اسناد خزانه اسلامی اوراق بهادار با نامی است که دولت به منظور تصفیه بدهی‌های خود به طلبکاران غیردولتی واگذار می‌کند و تفاوت عمده این اسناد با سایر اوراق بهادار در سررسید آن و پرداخت سود است.

اسناد خزانه، در زمره اوراق بهادار با نامی قرار می‌گیرند که بیانگر تعهد دولت‌ها به بازپرداخت مبلغ اسمی آنها در آینده است. اسناد خزانه از ابزارهای مالی با ماهیت بدهی بوده که بدون کوپن سود منتشر می‌شود و هدف اصلی آن، تامین کسری بودجه دولت‌هاست. اسناد خزانه اصلی‌ترین ابزار بازار پول جهت اعمال سیاست‌های پولی است.

اسناد خزانه اسلامی، اوراق بهادار با نامی است که دولت به منظور تصفیه بدهی‌های خود بابت طرح‌های تملک دارایی‌های سرمایه‌ای با قیمت اسمی و سررسید معین به طلبکاران غیردولتی واگذار می‌کند.

اسناد خزانه مرسوم در دنیا توسط دولت به رقمی کمتر از قیمت اسمی به خریداران فروخته شده و از منابع مالی حاصل از فروش، بدهی‌های دولت پرداخت می‌شود اما به دلیل اشکالات فقهی وارد بر این روش، دولت جمهوری اسلامی ایران، این اوراق را صادر و به شکل مستقیم به طلبکاران غیر دولتی واگذار می‌کند. دارنده اوراق درصورت نیاز به وجه نقد، این اوراق را در بازار ابزارهای نوین مالی فرابورس ایران به فروش می‌رساند.

تفاوت عمده این اسناد با سایر اوراق بهادار، در سررسید آن و پرداخت سود است. این اوراق عموما سررسیدی کمتر از یک سال داشته و اغلب سررسیدشان به صورت ۴، ۱۳، ۲۶ و ۵۲ هفته‌ای است. اسناد خزانه اسلامی بدون سود بوده و هیچ‌گونه پرداخت میان دوره‌ای تحت عنوان سود نخواهند داشت و سرمایه‌گذاران از مابه‌التفاوت قیمت خرید اوراق و ارزش اسمی دریافتی آن در سررسید، منتفع خواهند شد. دارندگان اوراق، مبلغ اسمی را در سررسید از دولت دریافت می‌کنند.

همچنین، این اوراق در مقایسه با دیگر ابزارهای بازار پول از درجه نقد شوندگی بیشتری برخوردار است،  نرخ سود این اوراق صفر بوده و هیچ‌گونه پرداخت میان دوره‌ای نخواهد داشت. با خرید اسناد خزانه اسلامی به قیمتی کمتر از مبلغ اسمی و دریافت مبلغ اسمی در سررسید، می‌توان از اختلاف بین قیمت خرید و مبلغ دریافتی در سررسید منتفع شد.

در جدول زیر برخی از مهمترین تفاوت‌های اسناد خزانه اسلامی با سایر اوراق تامین مالی نمایش داده شده است.

چگونه می‌توان اسناد خزانه اسلامی را خریداری کرد؟

خرید و فروش این اوراق در بازار ابزارهای نوین مالی فرابورس ایران انجام می‌شود. فرآیند خرید این اسناد تشابه زیادی با سایر اوراق بهادار با درآمد ثابت مانند اوراق مشارکت و انواع صکوک دارد. برای خرید اسناد خزانه اسلامی، کافی است به یکی ازکارگزاری‌های عضو فرابورس ایران مراجعه کرده و نسبت به تکمیل فرم خرید اوراق بهادار اقدام کرد.

همچنین در صورتی که متقاضی کد بورسی نداشته ‌باشد، می‌تواند پس از مراجعه به یکی از کارگزاران عضو فرابورس ایران، نسبت به دریافت کد بورسی اقدام کرده و پس از آن برای خرید اسناد خزانه اسلامی به صورت حضوری یا آنلاین اقدام کند.

منبع:خبرگزاری ایبنا

با توجه به اتکای بودجه کشور به درآمدهای نفتی و عدم کفایت درآمدهای مالیاتی جهت پاسخ‌دهی به هزینه‌های جاری و عمرانی، همواره کسری بودجه یکی از سرفصل‌های مطرح اقتصاد ایران بوده است. به‌منظور کاهش اثرات نامطلوب کسری بودجه می‌توان تامین منابع مالی از بازارهای مالی را یکی از راه‌های پیش‌روی دولت‌ها جهت تخفیف این اثرات برشمرد.

از جمله ابزارهای بازارهای مالی اسلامی که مکررا مورد استفاده دولت‌های اسلامی قرار دارد، می‌توان به اوراق بهادار اسلامی (صکوک) اشاره داشت. به بیان دیگر، دولت‌ها می‌توانند با فروش اوراق بهادار اسلامی در داخل و یا خارج از کشور و جمع‌آوری سرمایه‌های خرد و کلان بخش خصوصی، قسمتی از کسری بودجه خود را جبران نمایند.

این تامین مالی می‌تواند هم در جهت تامین دارایی (به منظور تامین کسری بودجه ناشی از هزینه‌های عمرانی) و هم در جهت تامین نقدینگی (به منظور تامین کسری بودجه ناشی از هزینه‌های جاری) مورد کاربرد قرار گیرد؛ که البته کاربرد آن در طرح‌های دارای توجیه اقتصادی می‌تواند ضمن تامین سود اوراق، مانع ایجاد چرخه «کسری- بدهی بیشتر» شود.

آنچه امروزه در اقتصاد ایران در استفاده از این ابزارها بیشتر به چشم می‌خورد، استفاده از اسناد خزانه اسلامی بر پایه قرارداد خرید دین است که تا به امروز تجربه موفقی را پیش روی خود داشته است. با این حال، دولت می‌تواند در کنار استفاده از اسناد خزانه اسلامی، برنامه‌ریزی جامعی جهت بهره‌گیری از سایر انواع صکوک با توجه به تجارب کشورهای دیگر داشته باشد.

صکوک اجاره یکی از پرکاربردترین اوراق حاکمیتی در جهان است که بارها با هدف تامین مالی دولت‌ها مورد استفاده قرار گرفته است. تجربه ۱۵ سال اخیر نشان می‌دهد که دولت‌ کشورهای مالزی، پاکستان، بحرین، اندونزی، امارات متحده عربی، قطر، ترکیه، انگلستان، هنگ کنگ، آفریقای جنوبی، لوکزامبرگ، عمان و غیره از این ابزار در حجم و اندازه‌های مختلف استفاده کرده‌اند.

معمولا ساختار عملیاتی این اوراق بدین نحو است که پرتفویی از دارایی‌ها از سوی حاکمیت به خریداران اوراق فروخته شده و سپس همان پرتفوی توسط حاکمیت از خریداران اوراق اجاره به شرط تملیک می‌شود. در این سازوکار در وهله اول منابع مالی جهت تامین مالی حاکیمت از سمت خریداران اوراق تامین شده و در وهله دوم به نحو تدریجی اصل و سود وجوه به خریداران اوراق منتقل می‌شود.

مزیت بزرگی که استفاده از صکوک اجاره نسبت به برخی دیگر از انواع اوراق همچون صکوک مشارکت دارد این است که نیازی به اختصاص منابع جمع‌آوری شده در مسیر از پیش مشخص شده، وجود ندارد. بلکه ناشر مختار است در هر جهتی از جمله تامین سرمایه در گردش و تامین هزینه‌های جاری از آن بهره گیرد. این در حالی است که در صکوک مشارکت، منابع جمع شده از خریداران اوراق صرفا می‌باید در همان پروژه اقتصادی موضوع اوراق سرمایه‌گذاری و مصرف شود.

علاوه بر صکوک اجاره، یکی دیگر از ابزارهای مالی اسلامی که البته در چند سال اخیر مورد توجه چشمگیر برخی از کشورها قرار گرفته، صکوک وکالت است. به عنوان نمونه، صکوک بین‌المللی وکالت دولتی مالزی که در سال ۲۰۱۱ به ارزش دو میلیارد دلار منتشر شد، با استقبال ۹ میلیارد دلاری (یعنی ۴.۵ برابر عرضه) از سوی ۳۲۰ متقاضی از سراسر جهان از جمله اروپا و آمریکا روبرو گردید.

تجربه موفق دولت مالزی در استفاده از صکوک وکالت موجب شد که این کشور (آوریل ۲۰۱۵ و آوریل ۲۰۱۶) و سایر کشورها از جمله اندونزی (سپتامبر ۲۰۱۴، می ۲۰۱۵ و مارس ۲۰۱۶)، ترکیه (ژوئن ۲۰۱۶) و امارات متحده عربی (ژوئن ۲۰۱۶) از این نوع اوراق جهت تامین مالی خود استفاده کنند و برخی کشورهای دیگر نیز درصدد برنامه‌ریزی برای استفاده از آن برآیند.

این اوراق که از انعطاف‌پذیری بیشتری نسبت به اوراق اجاره برخوردار است، سعی دارد که با دریافت وکالت از سوی خریداران اوراق، وجوه جمع‌آوری شده را در قالب قراردادهایی همچون مرابحه و یا اجاره به شرط تملیک مورد استفاده قرار دهد و از این مسیر به تامین مالی بخش‌های حاکمیت اقدام نماید.

در پایان لازم به ذکر است که شرط موفقیت تامین مالی دولت در استفاده مستمر از اوراق بهادار اسلامی حفظ سطح اعتباری بالا، تسهیل بازارپذیری اوراق و شفافیت سازوکارهای حقوقی آن است. به بیان دیگر، چنانچه دولت به عنوان ناشر اوراق، در پرداخت سود دوره‌ای به دارندگان اوراق، تسویه اوراق در سررسید، تامین شرایط بازخرید اوراق در بازار ثانویه، هماهنگی با سایر نهادهای ذی‌ربط و غیره، عملکرد مثبت و مطلوبی داشته باشد، به یقین می‌تواند بازارهای بزرگتری را در مراحل بعدی انتشار اوراق پیش روی خود ببیند.

منبع: پورتال بانکداری اسلامی پژوهشکده پولی و بانکی

اولین کنفرانس جهانی اقتصاد و تأمین مالی اسلامی با همکاری بانک توسعه اسلامی در ژانویه ۲۰۱۸ در لاهور پاکستان برگزار می‌شود.

اولین کنفرانس جهانی اقتصاد و تأمین مالی اسلامی (WIEFC 2018) با هدف گردهمایی دانشمندان و محققان بین‌المللی و علمای اقتصاد و امور مالی اسلامی برای تبادل تجربیات و نتایج تحقیقات در تمام زمینه‌های اقتصاد و مالی اسلامی در روزهای سوم و چهارم ژانویه سال ۲۰۱۸ ( ۱۳ و ۱۴ دی ماه ۱۳۹۶) در لاهور پاکستان برگزار می‌شود.

 این کنفرانس با همکاری بانک توسعه اسلامی (IDB) و موسسه تحقیقات و آموزش اسلامی (IRTI) سعی در  ایجاد و ارائه یک الگوی علمی قوی در حوزه تأمین مالی اسلامی دارد. علاوه بر این، فضای مناسبی برای به اشتراک‌گذاشتن دانش، تجربه و تخصص محققان، کارشناسان و دانشجویان در زمینه‌های مختلف مالی اسلامی از جمله توسعه و نوآوری‌های اخیر، چالش‌های عملیاتی و راه‌کارهای موجود در حوزه بانکداری اسلامی، اقتصاد و امور مالی در سراسر دنیا را فراهم می‌نماید.

این کنفرانس با موضوع «توسعه اقتصادی از طریق تأمین مالی اسلامی»، بازتاب این واقعیت است که تأمین مالی اسلامی برای همگرا شدن، تقویت و رشد خود به عنوان یک نظام اقتصادی از توانایی بالایی برخوردار است و رهبران این حوزه با استفاده از بینش‌ها و فرصت‌های درونی این نظام قادر به هدایت و مدیریت پیچیدگی نظام مالی جهانی خواهند بود.

محورهای اصلی این همایش دو روزه به شرح زیر است:

ü      تأمین مالی اسلامی

-         نظارت نهادها و موسسات مالی اسلامی

-         چالش‌های توسعه تأمین مالی اسلامی

-         تأمین مالی دارایی اسلامی یک جایگزین قابل اطمینان برای سرمایه‌گذاری سهام

-         حاکمیت شرکتی و گزارش‌دهی مالی در نهادها و موسسات مالی اسلامی

-         مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها و مدیریت اخلاقی در موسسات مالی اسلامی

-         مسائل و چالش‌های مربوط به چارچوب مقررات بانکی و مالی اسلامی

-         انطباق با شریعت، سنجش و مدیریت ریسک‌های مختلف در حال حاضر

-         نوآوری و روش‌های مختلف تأمین مالی اسلامی

-         وضعیت، مسائل و دیدگاه‌های جدید در حوزه نظارت شرعی و سازوکار آن

ü      اقتصاد اسلامی

-         اقتصاد مشارکت در ریسک: حقوق صاحبان سهام به عنوان پارادایم جدید مالی

-         نقش و کاربرد وقف و زکات برای رفاه اجتماعی

-         کاربرد و اجرای سیاست‌های پولی و نظام مالی اسلامی

-         توسعه زیست محیطی و پایدار اقتصادی

-         توسعه تکنولوژی و نوآوری

-         تجارت بین‌المللی اسلامی و مباحث مربوط به سرمایه‌گذاری در اقتصاد اسلامی

-          نقش کارآفرینی در اقتصاد اسلامی

علاقه‌مندان می‌توانند جهت ثبت نام و کسب اطلاعات بیشتر به این نشانی مراجعه نمایند.

منبع: پورتال بانکداری اسلامی پژوهشکده پولی و بانکی

بیست و چهارمین کنفرانس جهانی بانکداری اسلامی با مشارکت بانک مرکزی بحرین و به میزبانی این کشور در روزهای ۴، ۵ و ۶ دسامبر سال ۲۰۱۷ برگزار خواهد شد.

در بیست و چهار سال گذشته، کنفرانس جهانی بانکداری اسلامی به عنوان قطب بی‌چون و چرا در صنعت جهانی بانکداری و تامین مالی اسلامی شناخته شده‌است. این رویداد که با حضور بانکداران پیش‌رو، سرمایه‌گذاران نهادی، مدیران دارایی، سیاست‌گذاران، دانشگاهیان و سایر ذی‌نفعان در سرتاسر جهان به صورت سالانه برگزار می‌شود، با بهره‌گیری از پلت‌فرم و برنامه‌ای قوی امکان تبادل نظرات و تجربیات را برای حاضرین در کنفرانس فراهم می‌آورد.

در واقع در طی این سال‌ها دست‌اندرکاران و برنامه‌ریزان این کنفرانس با پایبندی به اهداف و آرمان‌های خود همواره سعی در گسترش مفهوم و همچنین شناسایی ابعاد جدید صنعت بانکداری و تامین مالی اسلامی داشته‌اند و در حال حاضر نیز این رویداد تبدیل به یکی از بزرگترین و مهمترین گردهمایی‌های سالانه رهبران صنعت بانکداری و تامین مالی اسلامی شده‌است.

در این راستا در نظر است بیست و چهارمین دوره از این کنفرانس با موضوع اصلی «نااطمینانی اقتصادی: احتیاط و رشد» با مشارکت بانک مرکزی بحرین و به میزبانی این کشور در روزهای ۴ الی ۶ دسامبر سال ۲۰۱۷ (۱۳ الی ۱۵ آذر ۱۳۹۶) برگزار شود.

کنفرانس پیش‌رو بر تامین مالی اسلامی در راستای همگرایی، تقویت و رشد این نظام به عنوان یک اکوسیستم تاکید دارد. در واقع تمرکز اصلی کنفرانس سال ۲۰۱۷، بر شناسایی راه‌ و روش‌های است که صنعت تامین مالی اسلامی را قادر می‌سازد تا ارتباطی گسترده را با صنعت تامین مالی اخلاقی ایجاد کند و امکان بهره‌گیری از مزایای این همکاری را فراهم آورد. از ویژگی‌های کلیدی کنفرانس امسال که با حضور اساتید، صاحبنظران و سخنرانان فرهیخته برگزار می‌شود می‌توان به مواردی همچون تمرکز جریان‌های تخصصی بر فرصت‌های رهبری بانکی، شناسایی بهترین شیوه‌های مدیریت دارایی، بهره‌گیری رهبران از مشاروان استراتژی پیشرو، جلسات متمرکز بر SMEها، کارآفرینی، بررسی اثر نوآوری بر تکنولوژی مالی و موارد فراوانی از این دست اشاره کرد.

علاقه‌مندان می‌توانند جهت دریافت اطلاعات و ثبت‌نام در این کنفرانس به این نشانی مراجعه نمایند.

منبع: پورتال بانکداری اسلامی پژوهشکده پولی و بانکی