گـزارش «تقاضای پـول دیجیتـال بانـک مـرکـزی، چالـشهـا و راهـکارهـا» تـوسط پـژوهشـکده پولـی و بانکـی منتشـر شـد.
علیرغم پیشرفتهای فنّاوری در صنعت پرداخت، هنوز راه زیادی تا اقتصاد بدون پول نقد وجود دارد . بهعبارت دیگر، اگرچه تقاضا برای اسکناس رو به کاهش است، همچنان اسکناس و مسکوک موضوع بااهمیتی است. براساس مطالعات، تقاضا برای پول و سایر ابزارهای جایگزین صرفاً تحتتأثیر روند تغییرات تقاضا برای پرداخت نبوده، بلکه انواع دیگر تقاضا برای پول همچون ذخیرهٔ ارزش نیز میتواند اثرگذار باشد. از سوی دیگر، برخی از مطالعات نشان میدهند که بهطورکلی با توسعهٔ بخش مالی طی زمان، میزان نگهداری اسکناس و مسکوک نسبتبه تولید ناخالص داخلی درحال کاهش بوده است (خیانارنگ و هامفری، ۲۰۲۲، ۲۰۱۹). یافتههای این گزارش نیز با استفاده از شاخص M1 به تولید ناخالص داخلی نشان میدهد که اکثر کشورها (بهجز ایران و برزیل بهدلیل شرایط خاص)کاهش استفادهٔ نسبی از پول نقد را تجربه کردند. روند فعلی نشان میدهد در برخی از کشورهایی که درحال حاضر سطح نسبتاً پایینی از استفادهٔ پول نقد دارند، جایگزینیِ قابلتوجه از پول نقد قبلاً رخ داده است.
با توجه به پیامدهای روند تغییرات و حضور پررنگ ابزارهای جایگزین پول نقد، این امکان وجود دارد که با گذشت زمان، جایگاه ویژهای برای پول نقد دیجیتال وجود نداشته باشد. برای موفقیت پول نقد دیجیتال، باید انگیزههایی برای پذیرش آن وجود داشته باشد. در این راستا، از بانکهای مرکزی انتظار میرود که پول دیجیتال بانک مرکزی خود را بهگونهای طراحی کنند که نهتنها مزایای فعلی جایگزینهای اصلی پول نقد، بلکه مزایای بالقوهٔ اضافی را نیز ارائه دهند. اگر پول دیجیتال بانک مرکزی در برخی از کشورهایی که درحال حاضر سطح نسبتاً پایینی از استفادهٔ پول نقد دارند و جایگزینیِ قابلتوجهی از پول نقد قبلاً در آنها رخ داده است انتشار یابد، پذیرش و استفاده از آن توسط کاربران و بازرگانان ممکن است تأثیر بیشتری در سهم جایگزینهای نقدی فعلی (همچون کارتها) داشته باشد تا در سهم آتی استفاده از وجه نقد در آن کشورها. حال، اگر پول دیجیتال بانک مرکزی با مزایای کارتها مطابقت داشته باشد یا از آن فراتر رود، احتمالاً پذیرش پول دیجیتال بانک مرکزی در سطح بالاتری قرار میگیرد.
ازآنجاییکه باید ساختار پول دیجیتال بانک مرکزی تا حد زیادی با مزایای کاربر و بازرگان مرتبط با استفاده از کارت از نظر راحتی، سرعت پرداخت، و سایر ویژگیهای پرداخت مطلوب مطابقت داشته باشد، باید بر سایر مزایای احتمالی در راستای تقویت پذیرش و تقاضا برای آن تمرکز شود. این مشوقها به کارمزد یا هزینههای تراکنش مانند کارمزد کاربر، کارمزد مبادله مربوط میشود. برخی از انگیزههایی که با هزینهٔ تراکنشها سروکار دارند (همانند پول دیجیتال بانک مرکزی بدون کارمزد کاربر)، بهطور ویژهای در پذیرش و استفاده از پول دیجیتال بانک مرکزی تأثیر میگذارند و تا حد زیادی استفادهٔ آتی از پول نقد و استفاده از کارت در سرتاسر کشورها را تعیین میکنند.
برای دریافت گزارش اینجا را کلیک کنید.