کنفرانس‌ها و نشست‌های علمی

انجمن مالی اسلامی ایران کارگاه تخصصی مقاله نویسی را روز دوشنبه 29 فرردین ماه برگزار کرد.

در این جلسه دکتر میثم دعائی، مدیر مسئول نشریه پیشرفت‌های مالی و سرمایه گذاری به شرح موارد زیر پرداخت.

دکتر دعائی بیان کرد: مقاله‌نویسی یکی از چالش‌های تحصیلات تکمیلی است و معمولاً دانشجویان با این حوزه درگیر هستند. من سعی کردم در این کارگاه در مورد نوشتن مقاله، اینکه کجا ارسال کنیم و ارزیابی‌ها چطور است و پاسخ به داورها چگونه است، مطالبی را بیان کنم.
مطالبی که من می‌خواهم بگویم در چهار بخش تقسیم می‌شود:
1- چرا مقاله بنویسیم.
2- چطور بنویسیم.
3- برای کدام نشریه ارسال کنیم.
4- چگونه به‌روز باشیم.
دعائی افزود: دلایل زیادی برای نوشتن مقاله وجود دارد و یکی از اصلی‌ترین دلیل آن حل مسئله است. یعنی مسئله‌ای پیرامون ما وجود دارد که ما می‌خواهیم آن را حل کنیم. برای حل مسئله نیز ما نیازمند یک پژوهش هستیم تا بر اساس آن پژوهش، بتوانیم راهکار ارائه بدهیم. حالا ما یک پژوهشی را انجام دادیم و به نتیجه‌ای رسیدیم که می‌خواهیم بقیه این نتایج را ببینند. برای این کار ما باید پژوهش را در قالب یک مقاله در نشریات علمی داخلی یا خارجی به چاپ برسانیم. بر اساس چاپ مقاله می‌توانیم اعتبار داخلی و خارجی کسب کنیم و این اعتبار در مقاطع مختلف علمی برای افراد کار‌آمد خواهد بود.
نوشتن مقاله می‌تواند یک فرایند دشوار و زمان‌بری باشد؛ اما تجزیه آن به بخش‌های کوچک می‌تواند آن را به یک کار معمول تبدیل کند و آن سختی را کنار بزند.

وی ادامه داد: اولین نکته‌ای که برای یک کار پژوهشی نیاز است، طوفان فکری است. در طوفان فکری باید ایده‌های خودمان را روی کاغذ بنویسیم. این ایده‌ها از مطالعات قبلی و دانسته‌های ذهنی ناشی می‌شود. وقتی این ایده‌ها را نوشتید باید به چند سؤال پاسخ بدهید که اصلاً نوآوری کار شما چیست؟ آیا حرفی برای گفتن دارید یا می‌خواهید حرف بقیه را تکرار کنید؟ اگر تکرار حرف دیگران است یا اینکه نوآوری ضعیفی دارد، مقاله شما رد خواهد شد. حتماً باید نوآوری شما مشخص باشد. نوآوری هم از گپ پژوهش یا شکاف پژوهش پیش می‌آید که این شکاف از مطالعات و تسلط پیشین شما ایجاد می‌شود. این نوآوری و نتیجه جدید است که داور را مجاب می‌کند مقاله شما را تائید کند و خواننده نیز از خواندن مقاله شما بتواند لذت ببرد و از آن استفاده کند.

مدیر مسئول نشریه پیشرفت‌های مالی و سرمایه‌گذاری در ادامه افزود: گام اول، بحث ایده مقاله است. ایده از بررسی و مطالعه نشریات معتبر انگلیسی یا فارسی حاصل می‌شود. برای اینکه بخواهید به نشریات معتبر انگلیسی دسترسی داشته باشید، اگر عبارت Master journal list را در گوگل سرچ کنید به سایتی می‌رسید که در این سایت لیست کلیه نشریات ISI که نشریات مورد تائید جهانی است، وجود دارد. در این سایت فیلترهایی وجود دارد که بر اساس آنها می‌توانید نتایج جستجوی دقیق‌تری داشته باشید. در این سایت اگر بر روی پروفایل هر نشریه کلیک کنید جزئیات بیشتری را از آنها به شما نمایش داده می‌شود.

دعائی همچنین اظهار داشت: برای دسترسی به لیست نشریات فارسی می‌توان از سایت پرتال نشریات علمی وزارت علوم استفاده کرد که در این سایت نیز با پر کردن فیلدهای جستجو می‌توان تمام نشریاتی که در حوزه مورد نظر فعال هستند را دید. همچنین درجه علمی نشریات نیز در این سایت قابل مشاهده است. راه دیگر رسیدن به ایده مقاله این است که بیاییم اولویت‌های پژوهشی سازمان‌ها را استخراج کنیم. همه سازمان‌ها در سایت خودشان اولویت پژوهشی دارند که شما می‌توانید از آنها برای پژوهش خود بهره ببرید. البته اگر از موضوعات پیشنهادی انتخاب کنید، حمایت‌های مالی هم از کار شما می‌شود.

وی بیان کرد: نکته بعدی این است که چگونه مقاله بیس پیدا کنیم یا اصلاً داشتن مقاله بیس ضروری است یا خیر؟ پاسخ این است که بهتر است مقاله بیس داشته باشیم. مقاله بیس داشتن، واجب نیست؛ اما خیلی می‌تواند کمک کننده باشد. چون یک پژوهشی انجام شده و صفر تا صد آن از نوآوری، فرضیه‌سازی و... انجام شده و مورد تائید داوران هم قرار گرفته است. پس اگر ما آن را الگو قرار بدهیم، برای بالا بردن سطح علمی مقاله می‌تواند کمک کند. حتی می‌توانیم از چند مقاله بیس استفاده کنیم.

دکتر دعائی در ارتباط با مقاله بیس بیان کرد: حال این مقاله بیس چه خصوصیاتی باید داشته باشد؟
1- جدید باشد. به پیشنهاد من مقالاتی که در همان سال که هستیم چاپ شده باشد و یا نهایتاً مقالاتی که برای سال قبل است را انتخاب کنید. اگر بخواهیم به سال‌های قبل‌تر برویم، معمولاً برای چاپ در نشریه تائید نمی‌شود.
2- جذاب باشد. یعنی اینکه برای خواننده و داور جذاب باشد.
3- موضوع در ایران حتماً قبل پیاده‌سازی باشد و داده‌ها قابل دسترس باشد.

4- مقاله بیس را ببینیم که روش تحقیق آن چیست و اینکه این جامعه آماری و این موضوعات در ایران قابل دسترس است یا خیر.
وی ادامه داد: نکته بعد نشریات ISI می‌باشد. یک موسسه‌ای که به نام The Institute For Scientific Information (ISI) توسط آقای یوجین گارفیلد در سال ۱۹۶۰ تأسیس شد و سال ۱۹۹۲ توسط شرکت Thomson Scientific & Healthcare خریداری شد و اسم آن را به Tomson ISI تغییر داد. راه‌‌های شناسایی نشریات ISI این است که در سایت این سازمان نشریه مورد نظر را پیدا کنیم یا اینکه از سایت نشریه ببینیم. همچنین چهار شاخص وجود دارد که اگر نشریه‌ای حداقل یکی از آنها را داشته باشد، این نشریه ISI است. این چهار شاخص عبارت‌اند از:
1- Science Citation Index Expanded
2- Social Sciences Citation Index
3- Art & Humanities Citation Index
4- Emerging Sources Citation Index
و مورد Conference Proceedings Citation Index در مورد همایش‌های مورد تائید این سازمان است.

دکتر میثم دعائی در ادامه افزود: نکته بعدی ضریب تأثیر است و فرمول محاسبه آن به این صورت است که می‌گوید تعداد ارجاعات در سال مثلاً ۲۰۰۶ به مقالات ۲۰۰۵ و ۲۰۰۴ تقسیم بر تعداد مقالات چاپ شده در آن نشریه در سال ۲۰۰۶ که این می‌شود ضریب تأثیر یا Impact Factor آن نشریه در سال ۲۰۰۶. این ضریب، شاخص ارزیابی نشریات است نه افراد. مثلاً اگر این شاخص در نشریه‌ای ۶ باشد، یعنی به طور متوسط هر مقاله از این نشریه ۶ بار ارجاع شده است. یعنی متوسط ارجاع را به ما اعلام می‌کند. ضریب تأثیر ۲ ساله و ۵ ساله محاسبه می‌شود.

وی ادامه داد: نکته بعدی نمره استناد یا Citescore است که در چند سال اخیر مطرح شده است. این شاخص می‌گوید مثلاً در سال ۲۰۱۵ تعداد ارجاع به سال ۲۰۱۲، ۲۰۱۳، ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵ (دوره آن ۴ ساله است)، تقسیم بر تعداد مقاله چاپ شده در این سال‌ها و نمره استناد به دست می‌آید.نمره استناد از دیتای Scopus استفاده می‌کند و Impact Factor از دیتای web of science استفاده می‌کند که اینها ۲ ناشر بزرگ جهانی هستند. Citescore اطلاعاتی که از Scopus می‌گیرد، شامل مقاله، مقاله مروری، مقاله فصل کتاب و ... می‌باشد. درحالی‌که impact Factor فقط از مقالات پژوهشی و مروری استفاده می‌کند.

برای ارزیابی نویسنده‌ها نیز از شاخص h-index استفاده می‌شود. یعنی مثلاً اگر یک نفر شاخص h-index آن ۴ باشد، یعنی به طور متوسط حداقل ۴ مقاله دارد که هر مقاله آن حداقل ۴ ارجاع دارد. از این‌رو، گرفتن h-index بالا خیلی دشوار است.

دکتر دعائی برای یافتن مقاله بیس چند روش بیان کرد: یکی اینکه مقاله‌ فارسی را بخوانیم و در صورت انتخاب، منابع مقاله را بررسی می‌کنیم و مقاله‌ انگلیسی که نزدیک‌ترین مقاله به موضوع مقاله وجود داشت آنرا به‌عنوان مقاله بیس در نظر می‌گیریم. اما این یک انتخاب غلط است و این مقاله توسط داوران رد خواهد شد. زیرا این مقاله قبلا کار شده است و این یک عمل برگشت به عقب است. پس راه‌حل این است که از روش رو به جلو استفاده کنیم. به این صورت که بعد از یافتن مقاله بیس، بررسی می‌کنیم که چه مقالاتی به این مقاله ارجاع داده شده است. این مقالات می‌تواند به عنوان مقاله بیس جدید انتخاب شود.
حال می‌خواهیم ببینیم که چگونه مقاله را باید بنویسیم. در حوزه نگارش مقاله عموماً ۱۰ بخش داریم که در نشریات مختلف این بخش‌ها متفاوت است که گاهی برخی از آنها در هم ادغام شده‌اند.

وی ادامه داد: این بخش‌ها بررسی خواهد شد:
- عنوان باید مختصر، جذاب و دارای ایده نو باشد. البته در نشریات فارسی داوران به عنوان‌های کوتاه معمولاً ایراد می‌‌گیرند که باید این نکته را در نظر داشته باشید.
- در چکیده می‌گوییم که چه کرده‌ایم و چه پیدا کرده‌ایم. معمولاً بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ کلمه است. چکیده بخش مهمی از مقاله است. زیرا خواننده و داور اول چکیده را بررسی می‌کند و بعد مقاله را می‌خواند. چکیده تفضیلی یعنی اینکه ابتدا یک مقدمه در حد یک خط باشد، روش‌شناسی بیان شود، یافته‌ها ذکر شود و در انتها بحث و نتیجه‌گیری و پیشنهاد‌های در حد ۳ تا ۴ خط ذکر شود.
- کلمات کلیدی، کلماتی هستند که اگر بقیه آنها را جستجو کنند به مقاله شما می‌رسند. پس این کلمات، کلمات اصلی پژوهش شماست و خیلی مهم است که کلمات کلیدی را درست انتخاب کنید. معمولاً کلمات کلیدی بین ۳ تا ۵ کلمه است و تأکید می‌شود که از کلمات اختصاری استفاده نشود مگر اینکه خیلی معروف باشد.
- مقدمه با بیان مسئله شروع می‌شود. باید نگاه نقادانه داشته باشد. منابع حتماً به روز باشد. شکاف پژوهش و نوآوری گفته شود و در انتها ساختار پژوهش بیان شود.
- ادبیات موضوع این بخش مرور کارهایی است که در گذشته انجام شده. ابتدا با بیان مبانی نظری شروع می‌شود.

دعائی بیان کرد: نظری یعنی هر کلمه‌ای که برای پژوهش مهم است، تعریف شود. بعد از مبانی نظری نیز پیشینه تحقیق گفته می‌شود. در این بخش سعی کنید که از منابع دست اول استفاده کنید؛ چون ممکن است نویسنده برداشت اشتباه یا متفاوتی از شما نسبت به منبع اول داشته باشد و شما را از نتیجه واقعی دور کند. بعد از آن نیز بخش فرضیه‌سازی مطرح است که در اکثر کارهای داخلی انجام نمی‌گیرد؛ چون کار سختی است. زیرا باید فرضیه را ساخت. فرضیه یعنی یک حدس عالمانه. یعنی بر اساس پژوهش‌های مطالعه شده باید حدس بزنیم و در این بخش این حدس را توصیف کنیم.
- روش پژوهش را اگر خلاصه بگویم این است که: شرح مختصر روش پژوهش، معرفی جامعه و نمونه آماری و در نهایت معرفی مدل و نحوه محاسبه متغیرها. مهم است که برای بالا بردن کیفیت مقاله بگوییم که این مدل را از چه مقاله‌ای استخراج شده است.
- در بخش نتایج، نتایج آزمون فرضیات را به تفکیک هر فرضیه و تحلیل آماری آن به همراه جداول مربوطه ارائه شود.
- بخش بحث و نتیجه‌گیری بخش مهمی است و داوران معمولاً به این بخش توجه ویژه‌ای دارند. داوران نظر دارند که هر نتیجه‌ای باید توجیه داشته باشد. باید نتایج به دست آمده با پژوهش‌های قبلی مقایسه و دلایل هم راستا بودن یا نبودن آن ارائه شود و در انتها، پژوهش‌های آتی پیشنهاد شود و محدودیت‌های پژوهش آورده شود.

وی افزود: بحث بعدی این است که چگونه یک نشریه مناسب پیدا کنیم؟ در این زمینه نکاتی وجود دارد که دانشجویان باید به آنها توجه داشته باشند که به شرح زیر است:
 در ابتدا زمینه تخصصی نشریه باید با موضوع مقاله همخوانی داشته باشد. برای این یک راه این است که به سایت نشریه مراجعه کرده و موضوعات حوزه‌های فعالیت نشریه بررسی شود. روش دوم این است که به مقالات تازه منتشر شده این نشریه نگاه کنید و از موضوعات آن بررسی کنید. روش سوم نیز آن است که به ابر واژگان نشریه مراجعه کنید.
- نکته بعدی که باید به آن توجه کنید، زمان داوری است که در سایت نشریه ذکر شده است.
- مورد بعدی درصد پذیرش مقالات است که در سایت نشریه بیان شده است. برای شروع پژوهش بهتر است به نشریاتی درخواست چاپ بدهید که درصد پذیرش بالاتری دارند.
- توالی نشریه هم نکته بعدی است که به تعداد دفعات انتشار نشریه دارد که در ایران معمولاً به صورت فصلنامه و دو فصلنامه فعالیت دارند.
- همچنین در انتخاب نشریه باید به هزینه داوری و پذیرش توجه داشته باشید.
- در نهایت باید فرم نگارش، شیوه استناددهی و همانند جویی نشریه را رعایت کنید.

وی ادامه داد: فرایند داوری به این صورت است که در مرحله اول یک بررسی اولیه دارد که زیر ۱ ماه انجام می‌شود. مرحله دوم، داوری ۲سویه ناشناس است. مرحله سوم اصلاح مقاله با ذکر هرگونه تغییرات و در مرحله آخر نیز فرایند چاپ است.

دکتر دعائی بیان کرد: مقاله‌ای که داوری می‌شود و اصلاح می‌شود، توجه کنید که اول باید یک نامه بنویسید بدون ذکر اسم به سردبیر نشریه و در این نامه جدولی تهیه کنید که شامل نظر داور، پاسخ نویسنده و اصلاح باشد. مواردی که درست است اصلاح کنید و مواردی که به نظرتان صحیح نیست با دلیل و منبع به داور پاسخ دهید. لازم نیست که به تمام نظرات داوران، چشم بگویید و درصورتی‌که نظر شما درست است می‌توانید آن را قبول نکنید! اما با ذکر دلیل و منبع.

در آخر دکتر میثم دعائی افزود: در نهایت شبکه اجتماعی‌هایی که یک محقق حتماً باید عضو آنها باشد وجود دارد که در فیلم جلسه به آنها اشاره شده است. برای مثال Google Scholar برای محقق یک پروفایل رایگان در اختیار می‌گذارد که امکانات زیادی دارد. برای مثال h-index نویسنده محاسبه می‌شود و نمایش گذاشته می‌شود و همچنین تعداد ارجاعات مقاله‌های نویسنده نمایش داده می‌شود. در این شبکه اجتماعی بخش هشدار وجود دارد که با فعال کردن آن درصورتی‌که در موضوعات اعلامی شما مقاله‌ای چاپ شود به ایمیل شما اطلاع داده می‌شود که این قابلیت باعث می‌شود که شما همیشه به روز باشید.

در انتها جلسه پرسش و پاسخ برگزار شد و به سوالات حاضرین پاسخ داده شد، که به شرح آن می‌پردازیم...

سؤال: چگونه می‌توان به ابر واژگان دسترسی داشت؟
پاسخ: سایت خاصی وجود ندارد بلکه خود سایت نشریه‌ها هستند که برخی از آنها نمایش داده‌اند و برخی این قابلیت را ندارند.

سؤال: داده‌ها و خروجی‌های نرم‌افزار که داورها برای مقالات می‌خواهند اینها به چه صورت است؟
پاسخ: اگر از نرم‌افزارهای تخصصی مثل ایویوز استفاده کرده باشید، خود ایویوز یک گزینه دارد که شما می‌توانید بر اساس فرمت این برنامه مدلی که اجرا کرده‌اید را دانلود کنید و بعد داور این را در سیستم خود اجرا می‌کند و دقیقاً آزمون شما نمایش داده می‌شود. داوران از این ابزار استفاده می‌کنند که بررسی کنند، این نتایج صحیح است یا اینکه در آن دست‌کاری صورت گرفته است.

سؤال: در موضوع خانواده و جمعیت اگر بخواهم یک مقاله بنویسم با توجه به اینکه این موضوع مختص ایران است می‌توان از مقالات فارسی به عنوان مقاله بیس استفاده کرد؟
پاسخ: توجه کنید که در هر حوزه‌ای شما اولین نفر نیستید که در کل دنیا در این حوزه کار می‌کنید و قطعاً مقالات بسیار قوی در این زمینه وجود دارد. کافی است کلمات کلیدی مناسب را به زبان انگلیسی ترجمه صحیح کنید و آن را جستجو کنید و از آنها استفاده کنید و بعد شما مدل آن مقاله را بومی کنید. با کمک استاد راهنما یا اساتید خودتان تغییراتی انجام دهید. اما انتخاب مقاله بیس خیلی مهم است باعث می‌شود یک نقشه راه در اختیار شما قرار دهد.

جهت مشاهده فیلم و فایل جلسه اینجا را کلیک کنید.

فیلم جلسه

فایل جلسه