فتوای حضرت امام خمینی(رضوان الله تعالی علیه)

حکم وجوه مخلوط به حرام در بانک‌ها
جواب: آنچه از بانک به‌دست کسى مى‌رسد حلال و جایز‌ التصرف است؛ فرقى بین آن‌ها نیست؛ مانند آنچه که از هر صاحب یدى از قبیل صاحبان تجارتخانه‌ها و کارخانه‌ها و غیر آن‌ها گرفته مى‌شود، مگر آنکه کسى یقین داشته باشد بر اینکه آنچه از بانک گرفته حرام است و یا با حرام مخلوط است و اما صِرف اینکه مى‌داند در این بانک و یا مؤسسه حرام‌هایی وجود دارد، باعث آن نمى‌شود که بگوید پس این هم که من از بانک گرفته‌ام حرام است. هرچند که احتمال دهد این مال یا پولى که گرفته، همان مال حرام باشد.

مالکیت بانک در سپرده‌های بانکی
سؤال۱: آیا هیئت‌مدیره‌ صندوق‌ قرض‌الحسنه‌ می‌تواند موجودی‌ صندوق‌ را به‌ مضاربه‌ یا مشارکت‌ یا مزارعه‌ یا مساقات‌ بگذارد؟
جواب: اشکال‌ ندارد؛ مگر آنکه‌ از طرف‌ شرکاء محدودیت‌ باشد.

سؤال۲: اگر شخصى که مشغول تجارت است به لحاظ امین بودن دیگرى سرمایه‌اى در اختیار او بگذارد تا با سرمایۀ خود مخلوط کند و چنین تاجرى بدون قرارداد ماهیانه مبلغى را بپردازد، آیا شرعاً جایز است یا خیر؟
جواب: پول را اگر قرض کرده، تمام درآمد به خودش تعلق دارد و اگر به‌عنوان مضاربه قبول کرده، درآمد به نسبت سرمایه تقسیم مى‌شود و درهرصورت، معاملات و تصرفات اشکال ندارد.

سؤال۳: الف: کسانى که بدون ذکر عنوانى پولشان را در اختیار صندوق [قرض‌الحسنه‌] مى‌گذارند- با حفظ ضوابط نسبت به برگرداندن آن- آیا همین مقدار مجزى در تصرّف است؟ ب: برفرض کفایت، اگر مسئولین صندوق نیز با حفظ ضوابط، معاملۀ شرعى را انجام دهند و سودى ببرند و به نفع مردم (اعم از صاحبان پول و غیره) صرف نمایند، چه حکمى دارد؟
جواب الف: اگر متعارف این است که در پولى که نزد صندوق مى‌گذارند، تصرّف مى‌شود، اشکال ندارد.
جواب ب: تابع مقررات صندوق است.

سؤال۴: آیا اعضای هیئت مدیرۀ صندوق¬هاى ذخیرۀ قرض ¬الحسنه، با پول‌هایی که از مردم نزدشان مانده، مى‌توانند معاملات تجارى انجام و از سود حاصله به نفع فقرا و مستمندان استفاده کنند؟
جواب: اگر مردم به مؤسسه قرض داده‌اند، متصدّیان مى‌توانند با آن پول تجارت کنند و به هر نحو صلاح بدانند سود را صرف نمایند.

فتوای حضرت امام خامنه‌ای(مد ظله العالی)
مالکیت بانک در سپرده‌های بانکی
سؤال۱: با توجه به اینکه قرض عقدی تملیکی است، آیا بانک‌ها برای استفاده از پس‌اندازهای قرض‌الحسنه و نیز حساب‌جاری نیاز به اجازۀ صاحبان آن‌ها دارند؟ و اگر بدون اجازۀ مردم در کارهای اقتصادی به کار گرفته و از آن سود به دست بیاورند، مالک سود‌ها چه کسی است؟ و به‌عبارت‌دیگر، در سپرده‌های قرض‌الحسنه پس‌انداز و جاری آیا بانک مالک وجوه می‌شود؟
جواب: بعد از آنکه به بانک قرض مى‌دهند، بانک مالک بوده و سود حاصله نیز براى بانک مى‌باشد.

سؤال۲: آیا بانک‌ها می‌توانند از سپرده‌های مردم که به آنها وکالت داده‌اند تا در کارهای اقتصادی به کار بگیرند و از سود حاصله به آنان پرداخت کنند، در مواردی قرض‌الحسنه- که هیچ سودی برای سپرده‌گذار‌ان ندارد- پرداخت نمایند؟جواب: ملاک در اینگونه امور تابع توافق طرفین مى باشد و اگر با اجازه و رضایت صاحبان پول باشد، مانعى ندارد.

حکم وجوه مخلوط به حرام در بانک‌ها
جواب: حکم مجهول المالک را ندارد و به‌طور کلی عملیات بانکى که بانک‌ها بر اساس قوانین مصوّب مجلس شوراى اسلامى و مورد تأیید ‏شوراى محترم نگهبان، انجام مى‌دهند، بى‌اشکال است و نسبت به غیر‌بانک‌ها هم اگر در قالب یکی از عقود صحیح شرعی باشد، اشکال ندارد.

فتوای آیت الله سیستانی(دامت برکاته)

مالکیت بانک در سپرده‌های بانکی
سؤال: آیا بانک‌ها می‌توانند از سپرده‌های مردم که به آنها وکالت داده‌اند تا در کارهای اقتصادی به کار بگیرند و از سود حاصله به آنان پرداخت کنند، در مواردی قرض‌الحسنه- که هیچ سودی برای سپرده‌گذار‌ان ندارد- پرداخت نمایند؟
جواب: در فرض مذکور جایز نیست.

حکم وجوه مخلوط به حرام در بانک‌ها
جواب: آیت الله سیستانی اجاره تصرف را به صورت عموم داده‌اند و تصرف و پس‌انداز اشکالی ندارد.

سود بانکی
پرسش: سپرده گذاری نزد بانک برای گرفتن سود چه حکمی دارد؟
پاسخ: بانکها و مؤسسات دولتی از نظر معظم له اموالشان مجهول المالک است و تصرف در آن با اجازه حاکم شرع جایز است بنا بر این در فرضی که سپرده گذار شرط سود نکند اگر سودی به او داده شود ، ایشان اجازه می دهند که آن سود مجهول المالک را تملک کنند مشروط بر این که نصف سود را به فقرای متدین صدقه بدهند.
و اما سود بانکها و مؤسسات غیر دولتی را به هیچ عنوان نمی توان مالک شد ولی اگر انسان بداند که اصحاب سرمایه راضی به تصرف او در این مال اند هرچند شرعا مالک نباشد - که غالبا چنین است - می تواند تصرف کند و اگر با ان چیزی خرید مالک می شود.
و این در صورتی است که بانک با سپرده گذار معامله شرعی انجام ندهد ولی اگر معامله شرعی صحیح با رعایت شرایط باشد و احتمال بدهند که بانک طبق قرارداد با مبلغ سپرده معامله شرعی انجام می دهد سود حلال است

پرسش: آیا سود بانکی در صورتی که شخص به قصد سود برای پول در بانک بگذارد یا به این قصد نباشد در هر دو صورت حکمش چیست ؟
پاسخ: صرفا شخص واگذار کننده قصد سود داشته باشد شرط سود نیست و در صورتی که پرداخت مبلغ بر اساس معامله ای باشد که به حسب موازین فقهی صحیح باشد واحتمال عمل به آن در حق بانکها داده شود اشکال ندارد و تصرف در کل سود حاصله مجاز است مانند سایر معاملات مشروعی که با اموال دولتی صورت می گیرد.

پرسش: به طور خلاصه توضیح دهید اگر شرط سود نکنیم و پول را در بانک دولتی یا خصوصی بذاریم و آنها خودشان سود بدهند چه حکمی دارد؟ و ما می دانیم آنها سود می دهند یا اصلا بخاطر سود گرفتن پولمان را در چنین بانکی می گذاریم آیا سود داده شده حلال است؟
پاسخ: اگر شرط سود نشود گذاشتن پول در بانک جایز است.
اگر بانک خصوصی باشد می توانید از کل سود استفاده کنید
و اگر بانک دولتی باشد نصف سود را باید به فقیر متدین بدهید تا بتوانید از نصف دیگرش استفاده کنید.

پرسش: حکم سپردن پول در بانک خارجی (غیر مسلمان) و گرفتن سود از آنها چیست؟
پاسخ: سپرده گذاری برای بدست آوردن سود در بانکهایی که سرمایه شان متعلق به غیر مسلمانان است چه این بانکها خصوصی باشند و چه دولتی یا مشترک جایز است ؛ زیرا گرفتن ربا از آنها جایز است.

فتوای آیت الله مکارم شیرازی(دامت برکاته)

مالکیت بانک در سپرده‌های بانکی
بعضى از صندوق‌هاى قرض‌الحسنه مقدارى از سرمایه خود را در کارهاى تجارى یا تولیدى به کار می‌گیرند تا از درآمد آن هزینه‌هاى صندوق یا سوخت‌وسوز وام‌ها را تأمین کنند، این کار در صورتى جایز است که صاحبان پول از این جریان باخبر بوده و اجازه داده باشند و درآمد حاصل‌شده نیز تنها صرف هزینه‌هاى بانک شود.

سؤال۱: آیا مسؤولین صندوق قرض‌الحسنه مى‌توانند با پولى که در صندوق است، بدون گرفتن وکالت از اعضاء(اعضاء پول را به صندوق به‌عنوان قرض‌الحسنه‌ مى‌دهند) کار کنند؟ حکم شرعى در دو صورت زیر چگونه است؟
الف) سود حاصل، صرف صندوق به‌طور مشاع اعم از وام و خرید لوازم شود.
ب) سود حاصل، براى عاملین بماند.
جواب: بدون اجازه گرفتن جایز نیست و اگر در شرایط باز کردن حساب به این مسئله تصریح‌شده باشد که بخشى از وجوه قرض‌الحسنه مورد بهره‌بردارى قرار مى‌گیرد و از آن به نفع صندوق استفاده مى‌شود، کافى است و به همان‌گونه که مردم رضایت داده‌اند باید عمل شود.
سؤال۲: افرادى به امید دریافت وام، سپرده‌گذار‌ى می‌کنند و براى آنان فرقى ندارد که از پولشان در چه راهى استفاده شود، آیا می‌توان ازاین‌گونه وجوه، جهت برخى معاملات شرعى، یا پرداخت وام در قالب عقود اسلامى استفاده نمود؟
جواب: باید از صاحبان وجوه به‌صورت خاص یا عمومى، جهت این‌گونه تصرفات اجازه بگیرید.

حکم وجوه مخلوط به حرام در بانک‌ها
جواب: اگر انسان بداند در بانک پول حلال و حرام، هر دو وجود دارد، ولى نداند پولى را که از بانک مى‌گیرد از پول‌هاى حرام است یا نه، گرفتن آن اشکالى ندارد. ولى اگر مطمئن باشد از پول حرام است، تصرف در آن جایز نیست و حکم مجهول‌المالک را دارد که باید بنابر احتیاط واجب، به اجازۀ حاکم شرع از طرف صاحب اصلى‌اش در راه خدا صدقه دهد و در این مسئله فرقى میان بانک‌هاى داخلى و خارجى، دولتى و غیردولتی نیست.

احکام سپرده ها:
نرخ تورم در سپرده های حج
پرسش: در سالی که ثبت نام برای حج شده مبلغ واریزی دو سوم مبلغی بوده که در آن سال حجاج جهت رفتن به حج پرداخت می کرده اند اکنون بعد از چند سال دولت حدود ده تا دوازده برابر وجه واریزی مطالبه می کند و پول واریزی ما را تنها دو برابر حساب می کند حکم شرعی این موضوع چیست؟
پاسخ: مطابق قرارداد سازمان حج مبالغ مزبور به عنوان سپرده بوده و تنها سود مورد توافق به آنها پرداخت می شود و در صورتی که آنچه اضافه می گیرند مطابق قیمت روز باشد و چیزی بر آن نیافزایند مانعی نداردولی سزاوار است تدبیری اندیشیده شود که زوار خانه خدا از ارزهای کم قیمت تر استفاده کنند.

گرفتن سود از بانک های غیر مسلمان
پرسش: آیا می توان از بانک های غیر مسلمان سودی دریافت کرد؟
پاسخ: گرفتن سود از بانك ‏های خارجی و غيرمسلمان اشكال ندارد، ولی از بانك های مسلمان، در صورتیکه طبق عقود شرعیه نباشد حرام است.

ماهیّت حساب های بانکی
پرسش: ماهيّت حسابهای بانكی از نظر اسلام چيست؟ آيا در بانكها اعتبار و ارزش قراردادی پول به نام اشخاص ثبت و جابه جا می شود، يا عين اسكناس و اجازه در تصرّف داده می شود؟ شكلهای مختلف حسابهای بانكی (جاری، سپرده ثابت، مشاركتهای بانكی و مانند آن) يكسان است يا متفاوت؟ حكم سودهای علی الحساب كه در مشاركتهای بانكی به سپرده گذار پرداخت می شود چيست؟
پاسخ: ماهيّت سپرده های حساب جاری ماهيّت قرض است و مشروط بر اين است كه به مجرّد مطالبه ادا شود. و ماهيّت سپرده های دراز مدّت و كوتاه مدّت نوعی مضاربه يا ساير عقود شرعيّه مانند آن است، و پرداخت سود علی الحساب نوعی وام است كه بعد از ظهور ربح محاسبه می شود، و در صورت رعايت ضوابط عقود شرعيّه مانند مضاربه، سود مذكور اشكالی ندارد.

سپرده گذاری در بانک ها و دریافت سود در برابر آن
پرسش: دریافت سود در برابر سپرده گذاری در بانک ها چه حکمی دارد؟
پاسخ: سپرده‏ های كوتاه‏ مدّت و درازمدّت مردم، نزد بانكها و سودی كه بانك به آن می ‏دهد، در صورتی حلال است كه طبق موازين شرعی و از طريق قراردادها و عقود اسلامی (از قبيل مضاربه و شركت و امثال آن) باشد و دهنده پول يقين داشته باشد يا احتمال قابل ملاحظه دهد كه بانك بعنوان وكالت از طرف مشتری اين قراردادها را به صورت شرعی انجام می‏دهد، امّا اگر يقين دارد كه اين امور جنبه ظاهری و صوری دارد و فقط روی كاغذ است، آن سود حرام است.

دریافت سود در قبال حساب جاری
پرسش: آیا می توان در برابر وجوه موجود در حساب جاری، سودی دریافت کرد؟
پاسخ: پول هايی را كه مردم به عنوان حساب جاری به بانك‏ها می‏سپارند صورت قرض‏الحسنه به بانك دارد كه هر وقت بخواهند، می‏توانند آن را بگيرند و اگر سودی در مقابل آن قرار دهند حرام است و قرض هم باطل است و بانك نمی‏تواند در آن تصرّف كند. البته در صورتی که سپرده گذار بدون قصد دریافت سود در آن بانک پولی گذاشته باشد و بانک با میل و رضای خود سودی به او بدهد شرعا اشکالی ندارد.

سپرده گذاری طلا در بانک و دریافت سود در برابر آن
پرسش: اگر فردی مبلغی پول را بر حسب ریال به عنوان سپرده نزد یک بانک بر اساس ارزش طلا معادل سازی نماید. مثلا به جای اینکه در دفترچه سپرده او بنویسند 1000000 ریال نوشته شود یک گرم طلا. آیا این نوع سپرده گذاری از نظر شرعی صحیح است؟ و آیا بانک مورد نظر می تواند در زمان مراجعه سپرده گذار برای دریافت سپرده خود ارزش همان مقدار طلا (یک گرم) را بر حسب قیمت روز پرداخت نماید؟
پاسخ: با توجه به اینکه این کار به معنای فروختن طلا به مبلغ مزبور است اشکالی ندارد.

سپرده گذاری بدون قرارداد
پرسش: شخصی علم و اطّلاع دارد که بانک به سپرده ها مبلغی بهره می دهد، به این منظور پولی به بانک می سپارد، ولی هیچ گونه قرارداد لفظی یا کتبی نمی بندد. آیا بهره مذکور حرام است؟
پاسخ: با توجّه به این که سپرده ها به عنوان مضاربه گذارده می شود، سود مضاربه اشکالی ندارد.

حکم سپرده گذاری به نیت شرکت در قرعه کشی و دریافت جایزه
پرسش: سپرده گذاری به نیت شرکت در قرعه کشی و دریافت جایزه چه حکمی دارد؟
پاسخ: در بانک های اسلامی اشکالی ندارد و در بانک های غیر اسلامی در صورتی که از بانک های کشورهای محارب نباشد اشکالی ندارد.

حکم دریافت سود سپرده موقت در صورت بالاتر بودن میزان تورم یا کمتر بودن آن
پرسش: در كشور تركيّه تورّم اقتصادی در سال به هفتاد درصد می رسد. با در نظر گرفتن اين تورّم و نزول ارزش لير تركی اگر يك نفر در بانك دولتی مقداری پول به عنوان سپرده موقّت بگذارد، بانك طبق مقرّرات خود شصت درصد سود می دهد، آيا گرفتن اين سود، در صورتی كه كمتر از تورّم باشد، در مقابل تنزّل ارزش پول جايز است؟ اگر سود بيشتر از تورّم باشد چه صورت دارد؟
پاسخ: هرگاه بانك اسلامی نباشد اشكالی ندارد. و اگر بانك اسلامی باشد و تورّم بقدری شديد باشد كه در معاملات مدّت دار روزمرّه مردم نيز محاسبه می شود گرفتن مقدار تورّم اشكالی ندارد.

مالکیت سود حاصل از وجه تامین دادگاه
پرسش: بعضی از متّهمين يا طرفين دعوا به دستور دادگاه مبالغی را به عنوان تأمين برای مدّتی در بانك به حساب دولت واريز می نمايند، چنانچه بانك از سوی خود سودی به اين وجه سپرده شده پرداخت نمايد، آيا اين سود متعلّق به سپرده گذاران است، يا اين كه متعلّق به دولت است؟
پاسخ: سود متعلّق به صاحبان آن پولهاست.

سود سرمایه پس انداز
پرسش: بنده باشخصي قرارداد مضاربه بسته ام بعضي اوقات که جنس براي خريد نيست پول در حساب روز شمار بنده ميماند ودر اين مدت سودي به آن از طرف بانک تعلق ميگيرد آيا با شخصي که بااو مضاربه دارم به او از سود بانک چيزي مي رسد؟
پاسخ: احتیاط این است که در اینگونه موارد، صاحب پول و صاحب حساب با هم مصالحه کنند.

رعایت عقود شرعیه و اعتماد به گفته بانک
پرسش: آیا می توان به گفته بانک مبنی بر این که شرایط عقود شرعیه را رعایت می کند اعتماد کرد؟
پاسخ: اگر آنها ادعا می کنند که ما رعایت می کنیم می توانید بپذیرید. ما بارها با مسوولین بانک صحبت کردیم و حتی آیین نامه بانک بدون ربا را از آنها گرفته ایم و در جلساتی مورد بحث و بررسی قرار داده ایم. معامله با بانکها (دادن سپرده به آنها) طبق عقود شرعیه اشکالی ندارد مگر اینکه یقین داشته باشید که طبق عقود شرعیه عمل نمی شود.

آگاهی به جزئیات عقود شرعیه بانک ها
پرسش: آیا صرف امضا کردن یا قبول کلیّه شرایط عقود شرعیه با بانک ها به طور شفاهی با آن که از خصوصیّات و عناوین شرعیّه آگاهی ندارند، سبب تحقّق عقود مذکوره و مشروعیّت آنها می شود؟ یا لازم به تفهیم و تفهّم از طرف بانکها یا متعاقدین می باشد؟ آیا لازم است از جزئیات بعد از وکالت نیز آگاهی پیدا کرد؟
پاسخ: هرگاه وکالت مطلقه به بانکها بدهد که پول او را طبق عقود شرعیّه به کار گیرد و سود حاصل را به او بدهد اشکال ندارد و آگاهی به جزییات بعد از وکالت مطلقه لازم نیست.

دریافت و پرداخت سود به بانک هایی که عقد شرعیه را رعایت نمی کنند
پرسش: اگر شخصی که به بانک بدهکار است به صورت قسط بندی مبلغی را علاوه بر بدهی به عنوان سود به بانک بپردازد و سپس بعد از مدّتی پولی به بانک بسپارد و سودی در برابر آن بگیرد آیا می تواند این را به عنوان تقاص سودی که داده بگیرد؟
پاسخ: اگر در معامله اوّلی پولی را به عنوان ربا داده کار حرامی کرده است، ولی می تواند در معامله دوّم، به نیّت تقاص معادل آن را پس بگیرد.

فتوای آیت الله شبیری زنجانی(دامت برکاته)

حکم وجوه مخلوط به حرام در بانک‌ها
جواب: چون اطمینان ندارید پول دریافتی از عین مال حرام است، گرفتن پول و نیز پس انداز اشکالی ندارد.

مالکیت بانک در سپرده‌های بانکی
سؤال: با توجه به ماهیت قرضی سپرده های جاری، آیا بانک مالک وجوه می¬شود؟ بانک این وجوه را در کارهای اقتصادی به کار می¬گیرد و سود به دست می¬آورد؛ سود آن متعلق به بانک است یا مشتری؟

جواب: اگر قرض باشد، مالک آن بانک است و سود آن‌هم متعلق به بانک است.

فتوای آیت الله صافی گلپایگانی(دامت برکاته)
حکم وجوه مخلوط به حرام در بانک‌ها
جواب: با علم به اینکه در بانک پول حلال هم موجود است در موارد شک محکوم در حلیت ست و در سپرده‌گذاری می‌توانید بانک را وکیل در معاملات شرعیه الجام کنید در این فرض سود حاصله بعد از کسر حق‌الوکاله حلال است.

مالکیت بانک در سپرده‌های بانکی

سؤال: بانک‌ها وکیل سپرده‌گذاران هستند تا سرمایه‌های آن‌ها را در کارهای اقتصادی سودآور بکار بگیرند و سود حاصل را پس از کسر حق‌الوکاله بین سپرده‌گذاران تقسیم کنند. با توجه به این، آیا بانک‌ها می‌توانند بخشی از همین سپرده‌های مردم را به مشتریان خود قرض‌الحسنه بدهند؟

جواب: اگر وکیل در سرمایه گذاری باشد، دادن قرض ¬الحسنه از وجوه مذکور صحیح نیست و اگر قرض به‌شرط زیادی و سود باشد، ربا و حرام خواهد بود.

فتوای آیت الله نوری همدانی(دامت برکاته)
حکم وجوه مخلوط به حرام در بانک‌ها
جواب: مانعی ندارد و استفاده از پولی که دریافت می‌کنید نیز اشکال ندارد.

مالکیت بانک در سپرده‌های بانکی
سؤال: با توجه به اینکه قرض، عقدی تملیکی است، آیا بانک‌ها برای استفاده از پس‌اندازهای قرض‌الحسنه و نیز حساب‌جاری، نیاز به اجازۀ صاحبان آن‌ها دارند؟ و اگر بدون اجازۀ مردم در کارهای اقتصادی به کار گرفته و از آن سود به دست بیاورند، مالک سود‌ها چه کسی است؟ و به‌عبارت ‌دیگر در سپرده‌های قرض‌الحسنۀ پس‌انداز و جاری، آیا بانک مالک وجوه می‌شود؟
جواب: اگر مأذون نباشند صحیح نیست