به گزارش ایکنا، کتاب «زمین در اقتصاد اسلامی» تألیف سعید فراهانی‌فرد و محسن رضایی صدرآبادی از سوی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در ۳۴۰ صفحه و شمارگان ۳۰۰ نسخه با قیمت ۵۳ هزار تومان منتشر شده است.

این کتاب در هشت فصل مباحثی مانند: «نظام‌های بهره‌برداری از اراضی»، «مالکیت زمین در اسلام»، «بررسی فقهی بهره‌برداری از زمین»، «تبیین مولفه‌های اساسی نظام بهره‌برداری از زمین»، «بازار زمین»، «مالکیت و بهره‌برداری از زمین در ایران» را مورد بررسی قرار داده است.

نویسندگان در مقدمه‌ای که بر این کتاب نوشته‌اند آورده‌اند: «زمین یکی از اساسی‌ترین منابع طبیعی است که به عنوان عامل تولید در بخش‌های مختلف اقتصاد موثر است. امروزه زمین علاوه بر نقش اصلی خود، به علت محدودیت عرضه آن و شرایط خاص اقتصادی در برخی کشورها و از جمله در کشور ایران، ماهیت دارایی نیز پیدا کرده است و به عنوان کالایی بادوام برای حفظ ارزش پول و نیز به منظور فعالیت‌های سوداگرانه مورد تقاضا قرار می‌گیرد؛ همچنین زمین از منابعی نیست که با مصرف آن تمام شود. به همین سبب نمی‌توان آن را در چارچوب منابع فناپذیر طبقه‌بندی کرد. با وجود این به علت محدودیت آن با منابع تجدیدپذیر همانند جنگل‌ها و ماهی‌ها نیز تفاوت ماهوی دارد.»

در ادامه نیز تأکید کرده‌اند: «از طرف دیگر دو ویژگی زمین، آن را از دیگر کالاها ممتاز کرده است. ویژگی اول ناهمگن بودن انواع زمین است. زمین‌ها هم از جهت قرارگرفتن در مناطق مختلف جغرافیایی(شهر، روستا، نزدیم بودن به بازار و مناطق تجاری، در دسترس بودن راه‌های مبادلاتی و مانند آن و نیز از جهت حاصلخیزی و برخورداری از آب و ..) نامتجانس هستند و به همین سبب از عرضه و تقاضا و به تبع آن از بازاری خاص برخوردارند.

ویژگی دوم زمین دوام آن است. زمین را از جمله کالاهای بادوام طبقه‌بندی می‌کنند. این ویژگی در عرضه آن تأثیر خاصی دارد، زیرا این کالا با مصرف آن تمام نمی‌شود. همچنین کاربرهای مختلف زمین در بخش‌های مسکونی، کشاورزی، صنعتی و ... نیز ورود بخش‌ دولتی و بخش خصوصی در بازار زمین، گستره بازار آن را متنوع و پیچیده کرده و به طور طبیعی بررسی تفصیلی بازار زمین و عوامل موثر در آن مطالعه درباره عرضه و تقاضای آن در هر یک از این بخش‌ها به طور جداگانه می‌طلبد.»

نویسندگان هدف اساسی کتاب را چنین بیان می‌کنند: «هدف کتاب تبیین نظام بهره‌برداری از زمین به عنوان یکی از خرده‌نظام‌های نظام اقتصادی اسلام است. برای این منظور لازم بود ابتدا موضع اسلام را درباره مالکیت و نیز بهره‌برداری از زمین تحت عنوان مباحث فقهی این دو مسئله بررسی کنیم و در ادامه با استفاده از آیات قرآن و روایات اهل بیت، هدف‌ها و مبانی نظام بهره‌برداری از اراضی را در اسلام تبیین کنیم. در پایان نیز به منظور میزان تحقق این نظام در اقتصاد ایران به بررسی وضعیت مالکیت و بهره‌برداری اراضی در ایران و آسیب‌شناسی قوانین موجود پرداخته‌ایم.»

سه فصل ابتدایی کتاب به عنوان مقدمه ورود به بحث، به ترتیب ادبیات و پیشینه موضوع، طبقه‌بندی انواع زمین و نیز نظام‌های بهره‌برداری از زمین مورد بررسی قرار گرفته است. در فصل چهارم و پنجم به تبیین دیدگاه فقیهان و صاحب‌نظران اقتصاد اسلامی درباره مالکیت و بهره‌برداری از زمین در اسلام پرداخته شده است. در این فصول تلاش شده است علاوه بر تبیین این مسئله سهم دولت و بخش خصوصی را در مالکیت و بهره‌برداری از این منبع خدادادی تبیین کرده و اثبات کنند که این نوع استفاده از زمین با مبانی و هدف‌های اقتصاد اسلامی مانند حفظ محیط زیست و عدالت بین‌نسلی سازگاری دارد.

نویسندگان معتقدند یکی از ویژگی‌های این کتاب بررسی و تبیین هدف‌ها و مبانی مفروض در بهر‌ه‌برداری از زمین است. و در همین راستا می‌گویند: «در فصل ششم این کتاب، با بررسی آموزه‌های دینی به این نتیجه رسیده‌ایم که می‌توان رشد اقتصادی در کنار حفظ محیط زیست و عدالت بین‌نسلی و در یک تعبیر جامع توسعه پایدار را به عنوان هدف نظام بهره‌برداری دانست و اصولی مانند حاکمیت دولت، توانایی و تخصص، مصلحت عمومی و منع بهره‌برداری مسرفانه را به عنوان مبانی نظام شناسایی کنیم؛ اصولی که شاخص‌های روشنی برای سیاست‌گذاری کلان در حوزه بهره‌برداری از زمین را مهیا می‌کند.»

در فصل هفتم بحث بازار زمین و عرضه و تقاضای آن در اقتصاد اسلامی و ویژگی‌های آن مورد بررسی قرار گرفته است. در این فصل علیرغم شباهت‌های زیاد بازار زمین در اقتصاد اسلامی با اقتصاد متعارف، تفاوت‌هایی نیز با آن بازار دارد. از جمله در اقتصاد اسلامی، عرضه دولتی زمین پررنگ‌تر است و دولت از این طریق می‌تواند، جامعه را به سمت بهره‌برداری عادلانه (عدالت بین- نسلی و درون – نسلی) از زمین سوق دهد.

در فصل پایانی کتاب وضعیت زمین در اقتصاد ایران در آیینه تاریخ قبل و بعد از اسلام مطالعه شده و آسیب‌های موجود در قوانین و نهادهای مرتبط با زمین در دوران اخیر بررسی شده است.