به گزارش روابط عمومی انجمن مالی اسلامی ایران به نقل از خبرنگار ایبِنا، دکتر غلامرضا مصباحی مقدم؛ رئیس شورای فقهی بانک مرکزی در آیین افتتاحیه سی و سومین همایش بانکداری اسلامی ابراز داشت: یکی از علل ناترازی بانک‌ها افزایش مطالبات غیر جاری، دارایی‌های موهوم و منجمد و به دنبال آن درآمد‌های موهوم و بی اساس و همچنین تکالیف تحمیلی است که از سوی دولت و مجلس بدون تناسب با توان اعتباری بانک‌ها به آن‌ها داده می‌شود و به دنبال همه این‌ها کمبود نقدینگی است. تمام این موارد منشا ناترازی بانک‌ها است.
نکته کلیدی در این میان این است که ما علت و علل ناترازی بانک‌ها را چگونگی محاسبه نرخ سود بانکی و تخصیص آن می‌دانیم. مدیران و اعضای هیئت مدیره بانک‌ها و همچنین کارکنان آن‌ها و صاحب نظران این حوزه باید بدانند که چرخه‌ای که برای سود بانکی در نظر گرفته شده معیوب است.

بانکداری باید تابعی از وضعیت اقتصاد واقعی بازار کالا و خدمات باشد. بانکداری بخش پولی است، اما باید ارتباط تنگاتنگی با بازار کالا و خدمات داشته باشد و سود بانکی باید مشتق شده و برآمده از سود به دست آمده از یک فعالیت اقتصادی واقعی باشد.

وعده سود علی‌الحساب، بزرگترین خطا در حوزه بانکی بود. در آئین نامه شورای پول و اعتبار آمده است که بانک‌ها می‌توانند وعده سود علی‌الحساب بدهند. این مسئله در قانون عملیات بانکی بدون ربا وجود نداشت. در واقع سود علی‌الحساب پاشنه آشیل بانکداری بدون ربا شد.

افرادی می‌گویند که تمام مشکلات کشور ناشی از کارکرد بانکداری اسلامی است. این سخن ناشی از جهالت است. کدام جنبه از بانکداری اسلامی اجرا شده که نتایج را ناشی از بانکداری اسلامی بدانیم. با سود علی الحساب فاتحه بانکداری اسلامی خوانده شد.

بانکداری اسلامی باید نماینده واقعیت‌های موجود در بازار واقعی کالا و خدمات باشد و نمود حقیقت این بازار باید در بانک باشد. این زمانی اتفاق می‌افتد که منابع مالی از سوی بانک به تولید کننده و تاجر داده شود و هر آنچه از این روند به دست آمد با کسر حق الوکاله و مخارج بانک به سپرده‌گذاران منتقل شود.

سودی که امروزه تعهد می‌کنیم به سپرده گذارن بدهیم همان هزینه پول است، اما در بانکداری اسلامی چیزی به نام هزینه پول نداریم. این همان نرخ بهره است. هزینه پول چیزی جز بهره نیست.

سپرده گذاران باید از سود تولید و تجارت منتفع شوند. باید ببینیم در بانکداری سود تولید و تجارت چه مقدار است و اگر بانک فعالیت مولد را به خوبی شناسایی و آن را تامین مالی کند، سود به دست آمده در این بخش سود واقعی است.

بانک با تعهد سود علی‌الحساب در همان ابتدا هزینه ایجاد می‌کند. با تعهد به سپرده‌گذار بانک‌ها از دریافت کنندگان منابع مالی درخواست سود می‌کنند و این در حالیست که بررسی نمی‌شود بخشی که تامین مالی شده، چه مقدار سود به دست آورده است.

به همین علت بخش زیادی از تسهیلات بازپرداخت نمی‌شود و این در حالی است که بخشی از دریافت کنندگان منابع مالی با کسب سود‌های بسیار زیاد، تسهیلاتی که با نرخ‌های پائین دریافت کردند را باز نمی‌گردانند.

در روش فعلی نرخ سود از دستی گرفته شده و با دستی دیگر به سپرده‌گذارن داده می‌شود و با این روش پول وارد چرخه تولید نمی‌شود.

در بانکداری اسلامی برخی مطرح می‌کنند که بانک منابع مالی را دریافت کند و خود وارد فعالیت مولد شود و کسب سود مبتنی بر فعالیت واقعی کند. در این روش حتی اگر از عقود مبادله‌ای نیز استفاده کند، باید نرخ آن تابع بازار کالا و خدمات باشد. نه یک نرخ جعلی با عنوان نرخ سود علی‌الحساب!

راه خروج از نارتزای بانک‌ها اصلاح این مسئله و موارد دیگری که مطرح شده است.

موضوع دیگری که مطرح می‌شود، هدایت اعتباری است. منابع اعتباری باید هدایت شود و هدایت به معنی هدایت منابع مبتنی بر اولویت‌های بخش‌های مختلف است. در بخش‌هایی باید سرمایه‌گذاری انجام شود که بازدهی بالاتری دارند و در این روند باید بانک نظارت بر مصارف داشته باشد.

اعتباری که به یک بنگاه داده می‌شود، باید مبتنی بر اعتبار سنجی باشد و صداقت و امانت در کسی که منابع را دریافت می‌کند باید وجود داشته باشد. با نظارت الکترونیکی و دیگر روش‌ها باید نظارت شود که این منابع در کجا مصرف شده است.

اگر دریافت کنندگان تسهیلات این منابع را در فعالیت مولد و اشتغال کارگران به کار ببرند، اشتغال ایجاد شده و تولید افزایش می‌یابد و دیگر شاهد این نخواهیم بود که قطعات چینی را وارد کرده و با لیبل شرکت ایرانی به کارخانه‌ها بفروشند.

با تسهیلاتی که به بخش کشاورزی در سال‌های اخیر پرداخت شده است، امروزه باید صادرکننده این محصولات باشیم و شرایط امروز نشان می‌دهد که منابع منحرف شده است؛ بنابراین هدایت منابع به معنای دنبال کردن اولویت‌ها در منافع ملی است.

اصلاح محاسبه کامزد تسهیلات قرض‌الحسنه امروز انجام می‌شود که موضوع دستور کار شورای فقهی است. امیدواریم به سمت بانکداری اسلامی بدون شائبه و بدون مسئله حرکت کنیم.

تشکر می‌کنیم از دو بانک قرض‌الحسنه که کمک بسیاری در پرداخت تسهیلات قرض الحسنه کرده‌اند و مفتخریم که تسهیلات خرد و قرض الحسنه داری کمترین نکول ممکن هستند و در واقع در این بخش با مسئله نکول مواجه نیستیم.