کنفرانس‌ها و نشست‌های علمی

نشست تخصصی"نقش بورس اوراق بهادار تهران در اقتصاد ایران،فرصت‌ها و چالش‌های پیش‌رو" با ارائه آقای علی عباس کریمی، معاون توسعه شرکت بورس اوراق بهادار، روز دوشنبه 29 آذر ماه برگزار گردید.

آقای کریمی ارائه خود را با بیان «بحث کارکرد های بورس تهران و معرفی بورس تهران» آغاز کردند.

در ادامه ایشان بیان کردند:برای بررسی کارکردهای بورس من خدمتتان عرض کنم که اقتصاد هر کشور از دو بخش تشکیل می شود. اول، بخش واقعی که در برگیرنده جریان کالا، خدمات و نیروی انسانی است و دوم، بخش مالی که شامل جریان وجوه، اعتبارات و سرمایه در واقع پشتوانه بازار واقعی است.

همچنین ایشان افزود، نقش بخش مالی در اقتصاد این است که به صورت کلان تر از بحث بورس و بازار سرمایه است، به این گونه است:
۱- انتقال وجوه بین واحدهای اقتصادی از مهمترین کارکردهای بخش مالی اقتصاد است. خصوصا در حوزه بازار سرمایه، دارندگان پس اندازهای مازاد می‌توانند وجوه را به متقاضیان این وجوه منتقل کنند.
۲- کشف (تعیین) قیمت سرمایه و وجوه؛
۳- انتشار و تجزیه و تحلیل اطلاعات؛
۴- تسهیل داد و ستد که از طریق بازار‌های فعال در این حورزه بورس‌ها انجام می‌شود.
۵- توزیع ریسک که از طریق ابزارهایی که در این بازار به کار گرفته می‌شود که از کارکرد های بازار مالی است که در ادامه به آن اشاره خواهم کرد.
در ادامه ایشان به عنوان موضوع بعدی اشاره کردند که: بحث نقش بورس در اقتصاد است ولی بورس در اینجا به عنوان یکی از بخش‌های بازار سرمایه، تسهیل می‌کند این نقش‌ها را:
• تجمیع سرمایه ها و هدایت آنها در جهت تأمین مالی نیازمندان به تامین مالی مثل شرکت ها، دولت و نهادهای عمومی مثل شهرداری ها که در کشورهای پیشرفته خودشان را از طریق بورس تامین مالی می‌کنند.
• تخصیص بهینه منابع. ما میدانیم که قطعا یکی از بهترین راهکارها برای این که تخصیص منابع به سمت فعالیت های مولد حرکت کند تامین مالی از طریق بازار بورس است. در بازار سرمایه منابع مالی به سمت فعالیت های اقتصادی بهینه که توجیه اقتصادی دارند حرکت خواهد کرد.
• افزایش شفافیت اقتصادی و بهبود فضای کسب و کار. از عمده فعالیت بورس‌هاست و بورس ها از شفاف‌ترین بازار در بین بازارهای مالی است و تمام اطلاعاتی که در بازار قرار می‌گیرد به صورت همزمان در اختیار همه فعالان بازار سرمایه قرار می‌گیرد و این موضوع اطلاعات اقتصاد کشور را شفاف می‌کند.
• افزایش نقدشوندگی دارایی‌های مالی سرمایه‌گذاران. اگر از دید سرمایه‌گذاران به این بازار نگاه کنیم کارکردشان برای سرمایه‌گذاران کارکرد مناسبی هست که بتوانند دارایی های مالی خودشان را نقد کنند و یکی از دلایل اصلی تاسیس بورس این است که امکان نقدشوندگی برای دارایی‌های مالی فراهم کند.
• ایجاد بستری مناسب برای مدیریت ریسک؛
• تسهیل تأمین مالی خارجی. در بازار های بورس کشور های پیشرفته می‌بینید که دیگر مرزها از بین رفته و جریان های انتفال وجوه بین کشورها گسترش پیدا کرده است.
• بهبود ساختار مالی شرکت‌ها با رعایت الزامات پذیرش. وقتی که شرکت‌ها می‌خواهند که وارد بازار سرمایه شوند باید یکسری مقررات و ضوابط را رعایت کنند که عملا در حوزه‌های مختلف می‌بینید که رعایت این‌ها موجب بهبود ساختار حاکمیتی شرکت می‌شود
• توزیع عادلانه ثروت از طریق گسترش مالکیت عمومی. بورس‌ها قطعا می‌توانند کمکی باشند برای دولت‌ها در توزیع عادلانه ثروت.
• ارزیابی مناسب تر از عملکرد صنایع و شرکت‌ها.
آقای کریمی بیان کردند: موضوع اصلی صحبت‌های بنده است که معرفی بازار سرمایه ایران و بورس ایران است. تاسیس بورس در سال ۱۳۴۵ است که اولین قانون بورس اوراق بهادار تصویب شد و بعد از آن در سال ۱۳۴۶ تاسیس سازمان کارگزارن بورس اوراق بهادار است که ویژگی این قانون یکی بودن نهاد اجرایی و نظارتی بودند و کارگزارن به عنوان تنها نهاد مالی در بازار بودند که البته در کشورهای مختلفی همچنان در این شیوه فعالیت می‌کنند. بعد از آن در سال ۱۳۸۴ قانون جدید بازار اوراق بهادار تصویب شد که در آن نهاد اجرایی و نظارتی از هم تفکیک شدند و جرایم، مجازات‌ها و نهادهای مالی جدید تعریف شدند و باز هم برخی نهادها مثل صندوق‌ها آنجا ذکر نشده بود که برخی مشکلات را به دنبال داشت. بعد از آن تاسیس سازمان بورس در سال ۱۳۸۵ و تغییر ماهیت شرکت بورس از یک شرکت عضو محور به یک شرکت با سهامی عام شد و ماهیت خود را به عنوان نهاد ناظر شروع کرد و در سال ۱۳۸۸ با توجه به خلاء هایی که در قانون وجود داشت، قانون توسعه‌ی ابزارها و نهادهای مالی جدید تصویب شد که افزایش مزایای معافیت مالیاتی در قانون دیده شد؛ تعیین وضعیت صلاحیت حرفه‌ای مدیران نهادهای مالی ناشران اوراق صورت گرفت و تعیین جرایم جدید مطرح شد.
معاون توسعه شرکت بورس اوراق بهادار تهران افزود: ساختار قانونی بازار اوراق بهادار که شورای عالی بورس در بالاترین سطح قرار دارد و بعد از آن نهادهای تحت نظارت را داریم که ابتدا بورس‌ها هستند و بعد از آن نهادهای مالی قرار دارند و در ادامه نیز سایر نهادها مثل شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه و یا شرکت مدیریت فن‌آوری قرار دارند.
در ادامه ایشان فرمودند: معرفی بورس اوراق بهادار تهران را داریم که این شرکت در سال ۱۳۸۵ تاسیس شد و شکل جدید را در شهریور ماه مجوز ثبت گرفت و در دی ماه سال ۱۳۸۵ فعالیت خودش را آغاز کرد. موضوع فعالیت شرکت به شرح زیر است:
• تشکیل، سازماندهی و اداره بورس اوراق بهادار؛ در واقع در اساسنامه تشکیل بازار و اداره آن است.
• پذیرش اوراق بهادار؛
• وضع و اجرای ضوابط حرفه ای و انضباطی برای اعضا؛ مهمترین عضو بورس اوراق بهادار، کارگزاران هستند و کارگزارانی که مجوز نداشته باشند اجازه فعالیت ندارند.
• تعیین وظایف و مسئولیت‌های اعضا و نظارت بر فعالیت آنها؛
• نظارت بر حسن انجام معاملات اوراق بهادار پذیرفته شده؛ یکی از وظایف اصلی سازمان نظارت در انجام معاملات و نظارت در بحث دستکاری بازار و رعایت اجرایی شدن شفافیت بازارها
• تهیه، جمع‌آوری، پردازش و انتشار اطلاعات؛
• نظارت بر فعالیت ناشران اوراق بهادار پذیرفته شده؛
• انجام تحقیقات، آموزش و فرهنگ‌سازی.
کریمی بیان کرد: چشم انداز، ماموریت و فلسفه وجودی بورس تهران را هیئت مدیره تصویب کرده که در اینجا به آنها اشاره خواهم کرد. بورس تهران چشم اندازش این است که به یک بورس در تراز جهانی با ارائه خدمات نوین مالی تبدیل شود. ماموریت آن ایجاد پلتفرم جامع اکوسیستم مالی کشور است که سایر نهاده‌ها با بهره‌گیری از این پلتفرم بتوانند فعالیت کنند. و در نهایت فلسفه وجودی آن چیزی که در قانون دیده شده است، ایجاد و راهبری بازاری منصفانه، کارا و شفاف با ارایه خدمات و محصولات نوآورانه به منظور خلق ارزش افزوده برای ذی نفعان است.
در ادامه آقای عباس کریمی به ارائه آمار و اطلاعات مربوط به سازمان بورس و بورس تهران پرداختند و نکاتی را پیرامون آن بیان داشتند، که این آمار در سند پیوست شده در اختیار علاقه مندان قرار گرفته است. در پایان ایشان نکاتی را بیان کردند که به شرح زیر است:
من چالش‌ها را به عنوان الزامات توسعه بازار نگاه می‌کنم و یکی از آنها این است که ابهاماتی داریم در برخورد با متغیرهای تاثیرگذار در سازمان بورس و ما سالهاست که با این چالش روبه‌رو هستیم. این که ما در بودجه‌های سالانه این ابهام را داریم که با متغیرهای تاثیرگذار در بازار سرمایه و بورس شفاف برخورد نمی‌شود. مثل بهره مالکانه که در یک صنعت پرطرفدار ما اثرگذار است و هر سال باید منتظر این باشیم که چگونه با آن قرار است برخورد شود. خب این ابهام چه مشکلی ایجاد می‌کند؟ سرمایه گذار برای تصمیم گیری باید آینده را پیش‌بینی کند که روند حرکتی متغییر تاثیرگذار بر روی قیمت سهام چگونه تاثیرگذار خواهد بود. در قیمت خوراک شرکت‌ها همین الان در بودجه چالش هست که چه کنیم و سرمایه‌گذار نمی‌داند که باید چکار کند. با شرکت‌های واگذار شده ثبات قوانینی و مقررات نداریم.
کریمی افزود، بحث قیمت گذاری دستوری را با عنوان یک الزام به آن نگاه می‌کنیم و یکی از دعواهای اساسی بازار سرمایه با دولت این است که در قیمت گذاری دستوری شفافیت در بازار از بین رفته است.
یکی از چالش‌های اصلی که نیاز داریم به آن رسیدگی جدی کنیم، بحث بهبود زیرساخت‌های فنی است. چه در حوزه سامانه‌های معاملاتی و چه در بحث نظارتی. ما چالش‌هایی داشتیم و نیاز داریم مشکلاتی که در زمینه بین‌المللی داشتیم باعث شده کار در این زمینه خیلی کم باشد و این زیرساخت‌های فنی در داخل زمان بر خواهد بود تا به نتیجه مطلوب برسیم و همه این‌ها باعث می‌شود که مشکلات و انتقادات می‌شود و در حوزه ابزارهای مشتق این مشکل به شدت خودش را نمایان می‌کند.
معاون توسعه شرکت بورس اوراق بهادار بیان کرد: مشکل بعدی، ارتقای دانش مالی و سطح سواد مالی در کشور است که سطح سواد مالی در کشور به شدت پایین است و این نیاز به تلاش مستمر و طولانی دارد و سواد مالی با برگزاری چند دوره سواد مالی مردم به سرعت افزایش پیدا نمی‌کند. با دو بورس، یک سازمان و چند شرکت و حتی نهادهای دیگر بدون وجود مقررات و ضوابطی که الزام‌آور باشد این، امکان‌پذیر نیست. در خیلی از کشورها می‌بینید که در این حوزه سازکار وجود دارد و از سنین پایین این آموزش سواد مالی به همه مردم برنامه‌ریزی شده است و قانونی تصویب شده که یک نهادی مسئول شده که نهادهای مختلف موظف شدند که در این موضوع ورود کنند و باید کمک کنند به ارتقای سواد مالی که به نظر من برای رسیدن به این مرحله، نیازش وجود قوانین و ضوابط در این حوزه است.

در پایان جلسه‌ی پرسش و پاسخ برگزار شد که به شرح زیر است:

سوال ۱: یکسری مسائل هست که برای داخل بورس است آن را چرا حل نمی کنیم؟ به طور مشخص دامنه نوسان پویا چرا حل نمی‌شود؟ می‌دانم مشکلات فنی وجود دارد اما به طور دستی می‌توان حل شود. چون دامنه نوسان پویا تعریفش این است که وقتی نوسان به یک حد خاصی برسد معاملات متوقف شود و یک پیش گشایش انجام می‌شود که این به صورت دستی قابل انجام است. بنابراین ناظران می‌توانند در صف‌ها معاملات را متوقف کنند و قیمت جدید ایجاد کنند.

پاسخ: نکته‌ای که در مورد دامنه نوسان فرمودند، من در مورد دامنه نوسان مقداری نظرم با خیلی از دوستان منتقد دامنه نوسان، متفاوت است. به این صورت که بعضی از دوستان می‌گویند چرا اصلا دامنه نوسان وجود داشته باشد؟ ما در بورس‌های خیلی پیشرفته و کم نوسان، بورسی سراغ نداریم که دامنه نوسانی نداشته باشند. خصوصا در شرایط بحرانی امروزی. حدود ۵۰ بورس رو صحبت کردند و در این بین بورسی نبود که دامنه نوسان نداشته باشند. اما ما نمی‌توانیم بگوییم سازوکار کنترلی شبیه ما دارند. لذا اینکه بگویند بازار ما دامنه نوسان نداشته باشد این مورد قابل قبولی نیست؛ چون بازار ما در بحران حرکت می‌کند و به سادگی می‌توان در آن موج و نوسان ایجاد کرد و از کنترل خارج کرد.
اما در مورد بحث دامنه نوسان پویا اتفاقا ما روی این موضوع کار کردیم؛ پیشنهاد تهیه کردیم اما در دامنه نوسان پویا زیرساخت فنی خیلی مهم است و یکی از مشکلاتی که الان داریم وقتی در داخل بازار دامنه ایستا داریم، سفارش‌هایی که خارج از دامنه می‌افتد مشکل ایجاد می‌کند. مثلا در یک عرضه اولیه سفارش آمده ولی حذف نشده، دامنه ایستا اعمال می‌شود و این می‌افتد بیرون بازار که منجر به توقف نماد می‌شود و این مشکل ساز می‌شود. این را وقتی می آوریم در دامنه پویا ما باید در روز بارها دامنه را تغییر دهیم.
من توضیحی در مورد دامنه پویا خدمت شما ارائه دهم، دامنه پویا این است که در خیلی از بورس‌ها یک دامنه ایستا مثلا ۱۰ درصدی می‌گذارند و در داخل این دامنه ایستا دامنه‌های کوچکتر در این دامنه حرکت می‌کند و مرحله‌های بالاتر و یا پایینتر حرکت می‌کند اما در بورس ما از نظر فنی برای چنین موضوعاتی آمادگی نداشته و مشکلاتی داریم اما قرار است از لحاظ فنی اگر به نتیجه برسیم دستور کار این است که این موضوع را پیگیری کنیم و ما حتی می‌توانیم به عنوان پیشنهاد طبقه‌بندی بر اساس اندازه شرکت‌ها مطرح کنیم که دامنه پویا را در این محیط اجرایی کنیم.

سوال ۲: یکسری ساختارهایی در بازار سرمایه هست که باعث فساد و رانت می‌شود این‌ها چگونه باید برطرف شود تا مردم بتوانند با یک امیدواری وارد بازار سرمایه شود؟پاسخ: در مورد پیشنهاد دوستمان در مورد بازارگردانی و دستکاری بازار، ببینید این موضوعات، موضوعاتی هست که بحث های آن بسیار طولانی است. اما ما بررسی کردیم بورس‌های کشورهای پیشرفته سفارشات بزرگ و سفارشات خرد از هم جداگانه معامله می‌شوند. قیمت در بازار خرد کشف می‌شود اما معاملات سنگین در بازاری جداگانه انجام می‌شود. ولی به طور کلی در ایران به دلیل عدم دسترسی به زیرساخت‌های مناسب نمی‌شود همه مشکلات را پوشش داد و امیدواریم در آینده با تلاش همکاران بتوانیم این مشکلات را حل کنیم.

جهت مشاهده فیلم و فایل جلسه اینجا را کلیک کنید.