انجمن مالی اسلامی ایران وبینار بینالمللی " مدیریت ریسک در بانکداری اسلامی " را روز سهشنبه ۲۱ تیر ماه با حضور دکتر رونالد رولیندو و مغیث شوکت برگزار کرد.
وبینار بینالمللی "مدیریت ریسک در بانکداری اسلامی" روز سهشنبه ۲۱ تیر ماه با حضور دکتر رونالد رولیندو و مغیث شوکت گردید. در ابتدای این وبینار ضمن خوشآمد گویی دبیر بینالملل انجمن مالی اسلامی به سخنرانان این وبینار به معرفی اجمالی انجمن مالی اسلامی به شرکت کنندگان و ارائه کنندهها پرداخت. بعد از صحبتهای دبیر بینالمللی انجمن ارائه کنندگان مطالب خود را بیان کردند که گزارش آن به شرح زیر میباشد:
بخش اول وبینار، ارائه دکتر رونالد رولیندو عضو کمیته ملی مالی اسلامی اندونزی:
دکتر رونالد رولیندو ارائه خود را با مدیریت ریسک شروع کرده و گفت: مدیریت ریسک چیست؟ مدیریت ریسک به عنوان مجموعه ای از فعالیت های هماهنگ برای هدایت و کنترل یک سازمان با توجه به ریسک تعریف می شود. همچنین ریسک اثر عدم قطعیت بر اهداف است. چرا مدیریت ریسک برای بانک مهم است؟ مدیریت ریسک به بانک کمک می کند تا به هدف خود برسد! هدف نهایی بانک ایجاد سود برای به حداکثر رساندن ارزش سهامداران است. بنابراین، مدیریت ریسک باید از ضرر بانک جلوگیری کند. بانک باید از همه عوامل احتمالی زیان جلوگیری و آن را کاهش دهد، از عوامل احتمالی زیان میتوان به اعطای وام های دارای ریسک بالا، تقلب، از دست دادن ارزش دارایی و غیره، اشاره کرد:
در ادامه عضو کمیته ملی مالی اسلامی اندونزی گفت: مدیریت ریسک در بانک اسلامی به چه نحوی باید انجام گیرد؟ آیا مدیریت ریسک در صنعت بانکداری اسلامی معنای متفاوتی دارد؟ تفاوت بانک اسلامی با بانک متعارف چیست؟
• تفاوت های مفهومی:
در بانکداری اسلامی ممنوعیت ربا، غرر و ممنوعیت ارائه خدمات مربوط به کالاها و خدمات حرام و غیره وجود دارد.
قرارداد ها منطبق با شرع (عقد) هستند.
• پیامدهای بانکداری اسلامی:
ارتباط با بخش های واقعی اقتصاد و ترویج انصاف و عدالت.
در ادامه ایشان با پاسخ به این سوال که چگونه بانک اسلامی با ربا روبرو نمی شود؟ گفت: بکارگیری مدل های مختلف اقتصادی در بانک اسلامی از قبیل قراردادهای مراحبه, مشارکت, اجاره,استصناع و سلف باعث می شود که بانکداری اسلامی به دور از ربا باشد.
دکتر رولیندو بعد از بیان مقدمه خود به بحث اصلی ورود کرد و به بیان تفاوت های مدیریت ریسک در بانکهای اسلامی و بانکهای متعارف پرداخت:
زیرساخت مدیریت ریسک برای بانک های اسلامی عمدتا مشابه با بانک های متعارف است. اما یکسری زیرساخت های مدیریت ریسک در بانک های اسلامی نیاز است که در بانک های متعارف وجود ندارند. بکارگیری برخی از ابزارهای مدیریت ریسک بانک های متعارف در بانک های اسلامی ممنوعیت دارد. بطور کلی ریسک های مشترک در بانک های اسلامی و متعارف عبارتند از:
ریسک اعتباری: ریسک اعتباری به عنوان احتمال عدم انجام تعهدادت مطابق با شرایط توافق شده از سوی طرف مقابل تعریف می شود.
تکنیک های کاهش ریسک اعتباری : راهبردهای کاهنده، اقدام اصلاحی در هنگام درماندگی مالی، اقدام بر روی فعالیت های رفتاری غیر قراردادی , بکارگیری استراتژی های مرتبط با ویژگی های خاص قرارداد و در هر مرحله قراردادی، قراردادهای مختلف مطابق با شرع و اعتبار بالقوه را در نظر بگیریم.
ریسک بازار: ریسک بازار معمولاً به تأثیر بالقوه تغییرات نامطلوب قیمت مانند نرخهای معیار، نرخهای ارز خارجی (FX)، قیمت سهام و قیمت کالا بر ارزش اقتصادی یک دارایی اشاره دارد.
مدیریت ریسک بازار: توسعه استراتژی ریسک بازار, ایجاد فرآیند مدیریت ریسک بازار جامع و مناسب و نیز بکارگیری از سیستم اطلاعاتی و انجام بحث کمیت ریسک و ارزیابی دارایی ها
ریسک نقدینگی: ریسک نقدینگی عبارت است از زیان احتمالی نهاد مالی ناشی از ناتوانی در انجام تعهدات خود یا تامین مالی افزایش دارایی ها در سررسید آنها بدون متحمل شدن هزینه ها یا زیان های غیرقابل قبول.
مدیریت ریسک نقدینگی: جریان نقدی را به صورت دوره ای تجزیه و تحلیل کنید، کمبود نقدینگی آتی را شناسایی کنید، نیاز مالی خالص و حداکثر عدم تطابق نقدینگی را محاسبه کنید.
ریسک عملیاتی : ریسک عملیاتی زیان احتمالی ناشی از افراد، فرآیند، سیستم و عوامل خارجی است.
مدیریت ریسک در بانک های اسلامی باید یک فرآیند مدیریت ریسک و گزارش دهی جامع، شامل نظارت مناسب هیئت مدیره و مدیریت ارشد برای شناسایی، اندازه گیری، نظارت، گزارش و کنترل موارد مربوط به ریسک ها و در صورت لزوم، نگهداری سرمایه کافی در برابر این ریسک ها باشد. این فرآیند باید گامهای مناسبی را برای انطباق با قوانین و اصول شرعی و اطمینان از کفایت گزارشدهی ریسک مربوطه به مقام ناظر در نظر بگیرد.
ایشان در پایان ارائه خود به موضوع ریسک های خاص برای بانک های اسلامی و نحوه مدیریت آنها اشاره کرد و گفت:
ریسک مدیریت سهام و مدیریت آن: ایجاد استراتژی های خروج و تمدید قرارداد
ریسک نرخ سود و مدیریت آن: بر شناسایی ریسک، اندازهگیری، نظارت، گزارشدهی و کنترل نرخ بازده تمرکز کنید و
کارکنان شایسته را برای انجام تجزیه و تحلیل ریسک از فعالیت های ترازنامه تلفیقی قرار دهید و بر عوامل مؤثر بر نرخ بازدهی تمرکز کنید. پیش بینی جریان های نقدی و بررسی دوره ای داشته باشید. ویژگی های مختلف وضعیت ترازنامه خود را درک کنید. بلوغ رفتاری غیر قراردادی معاملات را درک کنید. از تکنیک های ترازنامه برای به حداقل رساندن قرار گرفتن در معرض ریسک نرخ سود استفاده کنید.
ریسک تجاری جابجایی و مدیریت آن : توسعه خط مشی و چارچوبی برای مدیریت انتظارات سهامداران و صاحبان حساب سرمایه گذاری, ارزیابی ماهیت و میزان انتظارات دارندگان حساب سرمایه گذاری, ارزیابی فاصله بین نرخ رقبا و نرخ مورد انتظار دارندگان حساب سرمایه گذاری.
ریسک عدم مطابق با شریعت و مدیریت آن : بانک اسلامی باید سیستمها و کنترلهای کافی، از جمله هیئت/مشاور شرعی را برای اطمینان از انطباق با قوانین و اصول شرعی داشته باشد.
ریسک سپرده ای و مدیریت آن : شناسایی فعالیت های سرمایه گذاری که به بازده سرمایه گذاری کمک می کند, رفتار مناسب با تمام تامین کنندگان صندوق, محدود کردن انتقال ریسک بین حسابهای جاری و سرمایه گذاری, افشای اطلاعت به موقع به دارندگان حساب سرمایه گذاری.
بخش دوم وبینار،
ارائه مغیث شوکت مشاور بانکداری اسلامی در بانک نیزوا عمان
مغیث شوکت در آغاز ارائه خود گفت: آنچه بسیار قابل توجه است این واقعیت است که فینتک، عصر جدید مالی کاملاً واقعی است. یعنی توسل ساده به تأمین مالی مضاربه و مشارکه از طریق سرمایه گذاری جمعی، سرمایه گذاری، P2P در یک ترتیب تقسیم ریسک معمولی مانند تامین مالی سهام، طرفین ریسک و همچنین پاداش یک قرارداد را به اشتراک میگذارند.
از آنجایی که ما بیشتر به مزیت فناوری، بانکداری دیجیتال، خدمات و پرداختها متکی میشویم، جنبه تاریکی وجود دارد که به عنوان یک بسته اجتنابناپذیر مطرح میشود و آن هم ریسکهای سایبری است. تعداد حملات سایبری طی دهه گذشته سه برابر شده است و خدمات مالی بیشترین هدف قرار گرفته اند. امنیت سایبری به وضوح به تهدیدی برای ثبات مالی تبدیل شده است. با توجه به ارتباطات قوی مالی و فناوری، یک حمله موفقیتآمیز به یک مؤسسه مالی بزرگ یا به یک سیستم یا سرویس اصلی که توسط بسیاری استفاده میشود، میتواند به سرعت در کل سیستم مالی گسترش یابد و باعث اختلال گسترده و از دست دادن اعتماد شود. طبق گزارش گارتنر (2022)، متوسط هزینه از کار افتادن فناوری اطلاعات 5600 دلار در دقیقه است. از آنجایی که تفاوتهای زیادی در نحوه عملکرد کسبوکارها وجود دارد، زمان از کار افتادگی در سطح پایین میتواند به ۱۴۰ هزار دلار در ساعت برسد.
بهداشت سایبری:
در ادامه مشاور بانکداری اسلامی در بانک نیزوا عمان بیان داشت: در حالی که کار مدیریت ریسک اساسی حفظ شبکه ها، به روز رسانی نرم افزار و اجرای "بهداشت سایبری" قوی در موسسات مالی بصورت روزانه است، همچنین نیاز به رسیدگی به چالش های مشترک و بهم پیوسته در سراسر سیستم مالی وجود دارد. انگیزه های فردی یک شرکت، برای سرمایهگذاری در حفاظت کافی نیست. مقررات و مداخله سیاست عمومی برای محافظت در برابر سرمایه گذاری کم و محافظت از سیستم مالی گسترده تر در مقابل حمله سایبری مورد نیاز است.
همچنین ایشان به بیان استراتژی های پیشنهادی از سوی صندوق بین المللی پول برای مقابله با ریسک ها پرداخت که به شرح زیر است:
نقشه برداری سایبری و تعیین کمیت ریسک: وابستگی های متقابل سیستم مالی جهانی را می توان با ترسیم ارتباطات کلیدی عملیاتی و فناوری و زیرساخت های حیاتی بهتر درک کرد. گنجاندن بهتر ریسک سایبری در تجزیه و تحلیل ثبات مالی، توانایی درک و کاهش ریسک کل سیستم را بهبود می بخشد.
مقررات همگرا: مقررات و نظارت سازگارتر در سطح محلی و بین المللی هزینه های انطباق را کاهش می دهد و بستری برای همکاری های فرامرزی قوی تر ایجاد می کند.
ظرفیت پاسخگویی: از آنجایی که حملات سایبری به طور فزاینده ای رایج می شوند، سیستم مالی باید بتواند حتی در مواجهه با یک حمله موفقیت آمیز به سرعت فعالیت خود را از سر بگیرد و از ثبات محافظت کند.
تمایل به اشتراک گذاری: به اشتراک گذاری اطلاعات بیشتر در مورد تهدیدات، حملات و پاسخ ها در بخش خصوصی و عمومی، توانایی بازدارندگی و واکنش موثر را افزایش می دهد. با این حال، موانع جدی وجود دارد که اغلب ناشی از نگرانیهای امنیت ملی و قوانین حفاظت از دادهها است. ناظران و بانکهای مرکزی باید پروتکلها و روشهای اشتراکگذاری اطلاعات را توسعه دهند که به طور مؤثر در این محدودیتها کار کند.
بازدارندگی قوی تر: حملات سایبری باید از طریق اقدامات موثر برای مصادره عواید جرم و محاکمه مجرمان گرانتر و خطرناکتر شوند. تشدید تلاشهای بینالمللی برای جلوگیری، اخلال و بازدارندگی مهاجمان، تهدید را در منبع آن کاهش میدهد. این امر مستلزم همکاری قوی بین سازمانهای مجری قانون و مقامات ملی مسئول زیرساختهای حیاتی یا امنیت در بین کشورها و آژانسها است.
توسعه ظرفیت: کمک به اقتصادهای در حال توسعه و نوظهور برای ایجاد ظرفیت امنیت سایبری، ثبات مالی را تقویت کرده و از شمول مالی حمایت می کند.