از جمله صکوک، مشارکت و مرابحه در بازار سرمایه اظهارداشت: این ابزارها میتواند پاسخگوی انواع سلیقههای ناشر و سرمایهگذار باشد.
مدیرعامل شرکت بورس تهران در تشریح کارکردهای اوراق اختیار معامله گفت: این ابزار در کنار سایر ابزارها به توسعه بازار سرمایه کمک میکند. همچنین برای توسعه بازار سرمایه باید ابزارها توسعه یابند. وی درباره روند راهاندازی اوراق اختیار گفت: این پروژه از سال ۱۳۸۷ در بازار سرمایه کلید خورد و تقریبا یک دهه زمان برد تا این فرآیند تکمیل شود.
وی ادامه داد: در سال ۱۳۸۷ کمیته فقهی مصوبه این اوراق را منتشر کرد و در سال ۱۳۹۰ پس از تهیه دستورالعمل توسط شرکت بورس به سازمان بورس پیشنهاد و تصویب شد. البته دستورالعمل اولیه اخیرا با اصلاحاتی مواجه شده است و امروز شاهد راهاندازی معاملات این اوراق هستیم.
قالیباف اصل با اشاره به اینکه در حوزه اوراق مشتقه به ویژه اختیار که جزو ابزار پیچیده است، بحث نرم افزاری مطرح بود، بیان کرد: همین موضوع سبب زمانبر شدن پروژه شد و پس از ورود رییس جدید سازمان بورس این موضوع با جدیت بیشتری پیگیری شد.
مدیرعامل شرکت بورس تهران به تفاوت مهم کشور ما با سایر کشورها در راهاندازی فرآیندها اشاره کرد و گفت: معمولا در سایر کشورها از ابتدا تا انتهای یک پروژه به شرکت بینالمللی متخصص واگذار میشود؛ اما در کشور ما به سبب تحریمهای سالهای اخیر، همه مسئولان برای راه اندازی این بازار تلاش کردند.
این مقام مسئول در ادامه به ذکر نکاتی درباره این بازار پرداخت و اظهارداشت: آپشن آغاز یک راه طولانی است. این اوراق با نمونه سادهای که اختیار خرید است راه اندازی شده و فعلا استراتژی پیچیده ای ندارد؛ به مرور زمان فعالان با این ابزار آشنا می شوند و با توسعه نرم افزاری و دانشی، این بازار به سمت تکمیل حرکت میکند.
وی با تاکید بر اینکه این ابزار در حال حاضر بر روی سهام معامله میشود، اظهار امیدواری که به زودی بازار سرمایه شاهد راهاندازی اوراق اختیار فروش باشد.
قالیباف اصل از صدور مجوز کمیته فقهی برای معامله اوراق اختیار بر سبد سهام نیز خبر داد و تصریح کرد: بحث های فروش استقراضی نیز گام دیگری در تکمیل و توسعه این بازار است که کمیته فقهی مجوز آن را صادر کرده است.
وی با اشاره به اینکه با چنین ابزارهایی ریسک سیستماتیک مدیریت میشود، گفت: این بازار به نقدشوندگی، کارآیی و تعمق بازار کمک میکند.
مدیرعامل شرکت بورس تهران آپشن را یک ابزار بیمه و اهرم دانست و خاطرنشان کرد: هر ابزار جدیدی که به بازار سرمایه اضافه میشود به کارکردهای کل اقتصاد و بازارهای مالی کشور کمک میکند و سبب عمق بخشی به سایر بازارها میشود.
مدیرعامل بورس تهران با تاکید بر اینکه بازار مشتقه ویژگیهایی دارد که بازار نقد از آن بیبهره است، گفت: در بازار مشتقه سرمایهگذار در شرایط نزولی میتواند سود کسب کند و در بازار رو به بالا، ریسکهایش را مدیریت کند.
به گفته سخنگوی شرکت بورس اوراق بهادار تهران در بازار نقد اگر سرمایهگذاری به نقدینگی خود نیاز داشته باشد، مجبور است سهم ارزندهاش را بفروشد و با این کار باعث سرکوب قیمت سهم میشود. اما چون بازار مشتقه انتظارات را نشان میدهد با چنین مشکلاتی مواجه نیست؛ به همین دلیل بازار مشتقه بیشتر از بازار نقد میتواند ارزش ذاتی را نشان بدهد و به توانمندی بازار سرمایه در کشف قیمت و نقدشوندگی کمک کند.
به گفته قالیباف اصل در بازارهای کشور ما قابلیت پیشبینی برخی متغیرها مثل ساختار نرخ بهره وجود ندارد اما با راهاندازی بازار مشتقه این کارکردها نیز اجرایی میشود.
مدیرعامل شرکت بورس تهران در خاتمه اظهارداشت: توسعه این ابزارها به توسعه دانش نیز کمک میکند و دانشگاهها از این به بعد میتوانند فعالتر در این بحث شرکت کنند و در بحث افشای این ابزار در ترازنامهها، صورتهای مالی و استانداردها آموزشهای لازم را انجام دهند.
منبع : ایبنا -
لایحه بانکداری بدون ربا در راه مجلس/ الزامات قانون جدید
مدیر گروه بانکداری اسلامی پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی گفت: با توجه به اینکه قانون بانکداری بدون ربا مصوب سال ۶۲ دارای نواقصی بود، اصلاح این قانون در دستور کار بانک مرکزی قرار گرفت و سرانجام لایحه بانکداری بدون ربا در اواخر سال ۱۳۹۴ آماده شد که پس از بررسی های مجدد بر اساس اظهارات رئیس کل بانک مرکزی قرار است این لایحه تا آخر مردادماه بهمنظور بررسی و تصویب راهی مجلس شورای اسلامی شود.
دکتر کامران ندری،در گفت و گو با شبکه خبری اقتصاد و بانک ایران(ایبِنا)، با بیان اینکه در حوزه بانکداری اسلامی چندین مشکل عمده وجود دارد که یکی از مهمترین آنها پدیده صوری بودن قراردادها در عملیات بانکداری است، افزود: عقودی که در قانون بانکداری بدون ربا تعریف و تسهیلاتی در قالب این عقود در بانکها ارائه میشود با نیازهای مردم همخوانی ندارد بهطور مثال تسهیلات در قالب کمک هزینه تحصیل وجود نداشته و متقاضیان بهمنظور رفع این نیاز مجبور به دریافت تسهیلات کالا و خودرو هستند.
دکتر ندری ادامه داد: به عنوان مثال متقاضیان برای دریافت این تسهیلات مجبور به ارائه اسناد جعلی و فاکتور صوری خرید کالا و خودرو بودند که چالش صوری بودن قراردادها را ایجاد کرده بود.
وی تاکید کرد: انتظار میرود که در قانون جدید بانکداری بدون ربابه این موردتوجه و روشهای تأمین مالی در شبکه بانکی توسعه یابد تا توان پاسخگویی به نیازهای مردم را داشته و با این روند از ارائه فاکتورهای صوری جلوگیری شود.
مدیر گروه بانکداری اسلامی پژوهشکده پولی و بانکی ادامه داد: در لایحه جدید باید حداقل الزامات قانونی در جهت رفع این مسائل دیدهشده باشد تا قانونی که در آینده تصویب میشود راهگشای این مشکل باشد.
دکتر ندری با اشاره به قانون بانکداری بدون ربا مصوب سال ۱۳۶۲ که بانکها را مکلف به انجام عملیات بانکداری بر اساس ضوابط و مقررات آن کرده است، گفت: هیچ معیاری در قانون قبلی بهمنظور کشف عملیات بانکداری شبکه بانکی مطابق ضوابط شرعی وجود نداشت.
ندری افزود: در قانون مذکور حتی اگر مغایرتی کشف میشد دستورالعملی برای برخورد با بانک خاطی وجود نداشت ضمن اینکه در قانون عملیات بانکداری بدون ربا و دستورالعملهای آن از همان ابتدا مسئله نظارت شرعی مغفول مانده بود.
توجه جدی به نظارت شرعی در لایحه بانکداری بدون ربا
وی عنوان کرد: نظارت شرعی به معنای این است که یک ناظر بهمنظور سنجش انطباق عملیات بانکداری شبکه بانکی با قوانین بانکداری بدون ربا و دستورالعملهای آن باید وجود داشته باشد که البته این امر تاکنون وجود نداشته است اما باید در قانون شدن شرایطی در نظر گرفته شود که در صورت انطباق نداشتن فعالیت ها با قوانین، جرائمی برای بانکهای خاطی در نظر گرفته شود.
دکتر ندری با تاکید بر اینکه، قانونی که نظارت بر آن صورت نگیرد قانون نیست، گفت: نظارت همواره جزو لاینفک قانون بوده و این در حالی است که یکی از خلأهای قانون عملیات بانکداری بدون ربا مسئله نظارت است که در قانون جدید باید به آن پرداخته شود.
تدوین صورت های مالی بانک ها در تطابق با قانون بانکداری بدون ربا
این استاد دانشگاه امام صادق تاکید کرد: هنگامیکه قانونی تصویب میشود بانک مرکزی باید لوازم تحقق آن قانون را فراهم کند که یکی از زمینههای تحقق رعایت ضوابط بانکداری بدون ربا این است که در تنظیم صورتهای مالی بانکها استانداردهای حسابداری و حسابرسی بهمنظور تطابق با قانون بانکداری بدون ربا تدوین شود.
وی با اشاره به اصلاح صورتهای مالی و ابلاغ آن به بانک ها ، گفت: در تدوین صورتهای مالی جدید در بخش تجهیز منابع، گزارش عملکرد سپردههای مدتدار از بانکها درخواست شده است که این امر حرکت مناسبی است البته این روند باید در بخش تخصیص منابع و اعطای تسهیلات نیز انجام شود.
ندری افزود: در لایحه جدید بانکداری بدون ربا باید استانداردهایی در تنظیم صورتهای مالی بانکها تدوین شود که این صورتهای مالی که در حکم شناسنامه مؤسسات مالی هستند رعایت ضوابط اسلامی در آنها مشهود و قابل شناسایی باشد.
مدیر گروه بانکداری اسلامی پژوهشکده پولی و بانکی تاکید کرد: در لایحه جدید باید بانک مرکزی بهمنظور اجرای صحیح قوانین بانکداری بدون ربا استانداردها و دستورالعملهای لازم را تدوین و شبکه بانکی را ملزم به رعایت این استانداردها ظرف مدت معین کند.
تدوین قوانینی در خصوص شناسایی معسر در لایحه بانکداری بدون ربا
وی با تاکید بر مسئله تأخیر تأدیه که مورد اعتراض مراجع تقلید و آحاد مردم است، گفت: این مسئله در نظام بانکی به درستی تبیین نشده و اعتراضات زیادی بر نحوه اجرای آن وجود دارد و بهعنوان وجه التزام مورد تأیید شورای نگهبان قرارگرفته است.
دکترندری ادامه داد: جریمه تأخیر تأدیه یا وجه التزام برای آن دسته از مشتریانی است که توانایی بازپرداخت دارند اما اقساط خود را نمیپردازند و باید جریمه شوند.
وی تصریح کرد: در قانون بانکداری بدون ربا مصوب سال ۱۳۶۲ هیچ مبنایی بهمنظور شناسایی معسر(معسر کسی است که به واسطه نداشتن دارایی یا دسترسی نداشتن به مالش توانایی هزینه محاکمه یا دیون خود را ندارد)
در نظر گرفته نشده بود البته در تمام دنیا تشخیص اعسار با خود مشتری است که باید از جانب وی اظهار شود ودر صورت اظهار نباید از وی جریمه تاخیر تأدیه گرفته شود.
این کارشناس مسایل اقتصادی خاطرنشان کرد: در آمریکا افرادی که از کارتهای اعتباری که نرخ سود آن در حدود ۳ درصد است استفاده میکنند در صورت تاخیر در پرداخت در ماه اول ۱۸ درصد جریمه و میزان جریمهها بهصورت صعودی بالا میرود اما اگر فرد اظهار معسری کند دیگر نرخ جریمه به فرد تعلق نمیگیرد.
وی بابیان اینکه البته اظهار معسر بدون در آمریکا همراه با تبعات است، گفت: بر اساس قوانین این کشور فرد معسر در روش اول باید لیست داراییهای خود را به بانک معرفی کند و بانک با ارزیابی داراییهای وی قسمتی که درشان زندگی فرد است را جدا و داراییهای مازاد فرد را به مزایده میگذارد و طلب خود را برمیدارد اگر اضافه آمد مابقی را به وی برمیگرداند و اگر کمآمد بانک دیگر ادعایی به طلب خود ندارد.
دکترندری تشریح کرد: در روش دیگر که تنها مخصوص افراد شاغل است اصل طلب بانک بدون در نظر گرفتن جریمه از حقوق ماهیانه فرد کم میشود.
وی گفت: در لایحه جدید بانکداری بدون ربا بهمنظور حل این معضل باید قوانین و دستورالعملهایی تدوین شود زیرا اخذ جریمه تاخیر تأدیه از معسر مصداق بارز ربا است که امیدواریم قانون جدید به تمام این ابهامات پاسخ و خلأ قانونی در این بخشها رفع شود.
تنظیم قوانین و مقررات به منظور استفاده ابزار مالی اسلامی
دکتر ندری با اشاره به توسعه نیافتن بازار بدهی در کشور، گفت: ابزار مالی که میتواند در بازار بدهی خریدوفروش شود در قانون بانکداری بدون ربا مسکوت مانده بود البته از آنجایی که بازاری هم در این خصوص تشکیل نشده بود تاکنون با مشکلی هم مواجه نشده بودیم.
وی ادامه داد: همچنین باید در لایحه بانکداری بدون ربا ، قوانین و مقررات برای استفاده و خریدوفروش ابزارهای مالی در بازار بدهی اسلامی تدوین شود زیرا در حال حاضر اقتصاد کشور نیازمند بهرهگیری از این ابزار بهمنظور توسعه بازار بدهی است. -
کاتالیزورهای تغییر اولویتهای راهبردی در حاکمیت و مقرراتگذاری اجرای مالی اسلامی
این گزارش از مجموعه گزارشهای «مالی اسلامی: پیشگام شدن با متعهد شدن» است که توسط بخش خاورمیانه موسسه دیلویت تهیه شده است.
موسسه دیلویت (Deloitte) با همکاری موسسه پژوهش و آموزش اسلامی (IRTI) وابسته به بانک توسعه اسلامی گزارشی را با عنوان «کاتالیزورهای تغییر اولویتهای راهبردی در حاکمیت و مقرراتگذاری اجرای مالی اسلامی» منتشر کرده است. در این گزارش، چالشهای این صنعت و نحوه انطباق الگوهای نوین کسبوکار و چارچوبهای حاکمیت شرکتی در فضای جدید توسط فعالان بازار، مورد بررسی قرار گرفته است. این چالشها در ابعاد مختلف از جمله مقرراتگذاری، ریسک، حاکمیت شرکتی، رهبری و ملاحظات عملیاتی وجود دارند.
برای تهیه این گزارش با مقرراتگذاران و نیز فعالان بازار همچون حسابداران، وکلا، پژوهشگران و فقها مصاحبه شده است و دیدگاههای آنها راجع به پارادایم جدید صنعت دریافت شده تا از این طریق موسسات مالی اسلامی بتوانند از فرصت محدود پیش رو برای شناسایی کاتالیزورها در جهت تغییر و اجرای اقدامات به موقع در جهت اولویتهای راهبردی خود در رابطه با حاکمیت، مقرراتگذاری، ریسک و رهبری استفاده نمایند.
این گزارش از مجموعه گزارشهای «مالی اسلامی: پیشگام شدن با متعهد شدن» است که توسط بخش خاورمیانه موسسه دیلویت تهیه شده است. هدف از این گزارشها فراهم کردن بینش لازم برای پیشگامان صنعت مالی اسلامی برای در نظر گرفتن چالشهای پیش رو از سوی مشتریان جدید و شرایط بازار و نیز بهرهمندی از تجارب به دست آمده در کشورهای دیگر است.
علاقمندان میتوانند متن کامل این گزارش را از این نشانی دریافت نمایند.
منبع:پژوهشکده پولی و بانکی -
رتبه پائین ایران در شاخص توسعه مالی اسلامی/ ضرورت بینالمللیسازی پژوهشها
شاخص توسعه مالی اسلامی از جمله شاخصهایی است که امکان مقایسه بین کشورها از نظر وضعیت آموزش و پژوهش در صنعت مالی اسلامی را فراهم میسازد. رتبه ایران در شاخص مذکور پائین است که علت اصلی آن عدم انتشار آثار به زبان انگلیسی و عربی در سطح بینالمللی است. اصلاح این فرآیند نیازمند سیاستگذاری صحیح است.
به گزارش شبکه خبری اقتصاد و بانک ایران (ایبِنا)، شاخص توسعه مالی اسلامی (IFDI)، سنجهای یکپارچه است که ارزیابی جامعی از صنعت مالی اسلامی در همه بخشهای آن انجام میدهد. این شاخص در یک همکاری راهبردی بلندمدت بین شرکت اسلامی توسعه بخش خصوصی (ICD)، به عنوان یکی از زیرمجموعههای بانک توسعه اسلامی (IDB) و موسسه تامسون رویترز، از سال ۲۰۱۳ تاکنون منتشر میشود و در حال حاضر ۱۲۰ کشور (شامل کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی و کشورهای غیراسلامی ارائهدهنده خدمات مالی اسلامی) را پوشش میدهد.
شاخص توسعه مالی اسلامی شامل پنج بخش اصلی است که عبارتاند از: توسعه کمی، دانش، مسئولیت اجتماعی، حاکمیت و آگاهسازی. هر یک از این بخشها دارای زیرمجموعههایی است که در هر یک از آنها، معیارهای گوناگونی برای سنجش میزان توسعه صنعت مالی اسلامی در هر کشور در نظر گرفته شده و سرانجام در یک شاخص واحد تجمیع میشوند.
در بخش «دانش» مربوط به این شاخص، دو زیرشاخص «آموزش» و «پژوهش» ارزیابی میشود. در زیرشاخص آموزش، «تعداد موسسات برگزارکننده دورههای آموزشی مالی اسلامی» و «تعداد موسسات ارائهدهنده مدارک تحصیلی مالی اسلامی»، به عنوان معیار در نظر گرفته شده و در زیرشاخص پژوهش نیز «تعداد نشریات در زمینه مالی اسلامی طی سه سال گذشته» و «تعداد مقالات منتشر شده در زمینه مالی اسلامی طی سه سال گذشته» به عنوان معیار مد نظر قرار میگیرند.
طبق گزارش موسسه تامسون رویترز، متوسط شاخص دانش در سال ۲۰۱۶، مقدار ۸ بوده است. بیشترین مقدار این شاخص مربوط به مالزی با عدد ۲۰۰ است و پس از آن، کشورهای اردن و تونس به ترتیب با مقادیر ۶۹ و ۶۱ در جایگاه دوم و سوم قرار دارند. مقدار شاخص دانش برای کشور ایران، ۱۵ میباشد که هرچند از متوسط جهان وضعیت بهتری دارد ولی در مقایسه با کشورهای پیشرو در مالی اسلامی جایگاه مطلوبی ندارد و رتبه هفدهم را به خود اختصاص داده است.
همچنین در حوزه آموزش، متوسط شاخص جهانی در سال ۲۰۱۶، عدد ۸ را نشان میدهد. در این زمینه نیز مالزی، اردن و امارات به ترتیب با مقادیر ۱۰۱، ۹۰ و ۵۸ در رتبههای اول تا سوم قرار دارند. مقدار این شاخص برای ایران، عدد ۱۴ است. در حوزه پژوهش نیز امتیاز ایران عدد ۱۶ است. این در حالی است که متوسط شاخص پژوهش مالی اسلامی در جهان عدد ۷ است و کشورهای مالزی، تونس و بحرین به ترتیب با مقادیر ۳۰۰، ۹۵ و ۵۱ بالاترین جایگاه را در زمینه پژوهش داشتهاند.
به نظر میرسد یکی از دلایل پایین بودن جایگاه ایران در زمینه دانش بانکداری و مالی اسلامی، ضعف در ارائه مقالات و پژوهشهای مالی اسلامی کشور در سطح بینالمللی و نیز کمبود دورههای آموزشی مالی اسلامی در سطح استانداردهای بینالمللی است. در واقع، هرچند ممکن است فعالیتهای آموزشی و پژوهشی گوناگونی در زمینه مالی اسلامی در ایران انجام شود، ولی کمرنگ بودن حضور ایران در عرصه بینالمللی دانش مالی اسلامی موجب شده تا جایگاه مناسبی به ایران تعلق نگیرد.
در این راستا پیشنهاد میشود به منظور ارتقای جایگاه ایران در زمینه دانش مالی اسلامی موارد ذیل از سوی بانک مرکزی، وزارت علوم و سایر سیاستگذاران، در حوزه نظری و عملی مد نظر قرار گیرد:
- برگزاری دورههای نظری و عملی آموزشی اعطای گواهینامههای حرفهای در زمینه مالی اسلامی با همکاری موسسات بینالمللی همچون هیئت خدمات مالی اسلامی (IFSB)، موسسه پژوهش و آموزش اسلامی (IRTI) و غیره.
- طراحی و اجرای دورههای تحصیلی به ویژه در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری در زمینه مالی اسلامی با رویکرد بینالمللی.
- راهاندازی مراکز آموزش و پژوهش تخصصی مالی اسلامی در سطح استانداردهای بینالمللی از سوی نهادهای متولی نظام مالی کشور همچون بانک مرکزی و سازمان بورس و اوراق بهادار و یا بینالمللی شدن موسسات موجود.
- حمایت جدی مادی و معنوی از انتشار گزارشها، مقالات و نشریات انگلیسی در سطح بینالمللی در زمینه مالی اسلامی از سوی مراکز آموزشی و پژوهشی و نهادهای متولی نظام مالی کشور.
- در نظر گرفتن مشوقهای مالی و غیرمالی برای اساتید، دانشجویان و پژوهشگران به منظور انتشار آثار در زمینه مالی اسلامی به زبانهای انگلیسی و عربی.
در پایان لازم به ذکر است که در حال حاضر، بسیاری از کارهای پژوهشی در خور توجه در زمینه بانکداری و مالی اسلامی در کشور ارائه میشود که به دلیل مطرح نشدن آنها در سطح بینالمللی، تاثیر کافی در شناساندن جایگاه کشور در صنعت مالی اسلامی بینالمللی را ندارد. از این رو، مناسب است که متولیان امر پژوهش در حوزه اقتصاد و مالی و به ویژه در زمینه بانکداری و مالی اسلامی، سازوکار مناسبی نیز برای عرضه محصولات داخلی به زبان انگلیسی در سطح استانداردهای بینالمللی فراهم سازند. -
بانک مرکزی ایران رئیس دوره ای هیئت خدمات مالی اسلامی شد
به گزارش روابط عمومی بانک مرکزی، این بانک به عنوان رئیس دوره ای هیئت خدمات مالی اسلامی (IFSB) برای سال 2017 و بانک مرکزی بنگلادش نیز به عنوان معاونت این نهاد انتخاب شد. پیش از این، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، معاونت این هیئت را برعهده داشت.
بنا به این گزارش، بیست و نهمین اجلاس شورای عالی هیئت خدمات مالی اسلامی (Islamic Financial Services Board; IFSB) در روز چهارشنبه 24 آذرماه به ریاست رییس کل بانک مرکزی مصر و معاونت بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و با شرکت هیئتهای عالی رتبه از بانکهای مرکزی کشورها و سایر سازمان های عضو IFSB در شهر قاهره پایتخت کشور مصر برگزار شد.
در این جلسه که هیئتی از بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به ریاست آقای دکتر کمیجانی قائم مقام رییس کل بانک مرکزی حضور داشتند، گزارشهایی در خصوص اقدامات انجام شده در خصوص آزمون بحران (Stress Test) در موسسات ارائه کننده خدمات مالی اسلامی، برنامه های راهبردی هیئت و تایید ادامه مطالعات در این زمینه، وضعیت عضویت اعضا و عملکرد بودجه سال 2016 ارایه و راههای تامین مالی هیئت در سالهای آینده بحث و بررسی شد.
همچنین در این جلسه، دبیر کل جدید هیئت خدمات مالی اسلامی براساس نتایج ارزیابی کمیته ویژه مصاحبه کاندیداهای تصدی این سمت انتخاب شد.
شایان ذکر است هیئت خدمات مالی اسلامی سازمانی است متشکل از مراجع نظارت مالی و بانکی کشورهای اسلامی که در سال 2002 میلادی پایه گذاری شد و فعالیت های خود را رسما از سال 2003 میلادی آغاز کرد. مقر اصلی این هیئت در شهر کوالالامپور پایتخت کشور مالزی است. این هیئت که هدف از تاسیس آن کمک به ارتقای ثبات مالی و بازگشت پذیری صنعت خدمات مالی اسلامی است در تلاش است تا از طریق انتشار استانداردهای احتیاطی و نظارتی و تسهیل پیاده سازی آنها و نیز از طریق دیگر اقداماتی که به افزایش دانش و همکاری میان موسسات مالی اسلامی می انجامد، به هدف خود نائل شود. در حال حاضر، این هیئت دارای 190 عضو متشکل از 66 مرجع نظارتی، 8 سازمان بین المللی و 116 فعال بازار (موسسات مالی، حرفه ای و انجمن های فعال در صنعت مالی) است که در 48 کشور جهان فعالیت دارند.
بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران نیز از پایه گذاران و اعضای اصلی این هیئت است. -
ارائه طرح بانکداری بدون ربا پیش از تصویب به مراجع تقلید
رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی گفت: به منظور رعایت قوانین شرعی و فقهی طرح بانکداری بدون ربا پیش از تصویب در اختیار مراجع عظام تقلید قرار میگیرد.
به گزارش ایبنا، محمدرضا پورابراهیمی و تعدادی از اعضای کمیسیون اقتصادی مجلس که به منظور گرفتن نظر مراجع عظام تقلید برای تدوین قانون بانکداری اسلامی به قم آمده بودند در حاشیه این دیدارها گفت: پس از پیروزی انقلاب اسلامی به منظور اصلاح نظام بانکی در سال ۶۲ قانون عملیات بانکی بدون ربا تصویب شد و با اینکه مقرر شده بود که این قانون آزمایشی اجرا و سپس بازنگری شود اما از آن زمان تاکنون به روز رسانی نشد و هم اکنون این موضوع به مشکل اساسی نظام اقتصادی کشور تبدیل شده و مشکلات متعدد بر جامعه اسلامی وارد کرده است.
نایب رئیس اول کمیسیون تدوین آئین نامه داخلی مجلس با بیان اینکه هیچ کدام از دولتها در ایران این اقدام را انجام ندادند، گفت: به منظور اصلاح قوانین و در نظر گرفته شدن بودجه لازم برای هر طرحی بهتر است تا دولتها لایحه به مجلس ارائه کنند اما هیچ دولتی به این امر اهتمام لازم را نداشت.
پورابراهیمی در گفتگو با مهر ادامه داد: در نهایت به دلیل نگرانی، دغدغهها و شبهاتی که مراجع تقلید در سالهای اخیر درباره عملیات بانکی مطرح کردند و مشکلاتی که برای تودههای مردم و فعالان اقتصادی وجود دارد در مجلس نهم کارگروهی تشکیل و پیش نویس قانون بانکداری اسلامی تهیه شد و در حال تکمیل آن به عنوان یکی از طرحهای مهم در مجلس دهم هستیم.
منتخب مردم کرمان در مجلس شورای اسلامی ابراز داشت: ابتدای مهرماه سال جاری کلیات این قانون در کمیسیون اقتصادی تصویب شد و دو ماه به دولت فرصت داده شد تا بررسیهای لازم انجام و لایحهای را که میخواهد ارائه دهد سپس وارد جزئیات شدیم.
وی با تصریح بر اینکه لزوم بازنگری قوانین بانکی و استفاده از فناوریهای جهانی و تجربه به روز شده مسلمانان امری اجتناب ناپذیر است، گفت: بخشهایی از این قانون مرتبط با مباحث فقهی و تدوین احکام بر اساس مبانی شرعی است که برای اصلاح و اسلامی کردن مسائل بانکی و انطباق آن با موازین اسلامی طرح بانکداری بدون ربا پیش از تصویب در اختیار مراجع عظام تقلید قرار میگیرد تا با توجه به این امر که از سال ۶۲ این قانون بازنگری نشده با نظر اجماع مراجع آن را نهایی میسازیم تا قانون متقن، محکم و جامعی نوشته شود.منبع:ایبنا
-
بررسي تطبيقي لايحه بودجه سال 1396 با تأکيد بر جايگاه بازار سرمايه
با بررسی ساختار کلی لایحه بودجه سال 1396 و مقایسه آن با قانون بودجه سال 1395 مشاهده میشود که منابع و مخارج پیشبینی شده دولت برای سال 1396 که با رشد 9/10 درصدی همراه بوده و نسبت به رشد 8/16 درصدی قانون بودجه سال 1395 و نرخ تورم تقریباً 10 درصدی نمیتوان آن را بودجهای انبساطی برشمرد. در واقع به نظر میرسد دولت با هدف کنترل هزینهها و منطبقسازی آن با نرخ تورم، برنامهریزی مالی محتاطانهای برای منابع و مصارف خود برای سال آتی درنظر گرفته است.
با بررسی ترکیب منابع بودجه مشاهده میشود که دولت اتکای بیشتری به درآمدهای نفتی و اختصاصی و تکیهی کمتری به واگذاری داراییهای مالی داشته است. همچنین ثبات نسبی درآمدهای عمومی، درآمدهای مالیاتی و منابع شرکتهای دولتي، مؤسسات انتفاعي وابسته به دولت و بانکها همراه با تعدیل آنها با نرخ تورم قابل توجه است. در سرفصل واگذاری داراییهای مالی، علیرغم اینکه حجم انتشار اوراق مالی اسلامی قابل عرضه در بازار سرمایه در لایحه بودجه سال 1396 بدون تغییر میباشد، اما دولت میتواند علاوه بر این اوراق، اقدام به انتشار 50 هزار میلیارد ریال اوراق مالی اسلامی ریالی و 3 میلیارد دلار اوراق ارزی جهت بازپرداخت اصل و سود اوراق سررسید شده در سال 1396 کند.
در این سرفصل همچنین، واگذاری شرکتهای دولتی به بخش خصوصی با کاهش 88/39 درصدی در نظر گرفته شده است. در سرفصل تملک داراییهای سرمایهای، سرمایهگذاری دولت در بخش «ساختمان و سایر مستحدثات» و «ماشینآلات و تجهیزات» به ترتیب با رشد 54/15 و 75/35- درصدی نسبت به قانون بودجه سال 1395 همراه بوده است. در لایحه بودجه سال 1396، قیمت نفت و نرخ تسعیر ارز که به عنوان دو متغیر تاثیرگذار بر منابع و مصارف بودجه درنظر گرفته میشود به ترتیب با نرخ رشد 25 و 10 درصد، 50 دلار و 33,000 ریال پیشبینی شده است.
برای دریافت فایل اینجا کلیک کنید -
بررسي گزارش مؤسسه بين المللي مك كينزي درباره ايران با عنوان: «ايران: فرصت يك تريليون دلاري رشد»
مؤسسه بين المللي مك كينزي يكي از مؤسسه هاي شناخته شده در سطح جهان است كه بجز انتشارات در مورد تحولات مختلف جهان، در سطح تجاري گزارش هايي براي كشورهاي مختلف جهان مدون ميكند و اين گزارشها براي مدتي در دسترس عموم قرار ندارد، ولي به تدريج در تارنماي مؤسسه انتشار داده ميشود.
در هر صورت با شهرتي كه اين مؤسسه در سطح جهان دارد، در نگاه نخست عنوان بسيار جذاب گزارش، اين توهم را ايجاد ميكند كه چه فرصتهايي در حال از دست رفتن است و ما ايرانيان به آنها توجه نداريم.
به طور خلاصه، آنچه در گزارش مك كينزي آمده اين است كه اگر ايران بهره وري كار، سرمايه و عوامل توليد خود را به شدت افزايش بدهد، اگر محيط كسب وكار خود را به مرزهاي رقابتي جهان برساند، اگر ايرانيان توانمند همچنان به هزينه كردن ادامه دهند، اگر بانكهاي كشور سرمايه خود را افزايش بدهند و بانكهاي خارجي را شريك خود داشته باشند و اگر سرمايه گذاري خارجي در كشور در حد نياز انجام شود، با تكيه بر چهار موتور حركت:
1-بهينه كردن بازده منابع طبيعي ايران و به ويژه نفت و گاز،
2-تبديل بنگاه هاي ايراني فعال در داخل كشور كه به طور عمده صنايع كارخانه ای اند ، به بنگاه هاي بين المللي،
3-شدت بخشيدن به جريان تبديل ايران به يك كشور دانش بنيان،
4-نوسازي زيرساختهاي فيزيكي و ديجيتال كشور.
با فرض آن كه روندهاي جهاني همچنان برقرار باقي بماند و موضوع ثبات و عوامل سياسي مدنظر نباشد، ايران فرصت خواهد داشت تا سال 2035ميلادي با رشد متوسط 6درصد در سال، يك تريليون دلار با فرض روند نرخ ارز مفروض در گزارش مك كينزي، به دست آورد و در اين جريان 9 ميليون شغل ايجاد كند
برای دریافت کامل این گزارش اینجا کلیک کنید. -
دومین همایش بین المللی اقتصاد شهری
بانک شهر با همکاری انجمن علمی اقتصاد شهری ایران در تیر ماه 1396 اقدام به برگزاری یک همایش بین المللی با موضوع اقتصاد شهری نموده است.دومین همایش بین المللی اقتصاد شهری در تاریخ چهارشنبه 21 تیر ماه 1396 برگزار خواهد شد. -
نتایج داوری مقالات رسیده به دومین همایش مالی اسلامی
نتایج داوری مقالات رسیده به دومین همایش مالی اسلامی ایران تا 25 آذر ماه اعلام میشود.
مقالات برگزیده با توجه به ارزیابی انجام شده ضمن چاپ در فصلنامه علمی پژوهشی انجمن و یا کتاب همایش(با توجه به سطح مقاله) در پایگاه های داده ی استناد علمی جهان اسلام (ISC) و پایگاه اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی(sid) نمایه خواهد شد.
گفتنی است دومین همایش مالی اسلامی داوزدهم دی ماه در دانشگاه الزهرا برگزار میگردد. -
معرفی کتاب بازارهای سرمایه اسلامی: اصول و تجارب عملی
این کتاب جنبههای مختلف تئوری بازار سرمایه اسلامی (ICM) و کاربردهای آن را ارائه داده و حرکت خود را از سادهترین ایدهها به سمت پیچیدهترین موضوعات کاربردی جلو میبرد.
یکی از معضلاتی که علاقهمندان حوزه بازار سرمایه اسلامی (ICM) با آن مواجه هستند فقدان ادبیات جامع، با کیفیت و مرکب از بینش نظری و دانش عملی از عملیات بازار است. انتشار کتاب «بازارهای سرمایه اسلامی: اصول و تجارب عملی» که توسط موسسه بینالمللی تحقیقات مالی اسلامی(ISRA) در همکاری با کمیسیون اوراق بهادار مالزی صورت گرفته است، تلاش چشمگیری در جهت پوشش این خلأ به شمار میآید.
کتاب مذکور به طور سیستماتیک جنبههای مختلف تئوری بازار سرمایه اسلامی (ICM) و کاربردهای آن را ارائه میدهد و حرکت خود را از سادهترین ایدهها به سمت پیچیدهترین موضوعات کاربردی جلو میبرد.
موضوعاتی که کتاب مشتمل بر آن است عبارتند از:
• نمای کلی از (ICM) و توسعه آن
• اصول، قراردادها و مسائل اسلامی
• چارچوب حاکمیتی و قانونگذاری
• مدیریت ریسک، مسائل حسابداری و مالیات
• جزئیات بیشتر در بخشهای مختلف (ICM) از جمله صکوک، سهام مطابق با شریعت، مدیریت صندوق اسلامی، سرمایهگذاری اسلامی در شرکتهای غیربورسی و سرمایهگذاری اسلامی خطرپذیر، مشتقات اسلامی و ساختار سرمایهگذاری اسلامی
• چشم انداز بازار سرمایه اسلامی (ICM)
این بحث به حوزه مقرراتی خاصی محدود نمیشود بلکه امکان مقایسه و تجزیه و تحلیل درباره مسائل مرتبط با حوزه بازار سرمایه اسلامی را در کشورهای مختلف فراهم میآورد. ارائه مطالب در این کتاب به کمک نمودارهای متعدد، آمار و ارقام، جداول و همچنین مطالعات موردی بسیار گویا است.
همچنین این کتاب درسی راه طولانی را در پر کردن شکاف موجود در زمینه اطلاعات ضروری در حوزه بازار سرمایه اسلامی طی کرده است و نیازهای علمی دانشگاهیان، فعالان و همچنین قانونگذاران این حوزه را به خوبی مرتفع مینماید.
علاقمندان جهت آشنایی بیشتر با سرفصلها و کلیات این کتاب میتوانند به این نشانی مراجعه نمایند.
منبع: پژوهشکده پولی و بانکی -
جدیدترین کتاب انتشارات وایلی در حوزه مالی اسلامی
جدیدترین کتاب انتشارات وایلی در حوزه مالی اسلامی با عنوان «بانکداری اسلامی مدرن» منتشر شد.
جهت دریافت فایل کتاب اینجا کلیک کنید. -
عوامل موثر بر سودآوری بانکهای اسلامی
میانگین سالانه نرخ ارز و نسبت تسهیلات به سپرده دریافتی اثر مثبت، قوی و معناداری بر حاشیه سود بانکی دارد.
فصلنامه اقتصاد و بانکداری اسلامی در شماره 15 از سال پنجم خود مقالهای با عنوان «عوامل موثر بر سودآوری بانکهای اسلامی (کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی)» به قلم دکتر مرتضی عزتی، لطفعلی عاقلی و نفیسه کشاورز ساجی منتشر کرده است.
در چکیده این مقاله میخوانیم:
«در این تحقیق در پی شناسایی مهمترین عوامل موثر بر سودآوری بانکهای اسلامی هستیم. به این منظور، شاخص حاشیه سود بکار برده شده است. دادههای این پژوهش از 29 بانک اسلامی در 10 کشور عضو سازمان کنفرانس اسلامی (OIC) است که به روش اسنادی و برای دوره 2004 تا 2011 گردآوری شده است.
این دادهها به روش اقتصادسنجی پانل دیتا (دادههای ترکیبی) تجزیه و تحلیل شده اند. یافتهها نشان می دهند که از میان 11 متغیر بکار رفته، میانگین سالانه نرخ ارز، اثر مثبت، قوی و معناداری بر حاشیه سود دارد. همچنین نسبت تسهیلات به سپرده دریافتی اثر مثبت، قوی و معناداری بر حاشیه سود بانکی نشان داده است.»
علاقمندان میتوانند این مقاله را از این نشانی دریافت نمایند.
-
شروط اتصال به سیستم بانکی جهان +فیلم
رییس انجمن مالی اسلامی ایران برقراری نظام حاکمیت شرکتی و مبارزه با پولشویی را از جمله الزامات مورد نیاز برای تعامل با سیستم بینالمللی دانست.
دکتر علی صالح آبادی مدیر عامل بانک صادرات در گفتگو با خبرنگار شبکه خبری اقتصاد و بانک ایران(ایبِنا) گفت: براساس نظام حاکمیت شرکتی، باید نظام حسابرسی و بازرسی داخلی در بانکها فعالیت و این نظام بر فعالیتهای جاری بانک، نظارت لازم را داشته باشد تا از بروز خطا، اشتباه و تقلب جلوگیری کند.
وی درباره مبارزه با پولشویی گفت: این حوزه نیازمند قانونگذاری است؛ امروزه در دنیا بانکها برای ارائه خدمات مناسبتر به مشتریان، قوانینی برای مبارزه با پولشویی تصویب می کنند.
مدیرعامل بانک توسعه صادرات با بیان اینکه برای مبارزه با پولشویی در درون هر بانک واحدی با عنوان واحد تطبیق وجود دارد، افزود: وظیفه واحد تطبیق مقابله با فعالیتهای پولشویی در بانکهاست؛ براین اساس دستورالعملها، ضوابط و مقرراتی برای مبارزه با پولشویی وجود دارد که شعب بانک باید آنها را رعایت کنند.
به گفته دکتر صالح آبادی، براساس ضوابط مبارزه با پولشویی، شعب نمیتوانند بالاتر از سقف مشخصی وجه نقد به مشتریان پرداخت کنند. همچنین منشاء پولهایی که به شعب وارد یا خارج میشود باید مورد بررسی قرار گیرد.
وی تاکید کرد: در صورتیکه موارد مشکوکی در زمینه واریز یا برداشت از سوی مشتریان وجود داشته باشد، باید به شورایعالی مبارزه با پولشویی و مرکز اطلاعات مالی که در وزارت اقتصاد قرار دارد، اعلام شود.یرای مشاهده فیلم گفتگو اینجا کلیک کنید
-
آسیبشناسی نظام پژوهش بانکداری و مالی اسلامی در کشور
نظام پژوهش بانکداری و مالی اسلامی ایران با چالشهای مهمی مواجه بوده و به میزان کافی پاسخگوی صنعت بانکداری کشور نیست.
حسین میثمی (عضو هیئت علمی پژوهشکده پولی و بانکی)
نظام بانکداری و مالی اسلامی در دهه اخیر، چه به لحاظ علمی و نظری و چه از دیدگاه تجربی و عملیاتی، دچار تحولات اساسی شده است. به لحاظ نظری، تحقیقات قابل توجهی به زبان فارسی در داخل کشور (و به میزان بسیار بیشتر به زبان انگلیسی و عربی در سطح بینالمللی) منتشر و ارائه شده است. در واقع در این دوره، دانشگاهها و مؤسسات آموزشی و پژوهشی مرتبط، ابعاد گوناگون بانکداری و مالی اسلامی را مورد بحث قرار داده و بسیاری از حوزههایی را که در گذشته مغفول بود، تبیین نمودهاند.
از منظر عملیاتی و اجرایی نیز کشورهای مختلف جهان در دهه اخیر شاهد تأسیس انواع بانکها و مؤسسات مالی و اعتباری اسلامی بودهاند. نکته جالب توجه آنکه سرعت رشد صنعت مالی اسلامی در عمل بسیار خیرهکننده بوده و به همین دلیل، تعجب نهادها و ناظران بینالمللی را برانگیخته است. این رشد سریع باعث شده است تا بانکها و مؤسسات مالی و اعتباری اسلامی نهتنها در کشورهای مختلف اسلامی (از مالزی و اندونزی تا کشورهای حوزه خلیج فارس و از پاکستان و ترکیه تا کشورهای اسلامی شمال آفریقا)، بلکه در کشورهای غیراسلامی (مانند انگلستان و آمریکا) نیز تشکیل شده و به فعالیت مشغول شوند.
با این حال به دلیل جدید بودن دانش بانکداری و مالی اسلامی در مقایسه با نظریه متعارف، انجام تحقیقات علمی در این حوزه همواره با چالشهای خاصی مواجه است. این چالشها به صورت ویژه در ارزیابی نظام پژوهش کشور ایران دارای اهمیت بوده و لازم است مورد توجه سیاستگذاران این حوزه قرار گیرد. در ادامه به برخی از مهمترین این چالشها اشاره میشود.
الف- عدم درک ضرورت پژوهش در حوزه بانکداری و مالی اسلامی
متاسفانه یکی از مهمترین موانع پژوهش در حوزه بانکداری و مالی اسلامی، عدم درک اهمیت موضوع در بین مدیران میانی و سیاستگذاران نظام پژوهش کشور است. در واقع هر چند بانکداری اسلامی در کشور ایران دارای قانون مستقل و مشخص بوده و به صورت سراسری در بیش از ۲۱ هزار شعبه بانکی اجرا میشود (که در جهان بیسابقه است)، اما پژوهش در این حوزه چندان جدی گرفته نمیشود. شاید همین مسئله سبب شده است که ابزارهای اسلامی مورد استفاده در صنعت بانکی کشور از سایر کشورهای اسلامی اقلا یک دهه عقب باشد. به عنوان مثال، در حالی که ابزار نوین مرابحه سالهاست توسط بانکهای اسلامی در سایر کشورها به صورت گسترده مورد استفاده قرار گرفته، در شبکه بانکی کشور به تازگی (و در سطح محدود) از این ابزار استفاده میشود.
ب- فاصله پژوهشها از اجرا
یکی دیگر از آسیبهای مهم در پژوهشهای بانکداری و مالی اسلامی، دور بودن آنها از اجراست. در واقع، بسیار مشاهده میشود که محققین این حوزه مباحثی که مطرح میکنند در حد ایدههای نظری باقی مانده و به توصیههای اجرایی مشخص که به بهبود عملیات بانکداری اسلامی در کشور کمک کند، نمیانجامد.
پ- عدم ارتباط قاعدهمند شورای فقهی بانک مرکزی با پژوهشهای بانکداری اسلامی
یکی دیگر از مشکلات پژوهش در حوزه بانکداری اسلامی، عدم ارتباط ساختاریافته و قاعدهمند پژوهشهای بانکداری اسلامی با شورای فقهی بانک مرکزی است. در واقع، برخلاف بانکهای مرکزی سایر کشورهای اسلامی (مانند پاکستان و مالزی) که بانک مرکزی دارای واحد و معاونت مستقل بانکداری اسلامی است، در نظام بانکی کشور تنها رکنی که در بانک مرکزی به صورت تخصصی به مسائل بانکداری اسلامی میپردازد، شورای فقهی است. با این حال، به دلیل مشورتی بودن جایگاه شورای فقهی، ارتباط ساختاریافته و منسجمی بین پژوهشهای بانکداری اسلامی و مصوبات شورای فقهی بانک مرکزی وجود ندارد. شکلگیری ارتباط قاعدهمند و شفاف بین دبیرخانه شورای فقهی بانک مرکزی با پژوهشگران این حوزه، میتواند ضمن تقویت مصوبات شورای فقهی، به جهتدهی پژوهشهای بانکداری اسلامی نیز به صورت جدی کمک کند.
ت- ضعف در منابع علمی
به دلایل مختلف، در حال حاضر تعداد کتب و مقالاتی که در رابطه با بانکداری و مالی اسلامی وجود دارد، به لحاظ تعداد کم بوده و به لحاظ کیفیت نیز دارای ضعفهایی است. به عنوان نمونه، یکی از ضعفهای تحقیقات بانکداری و مالی اسلامی (شامل کتب، مقالات و پایاننامهها)، زیاد بودن تکرار در آنهاست. به همین دلیل، بعضا مشاهده میشود که تحقیقات حوزه بانکداری و مالی اسلامی، حرکت زنجیرهوار و نظاممند، به نحوی که هر یک مکمّل دیگری بوده و موجب توسعه علمی نظرات قبلی شود، ندارند.
در پایان لازم به ذکر است که نظام پژوهش بانکداری اسلامی نیازمند سیاستگذاری صحیح و منسجم توسط اساتید صاحبنظر این حوزه است. مسلما بدون اصلاح فرآیند مذکور، نمیتوان انتظار اجرای صحیح این نوع بانکداری در کشور (و ارائه آن به عنوان الگوی موفق در سطح بینالمللی) را داشت. اولین گام در این رابطه میتواند تهیه سند راهبردی بانکداری اسلامی (به عنوان نقشه راه) توسط بانک مرکزی با همکاری تمامی صاحبنظران، در راستای جهتدهی به نظام پژوهش باشد.
منبع: خبرگزاری ایبنا -
آسیبشناسی نظام پژوهش بانکداری و مالی اسلامی در کشور
نظام پژوهش بانکداری و مالی اسلامی ایران با چالشهای مهمی مواجه بوده و به میزان کافی پاسخگوی صنعت بانکداری کشور نیست.
حسین میثمی (عضو هیئت علمی پژوهشکده پولی و بانکی)
نظام بانکداری و مالی اسلامی در دهه اخیر، چه به لحاظ علمی و نظری و چه از دیدگاه تجربی و عملیاتی، دچار تحولات اساسی شده است. به لحاظ نظری، تحقیقات قابل توجهی به زبان فارسی در داخل کشور (و به میزان بسیار بیشتر به زبان انگلیسی و عربی در سطح بینالمللی) منتشر و ارائه شده است. در واقع در این دوره، دانشگاهها و مؤسسات آموزشی و پژوهشی مرتبط، ابعاد گوناگون بانکداری و مالی اسلامی را مورد بحث قرار داده و بسیاری از حوزههایی را که در گذشته مغفول بود، تبیین نمودهاند.
از منظر عملیاتی و اجرایی نیز کشورهای مختلف جهان در دهه اخیر شاهد تأسیس انواع بانکها و مؤسسات مالی و اعتباری اسلامی بودهاند. نکته جالب توجه آنکه سرعت رشد صنعت مالی اسلامی در عمل بسیار خیرهکننده بوده و به همین دلیل، تعجب نهادها و ناظران بینالمللی را برانگیخته است. این رشد سریع باعث شده است تا بانکها و مؤسسات مالی و اعتباری اسلامی نهتنها در کشورهای مختلف اسلامی (از مالزی و اندونزی تا کشورهای حوزه خلیج فارس و از پاکستان و ترکیه تا کشورهای اسلامی شمال آفریقا)، بلکه در کشورهای غیراسلامی (مانند انگلستان و آمریکا) نیز تشکیل شده و به فعالیت مشغول شوند.
با این حال به دلیل جدید بودن دانش بانکداری و مالی اسلامی در مقایسه با نظریه متعارف، انجام تحقیقات علمی در این حوزه همواره با چالشهای خاصی مواجه است. این چالشها به صورت ویژه در ارزیابی نظام پژوهش کشور ایران دارای اهمیت بوده و لازم است مورد توجه سیاستگذاران این حوزه قرار گیرد. در ادامه به برخی از مهمترین این چالشها اشاره میشود.
الف- عدم درک ضرورت پژوهش در حوزه بانکداری و مالی اسلامی
متاسفانه یکی از مهمترین موانع پژوهش در حوزه بانکداری و مالی اسلامی، عدم درک اهمیت موضوع در بین مدیران میانی و سیاستگذاران نظام پژوهش کشور است. در واقع هر چند بانکداری اسلامی در کشور ایران دارای قانون مستقل و مشخص بوده و به صورت سراسری در بیش از ۲۱ هزار شعبه بانکی اجرا میشود (که در جهان بیسابقه است)، اما پژوهش در این حوزه چندان جدی گرفته نمیشود. شاید همین مسئله سبب شده است که ابزارهای اسلامی مورد استفاده در صنعت بانکی کشور از سایر کشورهای اسلامی اقلا یک دهه عقب باشد. به عنوان مثال، در حالی که ابزار نوین مرابحه سالهاست توسط بانکهای اسلامی در سایر کشورها به صورت گسترده مورد استفاده قرار گرفته، در شبکه بانکی کشور به تازگی (و در سطح محدود) از این ابزار استفاده میشود.
ب- فاصله پژوهشها از اجرا
یکی دیگر از آسیبهای مهم در پژوهشهای بانکداری و مالی اسلامی، دور بودن آنها از اجراست. در واقع، بسیار مشاهده میشود که محققین این حوزه مباحثی که مطرح میکنند در حد ایدههای نظری باقی مانده و به توصیههای اجرایی مشخص که به بهبود عملیات بانکداری اسلامی در کشور کمک کند، نمیانجامد.
پ- عدم ارتباط قاعدهمند شورای فقهی بانک مرکزی با پژوهشهای بانکداری اسلامی
یکی دیگر از مشکلات پژوهش در حوزه بانکداری اسلامی، عدم ارتباط ساختاریافته و قاعدهمند پژوهشهای بانکداری اسلامی با شورای فقهی بانک مرکزی است. در واقع، برخلاف بانکهای مرکزی سایر کشورهای اسلامی (مانند پاکستان و مالزی) که بانک مرکزی دارای واحد و معاونت مستقل بانکداری اسلامی است، در نظام بانکی کشور تنها رکنی که در بانک مرکزی به صورت تخصصی به مسائل بانکداری اسلامی میپردازد، شورای فقهی است. با این حال، به دلیل مشورتی بودن جایگاه شورای فقهی، ارتباط ساختاریافته و منسجمی بین پژوهشهای بانکداری اسلامی و مصوبات شورای فقهی بانک مرکزی وجود ندارد. شکلگیری ارتباط قاعدهمند و شفاف بین دبیرخانه شورای فقهی بانک مرکزی با پژوهشگران این حوزه، میتواند ضمن تقویت مصوبات شورای فقهی، به جهتدهی پژوهشهای بانکداری اسلامی نیز به صورت جدی کمک کند.
ت- ضعف در منابع علمی
به دلایل مختلف، در حال حاضر تعداد کتب و مقالاتی که در رابطه با بانکداری و مالی اسلامی وجود دارد، به لحاظ تعداد کم بوده و به لحاظ کیفیت نیز دارای ضعفهایی است. به عنوان نمونه، یکی از ضعفهای تحقیقات بانکداری و مالی اسلامی (شامل کتب، مقالات و پایاننامهها)، زیاد بودن تکرار در آنهاست. به همین دلیل، بعضا مشاهده میشود که تحقیقات حوزه بانکداری و مالی اسلامی، حرکت زنجیرهوار و نظاممند، به نحوی که هر یک مکمّل دیگری بوده و موجب توسعه علمی نظرات قبلی شود، ندارند.
در پایان لازم به ذکر است که نظام پژوهش بانکداری اسلامی نیازمند سیاستگذاری صحیح و منسجم توسط اساتید صاحبنظر این حوزه است. مسلما بدون اصلاح فرآیند مذکور، نمیتوان انتظار اجرای صحیح این نوع بانکداری در کشور (و ارائه آن به عنوان الگوی موفق در سطح بینالمللی) را داشت. اولین گام در این رابطه میتواند تهیه سند راهبردی بانکداری اسلامی (به عنوان نقشه راه) توسط بانک مرکزی با همکاری تمامی صاحبنظران، در راستای جهتدهی به نظام پژوهش باشد.
منبع: خبرگزاری ایبنا -
طلا وارد تأمین مالی اسلامی می شود
استفاده از طلا برای نخستین بار در سرمایه گذاری تأمین مالی اسلامی به تصویب رسید.
به گزارش بلومبرگ، سازمان حسابداری و حسابرسی موسسات مالی اسلامی با همکاری شورای جهانی طلا در راستای تصویب استانداردهای این فلز ارزشمند بر اساس قوانین مطابق با شریعت اسلامی اعلام کرد که طلا می تواند در تجارت ۱,۸۸ تریلیون دلاری تأمین مالی اسلامی مورد استفاده قرار بگیرد.
این سازمان همچنین اعلام کرده است که تصویب قوانین جدید می تواند موجب افزایش صدها تنی تقاضا برای طلا شود.
مهدداد با کار یکی از محققان دینی در کنفرانس مطبوعاتی در دبی گفت: SPDR Gold Trust، ﺑﺰﺭﮔﺘﺮﻳﻦ ﺻﻨﺪﻭﻕ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬﺍﺭﻱ ﺷﻤﺶ ﻃﻼ ﺩﺭ ﺩﻧﻴﺎ، احتمالا مشمول قوانین جدید خواهد شد و تقاضای جدیدی پیش روی بانک های مرکزی قرار خواهد گرفت. اما این امر به دلیل نیاز به پشتوانه فیزیکی، شامل بازار کامکس نیویورک نمی شود.
نتالی دمپستر از مدیران شورای جهانی طلا نیز اظهار داشت: انتظار داریم به زودی تصویب قوانین جدید در GLD را اعلام کنیم که این احتمالا شامل شمش و سکه طلا نیز می شود. این قوانین مستلزم آن است که بانک فروشنده طلا بتواند در همان روز پرداخت را انجام دهد و یا اینکه اعلام کند توانایی ارائه مقدار دقیق طلای فروخته شده در ظرف یک روز را دارد.
به گفته حامد حسن دبیر کل سازمان حسابداری و حسابرسی موسسات مالی اسلامی، استانداردهای جدید طلا در سرمایه گذاری تأمین مالی اسلامی برای فلز نقره نیز قابل اجرا خواهد بود.
آرام شیشمانیان افسر اجرایی شورای جهانی طلا در بیانیه مشترکی خاطر نشان کرد: این ابتکار جدیدی برای سرمایه گذاران اسلامی و همچنین صنعت طلا محسوب می شود. خوشحالیم که اکنون یک راهنمای قطعی شرعی در زمینه سرمایه گذاری طلا وجود دارد.
سازمان حسابداری و حسابرسی مؤسسات مالی اسلامی که مقر آن در بحرین قرار دارد، اعلام کرده است: اکنون طلا نیز در تأمین مالی اسلامی به سهام، املاک، اوراق قرضه اسلامی (صکوک) و تکافل (بیمه) پیوسته است.
مارک بوبیوس رییس اجرایی گروه بازارهای نوظهور تمپلتون هم در گزارش شورای جهانی طلا اعلام کرد: زمان برای ورود طلا به فاینانس اسلامی فرا رسیده است.
بنابراین گزارش، با خاتمه برنامه کوتاه مدت صدور صکوک توسط بانک مرکزی مالزی، حجم این اوراق در سال ۲۰۱۵ به میزان ۱,۴ درصد کاهش یافت.
منبع: خبرگزاری ایبنا -
آیا استفاده از قراردادهای آتی ارزی در چارچوب اسلامی امکانپذیر است؟
میتوان با استفاده از ظرفیت فقه اسلامی، قالب حقوقی قراردادهای آتی ارزی را به نحوی اصلاح کرد که در کنار حفظ کارکرد اقتصادی ابزار، چالش شرعی آن برطرف شود.
در نظام مالی متعارف، جهت پاسخگویی به نیازهای ذینفعان مختلف جهت پوشش ریسک نوسانات نرخ ارز، از انواع گوناگونی از ابزارهای مشتقه ارزی استفاده میشود که قراردادهای آتی ارز، یکی از مهمترین آنها را شکل داده و به صورت گسترده مورد استفاده واقع میشوند. در این قرارداد، طرفین معامله متعهد میشوند که در تاریخ مشخصی در آینده، مقدار مشخصی از دو نوع ارز گوناگون را با نرخ توافقی مبادله کنند.
در نظام بانکداری و مالی اسلامی نیز تغییرات نرخ ارز وجود دارد و همین مسئله، اهمیت طراحی و استفاده از قراردادهای مشتقه ارزی در چارچوب منطبق با شریعت را مطرح میکند. در واقع، با توجه به اینکه نیاز به ابزارهای مشتقه (به ویژه جهت مسئله مدیریت ریسک)، یک نیاز واقعی است که در فضای اسلامی نیز قابلیت پذیرش دارد و با در نظر گرفتن این مسئله که قالبهای حقوقی متعارف ابزارهای مشتقه ارزی، میتوانند با ضوابط اسلامی در تعارض باشند، ضرورت طراحی قالبهای حقوقی جایگزین که از سازگاری کامل آنها با فقه اسلامی در مرحله طراحی اطمینان کافی وجود داشته باشد، احساس میشود.
نکته مهم در اینجا آن است که قالب حقوقی متعارف قرارداد آتی ارزی میتواند به صورتی باشد که چالش شرعی پیدا کند. به عنوان مثال، اگر متن قرارداد حقوقی یک آتی ارزی این طور تنظیم شود که طرفین در زمان حال به خرید و فروش ارز (بیع) اقدام نموده و تحویل ارز و ثمن را به آینده موکول کنند، این معامله ماهیت بیع کالی به کالی پیدا کرده و از منظر فقهی محل اشکال است. بنابراین، قالب حقوقی متعارف قرارداد آتی ارزی که در عمده سایر کشورها مورد استفاده واقع میشود، ممکن است با چالش شرعی مواجه شود و لذا نمیتوان در چارچوب اسلامی و در بازار پول و سرمایه کشور از این ابزار استفاده کرد.
به منظور برطرف نمودن چالش حقوقی مذکور، میتوان قرارداد آتی ارز را در قالب شرعی تعهد بیع در آینده و یا عقد صلح طراحی کرد. در قالب اول، فروشنده آتی ارز بر اساس قرارداد متعهد میشود تا در سررسید مشخص، مقدار معینی از یک ارز خارجی را به قیمتی که در زمان حال تعیین میشود، بفروشد. در مقابل، خریدار آتی ارز متعهد میشود که ارز مذکور را با مشخصات ذکر شده خریداری کند.
همچنین، به منظور جلوگیری از امتناع طرفین از انجام قرارداد، طرفین به صورت شرط ضمن عقد، متعهد میشوند مبلغی را به عنوان وجه تضمین نزد اتاق پایاپای بورس کالا بگذارند و متعهد میگردند تا متناسب با تغییرات قیمت آتی، وجه تضمین را تعدیل کنند. اتاق پایاپای از طرف آنان وکالت دارد تا متناسب با تغییرات، بخشی از وجه تضمین هر یک از طرفین را به عنوان اباحه تصرف در اختیار طرف دیگر معامله قرار دهد و او حق استفاده از آن را خواهد داشت تا در سررسید با هم تسویه کنند. در این روش، هر یک از متعهد فروش یا متعهد خرید میتوانند در مقابل مبلغ معینی، تعهد خود را در بازار ثانویه به شخص ثالث واگذار کنند. در این صورت شخص ثالث جایگزین طرفین در انجام تعهدات خواهد شد.
قالب حقوقی دوم (عقد صلح) نیز مشابه قالب حقوقی اول است. در واقع، فروشنده آتی ارز بر اساس قرارداد صلح، مقدار معینی از یک ارز خارجی را در مقابل قیمتی معین به خریدار آتی ارز صلح میکند. همچنین، متعهد میشود ارز مذکور را با مشخصات ذکر شده، در سررسید تحویل دهد. در مقابل، خریدار آتی ارز متعهد میشود که ارز مذکور را با مشخصات ذکر شده خریداری کند. وجهالضمان نیز به صورت شرط ضمن عقد لازم صلح در نظر گرفته میشود.
البته در الگوی منطبق با شریعت معاملات آتی لازم است علاوه بر شرعی بودن متن قرارداد، تدابیری اتخاذ شود تا معاملات در عمل صوری انجام نشود. لذا لازم است در آئیننامهها و دستورالعملهای اجرایی مواردی ذکر گردد؛ از جمله: در صورت تمایل خریدار امکان تحویل ارز وجود داشته باشد؛ سقفی برای حجم معاملات کل بازار، هر کارگزار و هر فروشنده در نظر گرفته شود تا از شکلگیری بحرانهای احتمالی جلوگیری شود و در نهایت، راهکارهایی برای شناسایی فروشنده آتی و میزان اعتبارش تعریف شود.
در پایان لازم به ذکر است هر چند قرارداد آتی ارزی متعارف نمیتواند به صورت کامل در چارچوب اسلامی مورد پذیرش واقع شود، اما میتوان با استفاده از ظرفیت فقه اسلامی قالب حقوقی آتی متعارف را طوری اصلاح نمود که با موازین شرعی سازگار گردد. خوشبختانه شورای فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار به خوبی در این زمینه ورود نموده است. به همین دلیل، در حال حاضر مسئله فقهی قرارداد آتی ارزی تا حد مناسبی برطرف شده و زمینه انتشار این ابزار در عمل فراهم است. لذا پیشنهاد میشود سیاستگذاران بازار پول و سرمایه کشور استفاده از این ابزار جدید را در دستور کار قرار دهند.
منبع: خبرگزاری ایبنا