حجت‌الاسلام والمسلمین مجید رضایی، عضو شورای فقهی بانک مرکزی و کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار، در گفت‌وگو با ایکنا، به بیان نکاتی درباره جایگاه بیمه در اقتصاد اسلامی و ابعاد فقهی آن پرداخت و اظهار کرد: درباره صنعت بیمه باید گفت که این صنعت به صورت جدید در چند قرن اخیر شکل گرفته اما ریشه‌های بیمه در تاریخ کشورهای مختلف، چه اسلامی و چه غیر اسلامی، در ابعاد و صورت‌های گوناگون وجود داشته است.

سیر تاریخی بیمه

وی با اشاره به برخی از قراردادهای اسلامی که شباهت به بیمه دارند، ادامه داد: برای مثال در جهان اسلام و فقه اسلامی مواردی که به شکل «ضمان» و «ضمان جریره» شکل گرفته، به موضوع بیمه ارتباط پیدا می‌کند. گاه برخی از دستورات مالیاتی اسلام همانند زکات هم به نوعی، به بیمه برگشت دارد.

عضو شورای فقهی بانک مرکزی با بیان اینکه شکل‌گیری شرکت‌های بیمه برای ارائه خدمات بیمه، تجربه‌ای جدید هستند، یادآور شد: اما بیمه در شکل جدید آن که با استفاده از برخی از دارایی خود افراد، طی یک قرارداد با شرکتی به نام بیمه، خدمات بیمه‌ای را اتخاذ کنند، در گذشته به این روش وجود نداشت.

دیدگاه فقهای شیعه و اهل سنت

این کارشناس اقتصاد اسلامی درباره دیدگاه‌ فقهای شیعه در مورد صنعت بیمه اظهار کرد: مواردی که بیان شد در واقع تحولاتی است که بیمه در طول تاریخ با آن مواجه بوده است. اما درباره نگاه فقهای شیعه به آن باید گفت که به طور کلی، چون صنعت بیمه ریشه‌های اسلامی دارد، فقهای شیعه استفاده از آن را پذیرفته‌اند.

    الان در بین فقهای شیعه، تقریباً همه انواع بیمه مورد پذیرش قرار گرفته است و شاید فقط درباره بیمه عمر و آن هم در برخی از انواع آن، تحت شرایطی گفته‌اند که ممنوع است وگرنه فقهای ما انواعی از بیمه عمر را تأیید کرده‌اند

حجت‌الاسلام رضایی بیان کرد: البته بیمه قبل از آنکه در جهان اسلام پذیرفته شود، ریشه‌های عرفی نیز داشت. بنابراین فقهای شیعه و فقه امامیه معمولاً از ابتدا که موضوع بیمه جدید در جهان اسلام مطرح شد در کل آن را رد نکردند، بلکه راه‌حل‌هایی را برای استفاده از بیمه در جهان اسلام ارائه دادند.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه مفید تأکید کرد: فقهای شیعه تحت عقود مختلف همانند صلح، هبه، ضمان استفاده از بیمه را پذیرفتند و برخی از بزرگان فقه شیعه همانند حضرت امام خمینی(ره) نیز معتقد بودند که بیمه عقدی جدید و با خصوصیات خاص است، اما بسیاری از فقهای اهل سنت معتقد بودند که بیمه موانع شرعی دارد، چراکه برای مثال نوعی غرری بودن در آن وجود دارد یا احیاناً ممکن است به شکل قماری باشد. لذا فقهای اهل سنت آن را منع کردند.

عضو کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار درباره نگاه فقهای شیعه به بیمه عمر گفت: الان در بین فقهای شیعه تقریباً همه انواع بیمه مورد پذیرش قرار گرفته و شاید فقط درباره بیمه عمر و آن هم در برخی از انواع آن تحت شرایطی گفته‌اند که ممنوع است، وگرنه فقهای ما انواعی از بیمه عمر را تأیید کرده‌اند.

عضو شورای فقهی بانک مرکزی ادامه داد: البته فقهای شیعه بیمه‌های دیگر را نیز مورد پذیرش قرار داده‌اند. بنابراین بیمه امروزی از نظر فقهی به طور کلی مشکل خاصی ندارد و می‌توان از آن استفاده کرد اما فقهای اهل سنت نگاه دیگری نسبت به بیمه دارند.

حجت‌الاسلام رضایی در پایان با اشاره به تلاش اهل سنت برای ایجاد بیمه اسلامی اظهار کرد: فقه اهل سنت هنوز با این موضوع در حال چانه‌زنی و بررسی است. به همین دلیل به این سمت متمایل شده‌اند که بیمه‌ای را به اسم «بیمه‌ اسلامی» طراحی کنند. البته آن هم می‌تواند مورد استفاده قرار بگیرد اما تفاوت‌های قابل توجهی با بیمه متعارف دارد.