اعتبار اسنادی روشی برای پرداخت وجوه معاملات در تجارت‌های بین‌المللی است. اعتبارات اسنادی به نام L.C هم شهرت دارند. در این روش مبالغ و پول‌ها به واسطه شخص ثالثی که معمولا بانک است پرداخت می‌شود. در ادامه به بررسی این موضوع خواهیم پرداخت که منظور از اعتبار اسنادی چیست. البته بررسی اعتبارات اسنادی بیشتر نیازمند مراجعه به مقررات این حوزه و اسناد بین‌المللی است و این مطالعات عمدتا در حوزه حقوق تجارت بین‌الملل می‌گنجد.

در حقوق تجارت بین‌الملل اعتبارات اسنادی وسیله برای ارتباط مالی میان دو طرف قرارداد است. چنان که از مقررات بین‌المللی برمی‌آید به‌موجب اعتبارات اسنادی یک بانک (بانک گشاینده اعتبار) بنا به درخواست و براساس دستورات یک مشتری (متقاضی گشایش اعتبار) یا از جانب خود تعهد می‌کند: مبلغی را در وجه یا به حواله‌کرد شخص ثالثی (ذی‌نفع اعتبار) بپردازد یا اسناد تجاری (برات یا بروات) صادره از سوی ذی‌نفع اعتبار را قبول و پرداخت کند. یا، به بانک دیگری اختیار دهد این پرداخت را صورت دهد یا اسناد تجاری (برات یا بروات) صادره از سوی ذی‌نفع را قبول و پرداخت کند. یا به بانک دیگری اختیار دهد اسناد تجاری (برات یا بروات) صادره از سوی ذی‌نفع را معامله و نقد کند. در عرف بانکی کشور ما( Letter of credit)  را که به علامت ال سی  شهرت دارد، اعتبار اسنادی می‏نامند. این اصطلاح معمولا در خرید و فروش‏های بین‏المللی که موضوع‏ آن کالا یا خدمات است، مورد استفاده قرار می‌گیرد. بنابراین می‌توانیم بگوییم که اعتبار اسنادی تعهدی از بانک است که به خریدار و فروشنده داده می‌شود. این تعهد شامل این است که میزان پرداختی خریدار به فروشنده به موقع و با مبلغ صحیح به دست فروشنده خواهد رسید. هرگاه که خریدار قادر به پرداخت مبلغ خرید نباشد، بانک موظف است باقیمانده یا تمام مبلغ خرید را بپردازد. اعتبارات اسنادی اغلب در معاملات بین المللی به منظور اطمینان از دریافت مبالغ پرداختی مورد استفاده قرار می‌گیرد. بدلیل ماهیت قرادادهای بین‌المللی که شامل عواملی همچون مسافت و تفاوت قوانین کشورها و… می‌شود، اعتبارات اسنادی یک ابزار بسیار مهم در تجارت بین‌المللی شده است. بانک همچنین به نیابت از خریدار که نگهدارنده اعتبارات اسنادی است تا زمان دریافت تاییدیه که کالاهای خریداری شده حمل شده‌اند وجه را پرداخت نخواهد کرد.

نقش اعتبار اسنادی در یک معامله

در حقوق تجارت بین‌الملل اعتبارات اسنادی نقش مهمی در قراردادها بازی می‌کند. در حقیقت آنچه در خصوص ثمن و نحوه تسلیم آن در قوانین داخلی وجود دارد در حقوق بین‌الملل صدق نمی‌کند. در این خصوص اعتبارات اسنادی نقش مهمی دارد که عمدتا شرایط آن را قرارداد منعقد شده بین دو طرف معامله تعیین می‌کند. برای اینکه روش استفاده از اعتبارات اسنادی در داد و ستدهای خارجی روشن‌تر شود، می‌توانیم مثالی بیاوریم. فرض کنید فروشنده‌ای هستید در بندری در شرق آسیا و می‌خواهید کالایی را به خریداری در ایران بفروشید، اما شما و خریدار یکدیگر را نمی‌شناسید و هر یک نگران توانایی مالی و اعتبار طرف مقابل هستید. شما می‌ترسید که پس از تحمل هزینه‌های بارگیری و ارسال کالا، خریدار ورشکسته شود، یا با رسیدن کالا به مقصد از پرداخت قیمت کالا خودداری کند. در این حال، چنان‌چه خریدار قیمت را ندهد، شما مجبورید زیر بار هزینه‌های مراجعه به دادگاه علیه خریدار در ایران، یعنی در کشوری که در فرض ما، شما هیچ آشنایی با سیستم حقوقی آن ندارید بروید. علاوه بر آن، باید به هزینه فروش و نقد کردن کالا در یک کشور غریب نیز اشاره کنیم. از طرف دیگر، خریدار هم دلیلی ندارد به توانگری و اعتبار اعتماد ورزد و او نیز به سهم خود نگران است که چنان‌چه ثمن را پیشاپیش بپردازد کالایی با کمیت و کیفیت کالای موضوع قرارداد به دست او نرسد یا حتی بدتر از این، پریشانی و بحران مالی فروشنده، او را هم از پولی که پرداخته و هم از کالای موضوع عقد محروم سازد.

از بین بردن همه این نگرانی‌ها با استفاده از اعتبارات اسنادی است. به منظور کاهش این بیم و نگرانی بر حق، که هر یک دارند، طرفین می‌توانند به حالتی بینابین توافق کنند و معامله‌شان را از طریق اعتبارات اسنادی سامان بدهند. در این روش، خریدار موافقت می‌کند به ثالثی، معمولا یک بانک خوش‌نام و معتبر، مراجعه کرده و تقاضا کند که اعتبار اسنادی یا ال سی به نفع شما افتتاح کند. هنگامی که بانک خوش‌حسابی و اعتبار مالی خریدار را احراز و تایید کرد، با تقاضای خریدار موافقت و اعتبار اسنادی را افتتاح می‌کند. بدین‌سان، بانک می‌پذیرد که تعهدی اصلی، مستقیم و مستقل مبنی بر پرداخت وجه براتی که شما بر اساس اعتبار اسنادی ارایه می‌کنید، بر عهده بگیرد، مشروط بر اینکه اسناد منطبقی که در اعتبار مشخص شده، ارایه و تسلیم شود. اسنادی که معمولا در اعتبارات تجاری مشخص می‌شود، شامل صورت‌حساب تجاری، بیمه‌نامه، و بارنامه پاک کالای بارگیری‌شده است. سند اخیر دلیل مالکیت کالا به شمار آمده و مالکیت کالا را ثابت می‌کند.

مزايای اعتبارات اسنادی:
۱- اطمينان فروشنده از اينکه پس از ارايه اسناد حمل وجه اعتبار را مطابق شرايط اعتبار از بانک کارگزار يا تاييد کننده دريافت ميکند.
۲-امکان کنترل تاريخ حمل و تحويل نهايی کالا.
۳-تحصيل اسناد حمل مطابق با مفاد موافقت اوليه تحت شرايط قرارداد ميان طرفين
۴-اطمينان از اينکه پرداخت وجه اعتبار به فروشنده فقط بعد از انتقال و فک مالکيت کالا از وی صورت ميگيرد .
۵-امکان کسب تسهيلات بيشتر برای فروشنده در مقابل اعتبار گشايش يافته برای تهيه کالای سفارش شده
۶- تعهد بانک برای پرداخت بها در معاملات بجای فرد فروشنده
در مورد اعتبارات اسنادی از جهات مختلف، تقسيماتی وجود دارد که مهمترين آنها به شرح زير ميباشد:
در رابطه با اعتبارات اسنادی در ايران بايد خاطر نشان کرد که به دليل محدوديتهاي وضع شده توسط بانک مرکزی انواعی از اين اعتبارات غير قابل استفاده در ايران ميباشد و يا احتياج به مجوز بانک مرکزی دارد.

انواع اعتبار اسنادی

۱- اعتبار اسنادی وارداتی يا صادراتی:
به اعتباری که خريدار برای واردات به کشور خود گشايش مي کند اعتبار وارداتی و اين اعتبار از لحاظ فروشنده کالا که در کشور ديگر قرار دارد اعتبار صادراتی ميباشد.

۲- اعتبارات اسنادی قابل برگشت: Revocable L/C
در اين نوع اعتبار ، خريدار و يا بانک گشايش کننده اعتبار ميتواند بدون اطلاع ذينفع ، هرگونه تغيير يا اصلاحی در شرايط اعتبار بوجود آورد(بدون اجازه فروشنده)
واضح است از اين نوع اعتبار استفاده چندانی نميشود زيرا فروشنده اطمينان لازم را نسبت به پايدار ماندن اعتبار و انجام تعهدات خريدار ندارد.

۳- اعتبار اسنادی غير قابل برگشت:Irrevocable L/C
در اعتبار اسنادی غير قابل برگشت هرگونه تغيير شرايط اعتبار از جانب خريدار يا بانک گشايش کننده اعتبار موکول به موافقت و رضايت فروشنده بوده. فروشندگان معمولا از اين گونه اعتبار استقبال بيشتری ميکنند.
براساس آخرین مقررات اتاق بازرگانی بین الملل در صورت عدم تصريح و سکوت در اعتبار اسنادی مبنی بر قابل برگشت يا غير قابل برگشت بودن آن ، اعتبار غير قابل برگشت خواهد بود.

۴- اعتبار اسنادی تاييد شده: Confirmed L/C
اعتباری است که خريدار ملزم ميشود تا اعتبار صادره از سوی بانک خود را به تاييد هر بانک معتبر ديگر کخ مورد نظر فروشنده است، برساند .اين نوع اعتبار اسنادی حاکی از اطمينان نداشتن به حيثيت اعتباری بانک صادر کننده و يا وضعيت متزلزل سياسي يا اقتصادی کشور خريدار است.
هم اکنون بسياری از فروشندگان خارجی تقاضای اعتبارات تاييد شده از خريداران ايرانی ميکنند که اين مسئله به دو دليل ميباشد اولا وضعيت سياسی و اقتصادی متزلزل ثانيا در سالهای پس از جنگ ايران و عراق بدليل کمبود ارز در سيستم بانکی کشور ، بانک مرکزی خريداران را به به گشايش اعتبارات يوزانس (نسيه) ترغيب کرد در حاليکه بانک مرکزی در زمان سررسيد اعتبارات توانايی پرداخت مبلغ اعتبار را نداشت که باعث تاخيرهای بلند مدت در پرداخت مبلغ اعتبارات به فروشندگان شد که باعث بی اعتمادی فروشندگان به بانکهای ايرانی شد.

۵- اعتبار اسنادی تاييد نشده :Unconfirmed L/C
اين نوع اعتبار در شرايط متعارف و بدون نياز به تاييد بانک ديگری گشايش می يابد. اگر در شرايط اعتبار کلمه Confirmedذکر نشود آن اعتبار تاييد نشده تلقی ميشود

۶- اعتبار اسنادی قابل انتقال:Tranferable L/C
به اعتباری گفته ميشود که طبق آن، ذينفع اصلی حق دارد همه يا بخشی از اعتبار گشايش شده را به شخص يا اشخاص انتقال دهد. در واقع اين نوع اعتبار يک امتياز برای فروشنده محسوب ميشود

۷- اعتبار اسنادی غير قابل انتقال: Untransferable L/C
به اعتباری گفته ميشود که ذينفع حق واگذاری کل يا بخشی از آن را به ديگری ندارد. در تجارت بين الملل عرف بر غير قابل انتقال بودن اعتبار است و همچنين در ايران برای گشايش اعتبار قابل انتقال نياز به مجوز بانک مرکزی ميباشد.

۸- اعتبار اسنادی نسيه يا مدت دار(يوزانس): Usance L/C
اعتباری است که وجه اعتبار بلافاصله پس ز اايه اسناد از سوی ذينفع ، پرداخت نميشود بلکه پرداخت وجه آن، بعد از مدت تعيين شده صورت ميگيرد.در واقع فروشنده به خريدار مهلت ميدهد که بهای کالا را پس از دريافت و فروش آن بپردازد. معامله يوزانس معمولا در کشورهايی انجام ميگيرد که کمبود ارز دارند.

۹- اعتبار اسنادی ديداری: At Sight L/C
اعتباری است که طبق آن بانک ابلاغ کننده پس از رويت اسناد حمل ارايه شده از طرف ذينفع (فروشنده)، در صورت رعايت تمامی شريط اعتبار از سوی وی ، بلافاصله وجه آن را پرداخت ميکند.

۱۰- اعتبار اسنادی پشت به پشت(اتکايی): Back to Back L/C
اين نوع اعتبار اسنادی متشکل از دو اعتبار جدا از هم است. اعتبار اول به نفع ذينفع گشايش مي يابد که خود به هر دليلی قادر به تهيه و ارسال کالا نيست. به همين جهت با اتکا بر اعتباری که به نفع وی گشايش يافته است اعتبار ديگری برای فروشنده دوم (ذينفع دوم) که ميتواند کالا را تهيه و ارسال کند ، از طرف ذينفع اول گشايش مي يابد.

۱۱- اعتبار اسنادی ماده قرمز: Red Clause L/C
در اين نوع اعتبار فروشنده ميتواند قبل از ارسال کالا، وجوهی را بصورت پيش پرداخت از بانک ابلاغ کننده يا تاييد کننده دريافت کند.
علت اين نام گذاری آن است که اولين بار که اين اعتبار گشايش يافت بانک بازکننده اعتبار برای جلب توجه بانک ابلاغ کننده شرايط اعتبار را که به مقداری از وجه اعتبار را به عنوان پيش پرداخت به ذينفع پرداخت ميکند را با جوهر قرمز نوشت که از آن به بعد به اعتبار ماده قرمز معروف شد.

12-اعتبار اسنادی گردان: Revolving L/C
اعتباری است که پس از هر بار استفاده ذينفع از اعتبار، همان مبلغ اسناد تا سطح اعتبار اوليه افزايش می يابد در واقع بدون احتياج به افتتاح يا اصلاح اعتبار جديد ، اعتبار موجود خود به خود تجديد ميشود.

منبع: اگزیم نیوز