نشست تخصصی نقش سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه در بازار سرمایه با سخنرانی حسین فهیمی مدیرعامل شرکت سمات برگزار گردید.
به همت انجمن مالی اسلامی ایران نشست تخصصی نقش سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه در بازار سرمایه روز سه شنبه یکم تیر ماه بصورت آنلاین برگزار گردید .در این نشست حسین فهیمی به بررسی نقش سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار در بازار سرمایه و مسائل مربوط به آن پرداخت.
در ادامه بخش هایی از موارد مطرح شده در این نشست را ملاحظه می‌فرمایید:
مدیرعامل شرکت سمات، در ارتباط با شرکت های سپرده گذاری مرکزی به موارد زیر پرداخت:
1-جایگاه آن در سطح استاندارد های جهانی بازار در سرمایه هر کشور.
2-نقش و جایگاهی که شرکت سپرده گذاری کشور ما دارد.
3-چالش ها و فرصت هایی که پیش روی این نهاد مالی در بازار سرمایه قرار گرفته و باید با آن ها مواجه شد.
وی گفت: از حدود 40 سال پیش صنعت سپرده گذاری به صورت مستقل در بازار سرمایه کشورها نقش خود را به صورت برجسته نشان داد. در دوره های قبل به نوعی این صنعت در بطن بورس ها و نهاد های اجرایی ادغام شده بود که بعدها به صورت یک نهاد مستقل پا به عرصه وجود نهاد و وظایف و مسئولیت هایی را به صورت منحصر به فرد در بازار سرمایه کشور ها به عهده گرفت و ایفا کرد.
دکتر فهیمی در ادامه گفت:
● Traditional Function
در این قسمت به دو بخش کارکرد های سنتی شرکت سپرده گذاری اشاره میشود
1- عملیات قبل از معاملات : pre trade
Registery : ثبت و نگهداری اموال مالی بر عهده این نهاد می باشد که از طریق استاندارد های جدید و یک سایت اصلی پشتیبان وظیفه نگهداری دارایی ها را به عهده دارد و این دارایی ها تنها در این نهاد نگهداری می شود.
Depository (safe keeping): قابلیت معامله دارایی ها بعد از یک سری اقدامات قضایی و شبه قضایی و اقدامات ناشی از عدم سپرده دارایی ها ,که بخشی از دارایی ها را قابلیت معامله می دهد و برای سامانه ارسال میکند.
CA (corporate Action) :اقدامات شرکتی شامل نقل و انتقالات و تحولاتی روی دارایی می باشد که خارج از معاملات و به صورت استثنای بر معاملات انجام می شود و منجر به تغییر و تحول در سهام سهامدار می شود.
برای اینکه شخص بتواند معاملاتی را انجام دهد ,قبل از انجام معاملات باید سه مرحله ذکر شده طی شود تا امکان معامله فراهم شود .و بعد از اماده سازی این اطلاعات و ارسال آن به بورس , در ساعات معاملاتی و در جلسات معاملاتی به روش های مختلف معامله می شود و سپس عملیات بعد از معاملات شروع می شود.

2- عملیات بعد از معاملات: post trade
Settlement: دارایی هایی که فروخته شده از حساب فروشنده کسر و به حساب خریدار کارسازی می شود.
Clearing house: وجه ناشی از معاملات از حساب خریدار کم و به حساب فروشنده اضافه می شود.
Paymemt: پرداخت وجه در نظام تسویه با توجه به اینکه اعضای اتاق پایاپای کارگزاران هستند در clearing house که فقط کارگزاران هستند و بانک ها هم نقش تسویه کارگزاران را دارند ,پرداخت ما به کارگزار صورت می گیرد و پرداخت به مشتری از طریق کارگزار به بانک اتفاق می افتد و مشتریان به طور مستقیم وجهی را از اتاق پایاپای دریافت نمی کنند.

در ادامه دکتر فهیمی به فعالیتهای جدید صنعت سپرده گذاری در دنیا تحت عنوان Value added services by CSDs اشاره نمود
-E.kyc خدمات شناسایی الکترونیکی مشتری
-kyc chainتنها یکبار مشتری شناسایی بشود و سپس برای تمامی نهاد های مالی استفاده شود.
-Eagemخدمات مجمع الکترونیکی در کشور های بزرگ و کوچک به ویسله شرکت های سپرده گذاری ارائه می شود.
-Dividen distributionشرکت های سپرده گذاری عایدی اوراق بهادار را به طور کلی از ناشران دریافت میکنند و در حساب دارندگان اوراق بهادار کارسازی می کنند.
-Custody Services خدماتی که به سهامداران داده می شود که عمدتا مبنی بر تجمیع سفارش و ارسال سفارش های یکپارچه به سیستم و انجام امور شرکتی به صورت متمرکز می باشد.
-Trusty در بخش پرداخت کمک به سزایی میکند.
-New Asset Type Services (ALTERNATIVE assets)سپرده گذار ها در مورد دارایی های جدید هم خدماتی را ارائه میدهند به عنوان مثال در کشور ما گواهی سپرده سکه و یونیت های صندوق ها که به صورت متمرکز در شرکت های سرمایه گذاری ثبت و ظبط می شود.

معرفی شرکت سمات
برای کارکرد های سنتی و نوین شرکت هایی وجود دارد تحت عنوان شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه(شرکت سهامی عام)و تنها شرکت سپرده گذاری که در بازار سرمایه کشور ما این خدمات را ارائه می دهد میباشد.و واحد بودن آن نه تنها ایرادی به این سیستم نیست بلکه در سطح قاره ها و کشور ها همواره در تلاش هستند که شرکت های سپرده گذاری خود را با هم ادغام کنند تا از ارزش افزوده ناشی از کاهش هزینه ها استفاده کنند .
این شرکت در سال 84 تاسیس شده تحت عنوان تشکل خود انتظام فعالیت می کند بنابراین جزو ارکان بازار سرمایه است و رسالت اصلی آن برند سازی در حوزه حفاظت و صیانت از دارایی ها ی مردم قرار داده است .
سرمایه شرکت:3500 میلیارد ریال
مستندات قانونی:
• بند 7 ماده یک قانون بازاراوراق بهادار(ثبت و نگهداری تسویه وجوه)
• بند 5 ماده 4 قانون (صدور ,تعلیق و لغو مجوزفعالیت توسط شورای عالی بورس)
• ماده 55 قانون(محدودیت سهامداری 5% برای سهمداران حقیقی و حقوقی)
• بند ج ماده 99 قاون برنامه پنجم (تسویه معاملات کلیه بورس ها)

بازارهای تحت پوشش:
• بورس تهران
• فرابورس ایران
• بورس کالای ایران
• بورس انرژی

شرکت هایی که شرکت سپرده گذاری سهامدار عمده آن ها می باشد:
شرکت مدریت دارایی مرکزی:با49 درصد سهامداری نقش خدمات رسانی در زمینه انتشار ابزار های نوین مالی را ایفا میکند
شرکت سمات سامانه:با 97/99 درصد سهامداری که با هدف توسعه نرم افزار های مورد نیاز شرکت تاسیس شده است.
مرکز مالی ایران:با 20 درصد سهامداری که خدمات آموزشی و تحقیقاتی بازار های مالی را ارائه می دهد.

در ادامه نوبت به پاسخگویی به سوالات حاضرین رسید:
●سوال:خرید وکالتی سهام در بورس چگونه است؟
پاسخ: وکالت می تواند بازار موازی ایجاد کند و می تواند خطری برای بازار سرمایه ایجاد کند و از طرفی نباید باب آن به طور کامل بسته شود پس باید نظم و تعادلی بین آن ایجاد شود که در این خصوص سازمان بورس دستور العمل انجام معاملات وکالتی را نوشته و ابلاغ کرده است و هر شخص اگربخواهد با وکالتنامه خرید یا فروش خود را انجام دهد ,وکالتنامه را به کارگزارمنتخب خود تحویل می دهد و کارگزار با استفاده از سامانه کارا که در اختیار دارد وکالتنامه را بارگزاری می کند و بعد از تایید وکالتنامه معامله می شود.

●سوال:توضیحی درباره سامانه مجامع الکترونیکی(دیما) ؟
پاسخ: این سامانه مبتنی بر احراز هویت از طریق سامانه سجام است و کسانی می توانند از این سامانه استفاده کنند که در سامانه جامع اطلاعات مشتریان ثبت نام کرده باشند و شناسایی شده باشند.و مرحله بعد از یکبار احراز هویت ,احراز هویت های بعدی بارمز های otp انجام می شود و تحت عنوان سهامدار شناسایی می شود و سپس می تواند حق رای خود را اعمال کند .این سامانه دارای تالار گفتگو نیزمی باشد و کارایی و نظارت شرکت ها را افزایش می دهد و شرکت ها را در معرض دید میلیون ها نفر قرار می دهد که به صورت الکترونیکی اطلاعات شرکت ها را در دسترس دارند و می توانند اعلام نظر کنند که این نظرات مورد توجه شرکت قرار می گیرد و برای کارایی شرکت ها مورد اهمیت است.و این روش هزینه ی برگزاری مجمع را هم برای ناشر و هم برای سهامدار به طور قابل توجهی کاهش می دهد.

●سوال: چرا فریز سهام در شرکت های کارگزاری بیشتر از مجموع اعتباری است که کارگزار در اختیار مشتری قرار می دهد؟
پاسخ: زیرساخت های فنی ما بنیادی است در واقع ما در هر نمادی نمی توانیم سقفی را فریز و مابقی را آزاد کنیم و هر خریدی از نماد انجام شود کل آن نماد در فریز می رود و نمی توانیم در هر نماد سقف فریزبگذاریم و این یک نقص است اگر به این نقص توجه می شد نمی توانستیم امکان خرید های اعتباری را در بازار عملی کنیم و همچنین هر گونه سوءاستفاده و تخلف کارگزار از امکان فریزدر غیر موارد آن قابل تعقیب ایت و اگر شخصی این ادعا را ثابت کند که کارگزار سهم شخص رابدون دلیل فریزکرده باشد ,2 حکم علیه کارگزار صادر می شود :1-رفع فریز 2-جبران خسارت ناشی از فریز بی دلیل

●سوال: چرا نقل و انتقال متوفیان زمان بر است؟
پرداخت مالیات بر ارث که عمدتا بعضی از ممیزین مالیاتی از این موضوع اطلاع ندارند در حالی که سرویس در اختیار اداره دارایی قرار گرفته و آن ها نیز در اختیار سرممیزین مالیاتی قرارداده اند و ممیزین مالیاتی که به آن اشنایی دارند به راحتی از آن استفاده می کنند وعده ای از آن ها که آشنایی ندارند باعث میشوند در انجام امور رفت و برگشت غیر ضروری اتفاق افتد و این امر باعث زمان بر شدن کار می شود.
●سوال:آیا سهام شرکت سپرده گذاری مرکزی در بازار بورس و فرابورس عرضه می شود؟
در سال گذشته با توجه به تغییر بازار (از بازار پایه به بازار الف)باید ظرف3 ماه معامله ای انجام می شد که انجام داده شد ولی مورد تایید نهاد ناظر قرار نگرفت و ابطال شد .به دلیل عدم معامله در مهلت زمانی 3 ماه ,شرکت از بورس اخراج شد و با توجه به نوسانات شدید بازار تمایل برای ورود مجدد شرکت وجود نداشت ولی برای امسال درخواست پذیرش داده شد و پذیرش انجام شد و به زودی در بازار اول شرکت فرابورس پذیرش و نماد بازگشایی می شود تا معاملات انجام شود.

●سوال:چرا در ایران trading account نداریم؟
در ابتدای سال 98 این پروژه مطرح شد به این ترتیب که هر کارگزار یک حساب معینی تحت کنترل شرکت سپرده گذاری داشته باشد و تمامی دریافت و پرداخت ها از آن طریق انجام شود و هر مشتری نیز نزد کارگزار حسابی داشته باشد که دریافت و پرداخت از طریق پیام هایی که کارگزار صادر می کند به حساب افراد انجام می شود و این سامانه می تواند دریافت و پرداخت را شفاف کند ,با توجه به اینکه در ایامی که حجم معاملات پایین بوده راه اندازی آن به دلیل نگرانی هایی که از دریافت و پرداخت کارگزاری ها ایجاد می کرد کنار گذاشته شد و در نیمه ی دوم سال 98 و سال 99 که نوسانات بازار شدید شد دوباره مطرح شد ولی نهاد های اصلی مشغول به پروژه های فوری تر دیگری بودند ولی دوباره این موضوع مطرح شد که ما امکان trading account را برای مشتریان و کارگزاران داشته باشیم تا محدوده ریسک را از اتاق پایاپای از سطح کارگزاری ها به سطح مشتریان هم توسعه دهیم و دریافت و پرداخت بین مشتری و کارگزار را تحت مانیتور بگیریم.

●سوال:علت طولانی بودن روند افزایش سرمایه شرکت ها؟
طولانی بودن فرآیند بخشی مربوط به قوانین می شود که فرآیند های مختلفی را برای آن در نظر گرفته اند به طور مثال در مجموع 6 مجوزباید دریافت کنند که 3 مجوز از مرجع ثبتی و 3مجوز از سازمان تا بتوانند افزایش سرمایه دهند.سازمان بورس یک سری الزاماتی قرار داد مثل الزام به داشتن تعهد پذیره نویسی که با گذراندن این مراحل منجر به افزایش سرمایه موفق شود تا در صورتی که افزایش سرمایه ناموفق بود کل وجوه به صاحبان آن ها برگردانده شود.در کنار این فرآیند بخشی قابل توجهی از کار ها نیزبه عهده شرکت ها هستند مثلا شرکت حق تقدم را عرضه می کند ولی عده ای از آن استفاده نکرده اند و ماه ها طول می کشد و این حق تقدم باقی مانده را عرضه نمیکند و بعد ازعرضه هم در اداره ثبت به ثبت نمی رساند که این امور باعث طولانی تر شدن کار ها میشود.

●سوال :چرا تسویه وجوه فقط در بانک ملی انجام می شود؟
خیر.در حال حاضر در تمامی بانک ها انجام میشود .حساب های سپرده گذاری بخش عمده آن در بانک ملی است ولی در حال حاضر هر شماره حسابی که کارگزار ارائه کند تسویه انجام می شود و پول به حساب شخص واریز می شود.

●سوال:چرا یک سری شرکت ها سود سنوات سال قبلی که نزدشان باقی مانده است را ملزم نمیشوند از طریق سهام پرداخت کنند؟
سازمان در برخورد با شرکت ها موضوعات را اولویت بندی می کند مثلا افشای اطلاعات شرکت در اولویت بیشتری قرار دارد تا پیگیری مطالبات قبلی ,ولی هر سهامدار از هر ناشری هر میزانی که طلب دارد می تواند پیگیری کند.

●سوال:خیلی از شرکت ها بابت DDN با مشکل مواجه شده اند,آیا این امکان وجود دارد که مجدد سامانه IPS در دسترس قرار دهید؟
پاسخ:به دلیل اینکه IPS هیچکدام ازتاییدیه های امنیتی را نداشت به همین دلیل ازسامانه DDN استفاده کردیم ولی قبل ازآن حتما افراد باید در سامانه سجام ثبت نام کنند و مشکل دیگری بر این سیستم وجود ندارد.

●سوال: ایا در سپرده گذاری بخشی را داریم که با شرکت ها یی که در زمان مقرربه مسئولیت خودشان در زمینه افزایش سرمایه عمل نمی کنند برخورد شود؟
پاسخ:خیر,ابتدا ما باید یک سری اطلاعات نهایی فروش و حق تقدم ها را از شرکت دریافت کنیم و یک سری تاییدیه از سازمان دریافت و سپس به مرجع ثبتی ارسال کنیم تا تعداد نهایی سهام مشخص شود و در هر مرحله ای که متوقف شود پرونده بازمی ماند تا افرد پیگیری خودشان را انجام دهند.

●نظارت بر مجامع عمومی انلاین به چه صورت است؟
پاسخ: افراد میتوانند در تالار گفتگو نظرات خود را ارائه دهند و یا کامنت قرار دهند و تفاوتی با شرایط حضوری ندارد و مزیت آن نیز این است در تالار گفتگوی مجازی کل سهامداران می توانند نظرات خود را ارائه دهند و توجه به این نظرات از طریق حسابرس و سازمان بورس انجام میشود و درصورتی که به نطرات توجهی نشد می توانند از همین طریق اقدام کنند.

جهت مشاهده فیلم این جلسه اینجا را کلیک کنید.