مدیر
حجم صکوک منتشر شده در سال ۲۰۱۶، بالغ بر ۸۸٫۳ میلیارد دلار بوده است که نسبت به سال ۲۰۱۵، حدود ۴۴ درصد افزایش یافته است.
موسسه بازار بینالمللی مالی اسلامی (IIFM) به تازگی ویرایش ششم گزارش صکوک در سال ۲۰۱۷ را منتشر کرده و در آن به بررسی جامع بازار جهانی صکوک و ارائه آمار و اطلاعات مربوط به آن پرداخته است. در این گزارش روند رشد و توسعه بازار داخلی و بینالمللی صکوک در سالهای اخیر به تفکیک کشورها، ساختارها و برخی شاخصهای دیگر بررسی شده است. همچنین با ارائه مقالات و برخی نمونههای برجسته در زمینه انتشار صکوک تلاش کرده تا فهم بهتری از این ابزار متداول در بازار سرمایه اسلامی ایجاد کند.
طبق گزارش بازار بینالمللی مالی اسلامی، بازار صکوک روند تکامل و رشد خود را ادامه میدهد و موسسات دولتی و شبهدولتی جدیدی نیز به این بازار وارد میشوند. در عین حال بر لزوم ورود بیشتر ناشران شرکتی در این بازار تاکید شده است. بر اساس آمار ارائه شده در این گزارش، حجم صکوک منتشر شده در سال ۲۰۱۶، بالغ بر ۸۸٫۳ میلیارد دلار بوده است که نسبت به سال ۲۰۱۵، حدود ۴۴ درصد افزایش یافته است. از این مقدار، ۵۶٫۷ میلیارد دلار مربوط به صکوک داخلی و ۳۱٫۵ میلیارد دلار نیز مربوط به صکوک بینالمللی بوده است. در سال ۲۰۱۶، بیشتر ناشران صکوک داخلی از نوع دولتی و شرکتی و بیشتر ناشران صکوک بینالمللی نیز از نوع دولتی و شبهدولتی بودهاند. حجم صکوک سررسید نشده در پایان سال ۲۰۱۶ به ۷۴٫۷ میلیارد دلار رسیده است.
حجم کل صکوک منتشر شده از ابتدای سال ۲۰۰۱ تا پایان سال ۲۰۱۶ به ۸۵۶٫۷ میلیارد دلار میرسد و در این میان کشورهای مالزی، امارات و عربستان بیشترین سهم از انتشار صکوک را به خود اختصاص دادهاند. همچنین در سالهای اخیر ناشران تمایل کمتری به استفاده از ساختارهای مبتنی بر داراییهای فیزیکی نشان دادهاند و سهم صکوک مرابحه، وکالت و مضاربه افزایش یافته است.
علاقمندان به دریافت این گزارش میتوانند به این نشانی مراجعه فرمایند.
منبع: پورتال بانکداری اسلامی پژوهشکده پولی و بانکی
در جریان این ملاقات نتایج فعالیت مشترک هماهنگ سازی پیش نویس قوانین نظارت بر موسسات اعتباری اسلامی در تاجیکستان مورد بررسی قرار گرفت.
«سراجالدین اکرامی» رئیس بانک ملی تاجیکستان امروز با هیات شرکت مشاوره بین المللی ISRA Consultancy Sdh که به ریاست پرفسور «اشرف هاشم» وارد این کشور شده دیدار و در خصوص مسائل مربوط به ایجاد شرایط مناسب برای فعالیت بانک اسلامی در «دوشنبه» بحث و تبادل نظر کرد.
در جریان این ملاقات نتایج فعالیت مشترک هماهنگ سازی پیش نویس قوانین نظارت بر موسسات اعتباری اسلامی در تاجیکستان مورد بررسی قرار گرفت.
در این دیدار به بخش کنترل بانکداری اسلامی در ساختار دپارتمان کنترل بانک ملی تاجیکستان که با هدف تامین پایههای قانونی فعالیت موسسات اعتباری اسلامی در محدوده این کشور راهاندازی شده، اشاره شد.
طرفین با توجه به ویژگیهای موسسات اعتباری اسلامی اظهار داشتند: کنترل و نظارت بر آنها باید طبق استانداردهای شورای خدمات مالی اسلامی (IFSB) و سازمان حسابداری و حسابرسی موسسات مالی اسلامی (AAOIFI) صورت گیرد.
این هیات مشاوره بینالمللی ضمن قدردانی از فعالیت فاز اول همکاریهای گروه کاری برای ادامه همکاری در این مسیر با بانک ملی تاجیکستان ابراز آمادگی کرد.
به نظر می رسد که برای راه اندازی کامل سیستم بانکداری اسلامی مطابق با شریعت اسلامی کارهای زیادی دیگر باید انجام گیرند و مشتریان و در مجموع نمایندگان بخش مالی سنتی به تمام ویژگیهای این سیستم بانکداری که با سیستم رایج بانکداری تفاوت های دارد، آشنا شوند.
بنابر مطالعات اخیر صندوق بینالمللی پول بانکهای اسلامی در مقابل بحران مالی و اقتصادی در برابر بانکهای سنتی پایدارتر می باشند.
منبع: خبرگزاری فارس
مجید پیره، کارشناس مسئول مرکز پژوهش، توسعه و مطالعات اسلامی سازمان بورس و اوراق بهادار در تشریح جزئیات جلسه اخیر کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار اظهار کرد: در این جلسه، مصوبه کمیته فقهی در خصوص سازوکار تسویه سود قطعی در اوراق مشارکت، بعد از بحث و بررسی و اصلاحات، نهایی و امضاء شد.
پیره ادامه داد: در سازوکار کنونی پرداخت سود علیالحساب و سودهای قطعی در اوراق مشارکت تصریح شده که سود قطعی به دارنده نهایی برگه اوراق مشارکت تعلق میگیرد، براین مبنا، مطابق مصوبهای که امضاء شد، کمیته فقهی معتقد است که در عقد شرکت باید به این توافق که در ابتدا بین طرفین منعقد شده است پایبند بود.
کارشناس مسئول مرکز پژوهش، توسعه و مطالعات اسلامی سازمان بورس و اوراق بهادار یادآور شد: بر این مبنا، دارنده نهایی ورقه مستحق دریافت سود قطعی در اوراق مشارکت است ولی بنا بر مصوبه کمیته فقهی، در صورتی که طرفین قرارداد مشارکت در ابتدای قرارداد بین خودشان توافق کنند که کلیه سرمایهگذاران در طول دوره زمانی عقد شرکت از سود نهایی این اوراق سهمی خواهند داشت، عمل به این توافق لازم است. این مصوبه جمعبندی و نهایی شد و انشاءالله امروز ابلاغ میشود.
وی با اشاره به دستور جلسه دوم کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار اظهار کرد: دستور جلسه دوم، ادامه بررسی موضوع تغییر نقش ارکان در فرآیند انتشار اوراق مرابحه بود که در این جلسه هم در ادامه جلسات گذشته، سؤالاتی که در خصوص این موضوع وجود داشت، مطرح شد و کمیته فقهی در این خصوص، جمعبندی و نظرات نهایی خود را اعلام کرد و قرار شد مصوبه کمیته فقهی در جلسه بعدی آماده، ارائه، قرائت و در نهایت بعد از تصویب ابلاغ شود.
منبع: ایکنا
میزان ریسک فعالیتهای یک بانک اسلامی به صورت طبیعی بیش از یک بانک متعارف است و به همین دلیل وجود سرمایه بیشتر جهت پاسخگویی به این مخاطرات ضروری به نظر میرسد.
یکی از سوالاتی که به طور عام در رابطه با سلامت بانکهای اسلامی مطرح میشود آن است که آیا اهمیت نسبت کفایت سرمایه در رابطه با این دست از بانکها متفاوت از بانکهای متعارف است؟ به عبارت دیگر، آیا داشتن سرمایه مناسب در بانکداری اسلامی بیش از بانکداری متعارف اهمیت دارد؟
به منظور پاسخ به این سوال به نظر میرسد لازم است تا مروری بر انواع تسهیلات (داراییهای) یک بانک اسلامی انجام شود. بخش عمدهای از تسهیلاتی که یک بانک اسلامی پرداخت میکند را میتوان در سه گروه جای داد که عبارت از تسهیلات قرضالحسنه، تسهیلات پرداخت شده بر اساس عقود مشارکتی و تسهیلات پرداخت شده بر اساس عقود مبادلهای است.
به لحاظ نظری، تسهیلات قرضالحسنه در بانکداری اسلامی به طور عام به فقرا و گروههای پائین درآمدی اختصاص مییابد و همین مسئله سبب میشود تا احتمال بازگشت منابع کاهش یابد. در تسهیلات مشارکتی مانند مشارکت مدنی یا مضاربه نیز بانک اسلامی با گیرنده تسهیلات شریک میشود و لذا در سود و زیان پروژه تامین مالی شده شریک است. بنابراین در رابطه با این دسته از تسهیلات، بانک اسلامی با ریسک عدم بازگشت اصل و سود منابع مواجه است.
هر چند در عقود مبادلهای مانند مرابحه، اجاره، سلف، استصناع و غیره، ریسک عدم بازگشت اصل و سود منابع خیلی کمتر از عقود مشارکتی است، اما همچنان خطر وجود دارد و نمیتوان مدعی بود که ریسک به طور کامل از بین میرود. توضیح آنکه مثلا در عقدی مانند اجاره، بانک اسلامی به سفارش مشتری اقدام به خرید نقدی کالای مورد اجاره (مثلا ساختمان مورد نیاز مشتری) کرده و سپس آن را بر اساس عقد اجاره به شرط تملیک پنج ساله در اختیار مشتری قرار میدهد. با این حال به دلیل آنکه به لحاظ فقهی و حقوقی، در طول مدت پنج سال مالکیت ساختمان متعلق به بانک است، در صورتی که هر اتفاقی برای ساختمان مذکور در طول این مدت بیافتد، بر عهده بانک (مالک) خواهد بود. لذا اگر بر اثر زلزله یا آتشسوزی ساختمان از بین برود، هزینههای مرتبط بر عهده بانک بوده و نه مشتری.
بر اساس آنچه مطرح شد واضح میگردد که میزان ریسک فعالیتهای یک بانک اسلامی که به صورت واقعی و بدون صوریسازی به فعالیت مشغول است، به صورت طبیعی بیش از یک بانک متعارف بوده و به همین دلیل وجود سرمایه بیشتر جهت پاسخگویی به این ریسکها، ضروری به نظر میرسد. دلیل اصلی این مسئله آن است که کلیه عقود اسلامی در نهایت به تولید یا مبادله یک کالا یا خدمت میانجامد و همین ارتباط با بخش واقعی اقتصاد، سبب میشود تا میزان ریسک در یک بانک اسلامی بیش از بانک متعارف باشد.
در پایان لازم به ذکر است که مسئله سرمایه مناسب و کفایت سرمایه، در بانکداری اسلامی بیش از بانکداری متعارف اهمیت دارد و شاید به همین دلیل است که بانکهای اسلامی موفق بینالمللی مانند بانک توسعه اسلامی، از سرمایه کافی و مناسب برخوردارند. بر این اساس، هر چه نظام بانکی کشور بخواهد به اجرای بانکداری اسلامی نزدیکتر شود، لازم است به میزان بیشتری به مقوله کفایت سرمایه توجه کند.
منبع: ایبنا
کارشناس مالی اسلامی مرکز پژوهش، توسعه و مطالعات اسلامی سازمان بورس و اوراق بهادار به تشریح جزئیات جلسه فردای کمیته فقهی این سازمان پرداخت و گفت: در این جلسه مصوبه کمیته فقهی درباره سود قطعی و علیالحساب اوراق مشارکت قرائت و امضاء میشود.
مجید پیره، کارشناس مسئول مرکز پژوهش، توسعه و مطالعات اسلامی سازمان بورس و اوراق بهادار، در تشریح جزئیات جلسه آینده کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار اظهار کرد: در این جلسه که فردا برگزار میشود، مصوبه کمیته فقهی درباره سود قطعی و علیالحساب اوراق مشارکت قرائت و به امضا میرسد.
وی افزود: جلسه قبلی کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار با موضوع تعلق سود علیالحساب و قطعی در اوراق مشارکت به سرمایه گذاران در طول دوره انتشار این اوراق برگزار شد.
وی ادامه داد: مطابق موضوعی که از کمیته فقهی سازمان بورس استعلام شده بود، این سؤال مطرح شد که در سازوکار انتشار اوراق مشارکت، سود قطعی که قرار است در دورههای زمانی معین مثلاً در زمان سررسید اوراق محاسبه شود، به کدام یک از سرمایهگذاران اوراق تعلق میگیرد.
پیره اظهار کرد: لازم است این نکته را عرض کنم که در فرآیند انتشار اوراق مشارکت در طول مقاطع عمر این اوراق، سرمایهگذارانی که در این اوراق سرمایهگذاری کردهاند و در دوره های زمانی معینی ورقه را در اختیار دارند، این حق را دارند که از سود علیالحسابی که مندرج بر روی برگه است منتفع شوند و آن را دریافت کنند.
وی تأکید کرد: همچنین ناشر اوراق در پایان دوره با محاسبه سود یا زیان قطعی حاصل از انجام فعالیتهای موضوع اوراق، میبایست مقدار سود یا زیان قطعی اوراق را محاسبه و با سرمایهگذار تسویه کند.
وی افزود: سؤالی که مطرح شده بود، این بود که با توجه به این نرخ سود قطعی که در سررسید اوراق مشارکت محاسبه میشود، ممکن است متفاوت از سودهای علیالحساب این اوراق باشد و ممکن است در طول این دوره یعنی از ابتدای انتشار تا سررسید آن، افراد مختلفی این اوراق را معامله کرده باشند و سرمایهگذار آنها متغیر باشد، آیا نرخ سود قطعی در طول دوره، بین افرادی که این ورقه را در اختیار داشتهاند توزیع میشود یا صرفاً به سرمایهگذاری پرداخت میشود که در انتهای دوره، این ورقه را در اختیار دارد.
کارشناس مسئول مرکز پژوهش، توسعه و مطالعات اسلامی سازمان بورس و اوراق بهادار ادامه داد: این سؤالی بود که از کمیته فقهی استعلام شده بود و کمیته فقهی هم بعد از بررسی این موضوع، در نهایت تأکید کرد که با توجه به اینکه در ورقه مشارکتی که در اختیار سرمایهگذاران قرار داده شده، این نکته تصریح شده است که سود قطعی به دارنده نهایی ورقه مشارکت تعلق میگیرد لذا می بایست به توافق بین طرفین پایبند بود و بر مبنای آن عمل گردد.
پیره در پایان گفت: بر این مبنا، سود قطعی این اوراق بعد از محاسبه به فردی تعلق میگیرد که در مقطع سررسید اوراق، دارنده این ورقه باشد و به سرمایهگذاران در طول دوره تعلق نمیگیرد مگر اینکه در ابتدای قرارداد مشارکت بین سرمایهگذاران، این نکته توافق شده باشد که سود و زیان نهایی متعلق به کلیه سرمایهگذاران در طول دوره این اوراق از ابتدای انتشار تا سررسید است.
کارشناس مسئول مرکز پژوهش، توسعه و مطالعات اسلامی سازمان بورس و اوراق بهادار در پایان اظهار کرد: در این جلسه مصوبه کمیته فقهی در این رابطه قرائت و امضاء میشود.
وی همچنین به دستور کار جلسه این هفته کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار اشاره کرد و گفت: همچنین در ادامه این جلسه، باقیمانده مباحث مربوط به تغییر مسئولیت ارکان در فرآیند انتشار اوراق مرابحه مورد بررسی قرار میگیرد.
پیره در پایان یاد آور شد: جلسه بعدی کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار برای بررسی موارد مذکور، فردا چهارشنبه ۲۸ تیر ماه ۹۶ در محل سازمان بورس و اوراق بهادار برگزار میشود.
منبع:خبرگزاری بینالمللی قرآن(ایکنا)
در روزهای اخیر مجددا زمزمههای کاهش نرخ سود بانکی از سوی مسئولان اقتصادی و نظام بانکی کشور به گوش میرسد. سال گذشته هم شاهد کاهش نرخ سود سپردههای بانکی ۱۵ درصد و تسهیلات بانکی به ۱۸ درصد بودیم؛ هرچند که گفته میشود نظام بانکی در عرصه عملی به این قانون پایبند نبوده است و در برخی موارد این قانون مصوب بانک مرکزی و شورای پول و اعتبار را دور زده است. برای سال جاری هم بنابر شنیدهها، قرار است نرخ سود بانکی به میزان ۳ درصد کاهش پیدا کرده و به ۱۵ درصد برسد؛ اتفاقی که سالها مورد انتظار فعالان اقتصادی کشور بوده است؛ هرچند که برخی از مسئولان بانکی معتقدند که هنوز شرایط برای این اتفاق مهیا نیست اما برخی کارشناسان معتقدند که با توجه به کاهش نرخ تورم در سالهای اخیر که در برخی زمانها تک رقمی هم شد، کاهش مجدد نرخ سود بانکی بسیار ضروری است.
برای بررسی بیشتر این موضوع با حجتالاسلام والمسلمین سیدناصر موسویلارگانی، نایبرئیس کمیسیون اقتصادی مجلس به گفتوگو نشستیم که وی در ابتدا به ایکنا گفت: یکبار دیگر هم سود بانکی به صورت اسمی کاهش پیدا کرده اما در عرصه عمل کاهش پیدا نکرد. در دفعه قبل، گفته شد که نرخ سود بانکی به ۱۸ درصد رسیده است اما اگر کسی از نظام بانکی وام میگرفت باید ۲۵ درسد از وامی که میگرفت را در بانک سپردهگذاری میکرد که این مسئله دارای اشکال جدی است.
وی ادامه داد: وقتی مشتری، ۲۵ درصد از وامی که دریافت کرده است را در بانک سپردهگذاری میکند، همین امر باعث میشود که این سود ۱۸ درصد به همان ۲۵ درصد و در برخی مواقع که جریمه دیرکرد تعلق میگرفت، به بالای ۳۰ درصد برسد.
موسوی لارگانی یادآور شد: اساسا قبلا وقتی بحث میشد که چرا سود بانکی در کشور ما نسبت به کشورهای دیگر بالاست، مسئلهای که مطرح میکردند این بود که تورم در ایران بالاست، بنابراین سود بانکی هم بالاست اما با توجه به اینکه اکنون تورم کاهش پیدا کرده و به ۸ درصد رسیده است، قاعدتا باید سود بانکی هم کاهش پیدا کند.
نایبرئیس کمیسیون اقتصادی مجلس ادامه داد: البته بسیاری از مردم به دنبال این هستند که سرمایه خود را در مؤسساتی قرار دهند که سود بیشتر پرداخت میکنند و این پول به میزان کمتری در تولید و صنعت صرف خواهند شد و این مسئله هم یکی از ضرورتهای کاهش نرخ سود بانکی است.
نماینده فلاورجان در خانه ملت با اشاره به آثار مثبت کاهش نرخ سود بانکی عنوان کرد: کاهش سود بانکی باعث میشود تولید در کشور رونق پیدا کند اما اینکه بانکها تا چه میزان حاضر باشند نرخ سود بانکی را کاهش دهند موضوع دیگری است؛ چراکه معمولا بانکها مایل به چنین کاری نیستند و سپردهگذاران خود را از دست میدهند.
موسویلارگانی درباره راهکارهای ممانعت از اقدام بانکها در دور زدن قانون جدید مربوط به نرخ سود بانکی اظهار کرد: این وظیفه بانک مرکزی است که بر این مسئله نظارت کند. اگر اکنون بانکهای ما به سودی که شورای پول و اعتباری و بانک مرکزی برای آنها مصوب کرده است عمل نمیکنند به دلیل کوتاهی بانک مرکزی است و اگر این بانک به وظیفه قانونی و نظارتی خود عمل کند، بانکهای کشور، مصوبه شورای پول و اعتبار را دور نمیزنند.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا نرخ سود ثابتی که در نظام بانکی کشور در نظر گرفته میشود در تضاد با بانکداری اسلامی نیست؟ عنوان کرد: اگر بانکهای ما عنوان کنند در صورت سپردهگذاری، فلان مبلغ مثلا ۲۰ درصد سود پرداخت میکنیم، مشکل شرعی پیدا میکند، چراکه مشخصا عنوان میشود که ۱۵ درصد سود به شما پرداخت میشود اما بانکهای کشور برای اینکه یک کلاه شرعی پیدا کنند، در قراردادها از سود علیالحساب سخن گفته میشود اما برای پرداخت تسهیلات، همین نرخ علیالحساب هم عنوان نمیشود بلکه اعلام میشود که باید این مقدار سود را به بانک پرداخت کنید.
نایبرئیس کمیسیون اقتصادی مجلس افزود: وقتی به بانک گفته میشود که چرا این مقدار سود دریافت میکنید، آنها اعلام میکنند که من در مثلا زراعت، ساختمانسازی یا ...شریک میشوم اما این شراکت نباید یک طرفه باشد و اگر کشاورز به سودی رسید، با وی شریک باشد اما اگر دچار زیان شد، بانک هیچ مسئولیتی را بر عهده نگیرد؛ چراکه این موارد دارای اشکال شرعی است.
منبع: ایکنا
الله ویردی رجایی سلماسی، با بیان این مطلب در خصوص تفاهم نامه اولیه بین سیاستگذار و مدیران بانکی درباره کاهش سود بانکی تا سقف ۱۵ درصد به صورت علیالحساب و همچنین پرداخت سود قطعی در پایان دوره با تاکید بر اینکه در گذشته نیز قرارداد پرداخت سود بانکی به صورت علیالحساب بود، گفت: در قانون بانکداری اسلامی بانک وکیل و سپرده گذار است و سپرده گذار به عنوان موکل، سرمایه خود را به وکیل می دهد تا با آن کار کند و پس از کم کردن حقالعمل خود، سود شناسایی شده را به سپرده گذار پرداخت کند.
وی با اشاره به اینکه حق العمل بانکها ۳ درصد است، افزود: از آنجایی که تعیین سود قطعی مشکل است ، علیالحساب تعیین میشود و بعد از پایان دوره ما به تفاوت آن محاسبه و پرداخت می شود.
این کارشناس ارشد اقتصادی با تاکید بر اینکه این نحوه پرداخت سود به صورت علیالحساب تا سال ۸۴ رعایت می شد، گفت: اما الان چند سالی است که بانکها سود قطعی پرداخت می کنند.
وی در پاسخ به این سوال که اگر سود پایان دوره بانک کمتر از سود علی الحساب باشد، راه حل چیست، گفت: بانک باید قبل از اعلام سود علیالحساب باید محاسبات خود را با دقت انجام دهد تا سود پیش بینی شده است از سود پایان دوره کمتر نشود. برای این موضوع بانک باید همیشه سود علیالحساب را کمتر اعلام کند.
رجایی سلماسی با اشاره به اینکه بانک مرکزی از سال گذشته در تلاش برای کاهش نرخ سود بانکی است، افزود: اما بانکها برای کاهش این نرخ مقاومت کردند و حتی با تخطی از قانون نرخ ها را تا بالای ۲۰ درصد نیز افزایش دادند.
وی تمام ضرر و زیان این روزهای بانک ها را به دلیل پرداخت سودهای بالا دانست و گفت: نرخ سود پرداختی بانک ها بسیار بیشتر از نرخ سود واقعی است و این عدم تناسب باعث ایجاد مشکلات زیادی در بانک ها شد و علاوه بر این بازار سهام را هم دچار رکود کرد چراکه نرخ سود ثابت بدون ریسک بسیار بالاتر از نرخ سود بازار سهام به همراه ریسک است.
این کارشناس ارشد اقتصادی درباره کاهش نرخ سود بانکی گفت: اگر این تصمیم به درستی اجرا و مدیریت شود بانکها از پرداخت سود متضرر نمی شوند و سهامداران بانکی نیز دچار ضرر و زیان نخواهند شد. در حال حاضر قیمت سهام بانک ها در بورس به کمتر از قیمت اسمی رسیده و این صنعت در بازار سهام شرایط مساعدی ندارد.
وی مشکلات امروز صنعت بانکداری را به دلیل پرداخت سودهای غیر متعارف دانست و اظهار داشت: بانکها در حال حاضر با زیان انباشته، نداشتن ذخیره مناسب به دلیل کمبود سود و مطالبات معوق سنگین مواجهند.
به گفته رجایی سلماسی اگر سود بانکی کاهش یابد و همه بانک ها به درستی آنرا اجرا کنند به نفع بانک، بازار سرمایه، تولید و کل اقتصاد است.
وی با اشاره به اینکه نرخ سود بالای ۲۰ درصد تولید را هم فلج کرد، افزود: تولید کننده سود بالای ۲۵ درصد ندارد و به همین دلیل ترجیح می دهد تولید را متوقف و سرمایه خود را در بانک بخواباند.
نخستین دبیرکل سازمان کارگزاران بورس اوراق بهادار تهران در خاتمه گفتگو با "سنا" تاکید کرد: اجرای صحیح این تصمیم جدید و برخورد شدید با متخلفان می تواند نظام بانکی را از بحران کنونی نجات دهد و همچنین بسیاری از مشکلات اقتصادی را برطرف کند.
منبع : پایگاه اطلاعرسانی بازار سرمایه(سنا)
هر چند اصل ادغام بانکی در چارچوب اسلامی قابل پذیرش است، اما این مسئله باید با حفظ حقوق ذینفعان همراه شود و در این رابطه نقش بانک مرکزی دارای اهمیت ویژه است.
خوشبختانه در چند ماه اخیر بانک مرکزی با جدیت سیاست صحیح ساماندهی موسسات اعتباری غیرمجاز را در دستور کار قرار داده است که یکی از محورهای آن مسئله ادغام برخی موسسات با یکدیگر است. هر چند این مسئله میتواند از زوایای گوناگون اقتصادی، مالی، حقوقی و غیره مورد ارزیابی و تحلیل کارشناسی قرار گیرد، اما با توجه به اینکه نظام بانکی کشور ایران بر اساس فقه اسلامی و قانون عملیات بانکی بدون ربا به فعالیت مشغول است، میتوان مسئله ادغام بانکی را از منظر بانکداری اسلامی نیز مورد تحلیل قرار داد.
در واقع سوال قابل طرح آن است که: آیا اساسا در بانکداری اسلامی میتوان دو بانک یا موسسه اعتباری فعال در چارچوبهای شرعی را با یکدیگر ادغام کرد؟ در پاسخ به این سوال میتوان این طور مطرح نمود که بانکداری در چارچوب شریعت، بر اساس مجموعهای از حقوق و تکالیف طرفینی بین بانک و سپردهگذاران از یک سو و بین بانک و بانک مرکزی از طرف دیگر سامان مییابد.
توضیح آنکه در بانکداری بدون ربا سه نوع سپرده قابل تصور است که عبارتاند از سپردههای جاری، پسانداز و سرمایهگذاری. رابطه حقوقی بانک با مشتریان در دو نوع اول قرض بدون بهره بوده و در نوع آخر وکالت است. بر اساس تعریف قرض، در سپردههای جاری و پسانداز منابع حاصل از سپردههای مشتریان به تملیک بانک در میآید. اما در سپردههای سرمایهگذاری بانک وکیل مشتریان بوده و به لحاظ شرعی موظف است از این استخر منابع به بهترین نحو جهت اعطای تسهیلات و کسب بالاترین نرخهای سود استفاده کند.
حال اگر به دلیل ضعف مدیریت بانک اسلامی و ناتوانی در تامین استانداردهای بانکداری، بانک مرکزی تصمیم به ادغام بانک مذکور بگیرد، لازم است حقوق سپردهگذاران حفظ شود. زیرا بر اساس فرض، سپردهگذاران در یک بانک اسلامی دارای مجوز فعالیت سپردهگذاری کردهاند و نقشی نیز در مشکلات مدیریتی موجود در بانک نداشتهاند. لذا در این حالت هزینههای ادغام باید توسط مدیران بانک تامین شود و نه سپردهگذاران.
در اینجا بانک مرکزی نیز به عنوان نماینده حاکمیت وظیفه دارد از حقوق سپردهگذاران حمایت کند و هزینههای ادغام را بر دوش مدیران بانکها و موسسات اعتباری قرار دهد. زیرا ویژگی اصلی نهاد بانک آن است که در آن، بر خلاف سایر فعالیتهای اقتصادی، بخش کوچکی از منابع (سرمایه بانک) توسط سهامداران تامین شده و عمده منابعی که از آنها جهت اعطای تسهیلات استفاده میشود، سپردههای عمومی است که ماهیت امانی دارد. از طرفی، سپردهگذاران نقشی در مدیریت بانک ندارند و در اینجا نقش بانک مرکزی در حفظ حقوق آنها دارای اهمیت است.
در پایان لازم به ذکر است که هر چند بر اساس تحلیلهای ارائه شده میتوان مدعی بود که ادغام بانکها و موسسات اعتباری در چهارچوب اسلامی قابل پذیرش است، اما نباید فراموش کرد که این اقدام باید با حفظ حقوق ذینفعان همراه باشد و در این رابطه نقش بانک مرکزی به عنوان نماینده حاکمیت دارای اهمیت ویژه است.
منبع: خبرگزاری ایبنا
حجتالاسلام والمسلمین دکتر حسن نظری، عضو هیئت موسس انجمن مالی اسلامی ایران و رئیس پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، درباره عواقب وجود ربا در اقتصاد یک کشور اظهار کرد: ابتدا باید گفت که ما دارای دو نوع ربای معاملی و ربای قرضی هستیم؛ ربای معاملی در نظام بانکی رخ نمیدهد بلکه مربوط به معاملات است اما ربای قرضی بدین معنا است که وام بر اساس بهره داده شود.
وی افزود: در ربای قرضی، هم اصل سرمایه و هم بهرهای که باید به شخص قرضدهنده ارائه شود، تضمین میشود اما ربای معاملاتی در حوزه رفتاری و قراردادی بانکها نیست و ممکن است تعداد بسیار اندکی از افراد جامعه به آن مبتلا شوند که مربوط به معامله کالا به کالا است و مثلا گندم با گندم معامله شده و اندکی اضافه پرداخت میشود. چنین ربایی در جامعه و بخش خصوصی، بسیار اندک رخ میدهد.
دکتر نظری در پاسخ به این پرسش که آیا سودی که اکنون در نظام بانکی وجود دارد ربا محسوب میشود، اظهار کرد: اگر به شکلی که عنوان شد، قرض داده شود و ضمانت بسیاری گرفته شود ربا محسوب میشود چون بانکهای متعارف دنیا هم چنین کاری را انجام میدهند؛ مثلا در چنین بانکهایی اگر تقاضای ۱۰۰ میلیون تومان کنید، ضمانت میکنید که در فلان مدت معین، اصل مبلغ و بهره آن را برگردانید.
رئیس پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در پاسخ به این پرسش که وجود ربا در اقتصاد یک کشور چه آثار منفی به دنبال دارد؟ اظهار کرد: پول با پول کار میکند و اشخاص از جهت اقتصادی، پول میدهند و پول میگیرند و کاری ندارند که این پول قرار است کجا مصرف شود و تضمینی هم برای حمایت از تولید وجود ندارد و این یکی از بزرگترین آثار منفی وجود ربا در اقتصاد یک کشور است.
وی یادآور شد: بانکی را در نظر بگیرید که ۱۰ میلیارد پول میدهد و ۱۲ میلیارد پول میگیرد و کاری ندارد که این پول چگونه هزینه شده و آیا صرف تولید میشود یا خیر و برای بانک اهمیتی ندارد که در بخش واقعی اقتصاد به کار گرفته شود؛ بنابراین گردش پول صورت میگیرد اما ممکن است تأثیری در بخش واقعی اقتصاد نداشته باشد.
عضو کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار ادامه داد: اگر بهره را حذف کرده و پول را براساس سایر قراردادها به جریان بیاندازیم باید حتما تولید کالا و خدمت صورت گیرد و این مهمترین تفاوت جوهری و سرنوشتساز بانک ربوی با بانک غیر ربوی است.
رئیس پژوهشگاه حوزه و دانشگاه عنوان کرد: اگر ربا را از اقتصاد کشور حذف کردیم و خواستیم که بانک، بدون بهره تسهیلات را در اختیار افراد قرار دهد، این تسهیلات باید در اختیار کسانی قرار گیرد که با تولید خدمت یا تولید کالا سر و کار پیدا میکنند.
نظری افزود: قراردادهایی همانند مضاربه، مشارکت، مشارکت حقوقی، فروش اقساطی و هر قرار داد شرعی دیگری که در نظر بگیریم، سرمایه در این قراردادها با تولید کالا و خدمت گره خورده است ولی چنین اتفاقی در وام با بهره رخ نمیدهد.
این پژوهشگر اقتصاد اسلامی در پاسخ به این پرسش که آیا اکنون بانکهای ایران، وام با بهره ارائه میدهند یا خیر؟ عنوان کرد: اگر بانکها به قراردادهای شرعی وفادار بمانند و دقیق کار کنند حتما با بخش واقعی ارتباط برقرار میکنند و تولید به حرکت در خواهد آمد و سرنوشت سرمایه به تولید کالا یا خدمتی گره میخورد؛ اقدامی که در قراردادهای شرعی صورت میگیرد.
رئیس پژوهشگاه حوزه و دانشگاه اظهار کرد: کسیکه صد هزار تومان را میگیرد و صد و بیست هزار تومان را برگرداند، از سویی ممکن است نتواند آن بیست هزار تومان بهره را پرداخت کند؛ بنابراین نباید ملزم به چنین کاری شود و در نتیجه باید از جیب خود این زیاده را تأمین کند.
وی ادامه داد: در چنین شرایطی چه بسا شخصی دچار زیان هم بشود و در نتیجه وقتی چند دور نسبت به فردی تکرار شود، باعث رواج فقر میشود و سود یکطرفه حاصل میشود، در حالیکه در تولید و مبادله کالا حتما سود صد درصدی نیست بلکه گاهی سود و گاهی زیان رخ میدهد.
عضو کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار با اشاره به وجود ربا در اقتصادهای غربی اظهار کرد: برای درک ربا، بهتر است چنین چیزی را یادآور شوم که نتیجه فعالیت سیستم بانکی آمریکا باعث شده که در زمینه توزیع درآمد در میان قشرهای مختلف مردم آمریکا، مشاهده کنیم که آن ۱۰ درصدی که از سرمایه برخوردار بوده و ربا میگیرند، بالاترین ثروت را اندوختهاند و کسانیکه تسهیلاتی را از بانک دریافت کرده و بهره پرداخت کردهاند، در حد وسط باقی مانده و کارگران و مردم زحمتکش هم روز به روز فقیرتر شدهاند.
رئیس پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در پایان گفت: این نتیجه وجود بهره در نظام بانکی آمریکا بوده است و به همین دلیل شکاف طبقاتی بسیاری ایجاد شده و ادامه این شکاف طبقاتی در طی چند دهه باعث خواهد شد که فاصله دهکهای درآمدی بسیار زیاد شود.
منبع : ایکنا
حجتالاسلام والمسلمین دکتر سیدعباس موسویان، عضو هیئت مدیره انجمن مالی اسلامی ایران درباره اهمیت و آثار ادغام مؤسسات مالی و اعتباری اظهار کرد: یکی از مشکلاتی که اکنون نظام بانکی ما با آن مواجه شده است، تعدد بیش از حد بانکها و مؤسسات مالی و اعتباری است که این تعدد باعث شده است که این بانکها و مؤسسات به رقابت ناسالم اقتصادی اقدام کنند.
وی افزود: این مؤسسات بدون جهت، نرخ سودهای بانکی را افزایش میدهند و به همین دلیل این رقابت ناسالم است. از سوی دیگر، برخی از این مؤسسات مالی و اعتباری به دلیل ضعف نظارت بانک مرکزی، سوء`استفاده کرده و در مسیر تخلف از اهداف و چارچوبهای نظام بانکی حرکت کردهاند.
عضو شورای فقهی بانک مرکزی ادامه داد: به همین جهت برای ساماندهی بازار پول و نظام بانکی کشور حتما ضرورت دارد مؤسسات مالی و اعتباری در هم ادغام شوند و حتی برای بانکهای کوچک هم ادغام صورت گیرد و به استانداردهای بینالمللی هم نزدیک شویم.
دکتر موسویان عنوان کرد: از سوی دیگر نظارت بانک مرکزی بر این مؤسسات و بانکها هم بسیار دارای اهمیت است و باید قابلیت اجراء داشته باشد تا شاهد پایان دادن به چنین وضعیتی باشیم.
وی درباره نتیجه ادغام مؤسساتی همانند کاسپین و ثامنالحجج(ع) اظهار کرد: علت ادغام این مؤسسات این بود که آنها هشت مؤسسه غیرمجاز بودند که تخلفات بسیار زیادی داشتند ولی به نظرم این ادغام واقعا نتیجهبخش بوده است اما از بس تخلفات آن مؤسسات غیرمجاز زیاد بود، هنوز نتیجه این ادغام به چشم نمیآید وگرنه اگر آن مسیر ادامه پیدا میکرد، قطعا عواقب سوء آن بسیار بیشتر از این است که الان مشاهده میکنیم.
عضو کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار یادآور شد: این وضعیت همانند این است که فردی با سرعت بالایی رانندگی کند و پلیس جلوی او را گرفته و سرعت وی را کاهش دهد اما از بس با سرعت بسیار زیاد آمده است، باعث ایجاد تصادفات و اختلالهای بسیاری در مسیر شده است؛ بنابراین اشکال کار در ادغام این مؤسسات نیست بلکه این مشکلاتی که اکنون مشاهده میکنید به قبل از ادغام مربوط است.
دکتر موسویان ادامه داد: این مؤسسات آنچنان تخلفات اعتباری و سرمایهگذاری داشتهاند که اگر بانک مرکزی دست به کار نمیشد و آنها را ادغام نمیکرد اشتباهات آنها بیشتر و بیشتر شده و وضعیت خرابتر میشد.
عضو کارگروه اصلاح قانون عملیات بانکی بدون ربا همچنین درباره وضعیت طرح بانکداری اسلامی در مجلس گفت: طرح بانکداری جمهوری اسلامی ایران فعلا در مرحله کمیسیون اقتصادی مجلس در حال بررسی است اما به دلیل مسائل روزمره و انتخابات تاکنون به نتیجه نرسیده است.
وی در پایان یادآور شد: موضوع بررسی کابینه دولت دوازدهم را هم در پیش داریم که در تأخیر بررسی طرح بانکداری اسلامی در مجلس مؤثر است اما بررسی و تصویب اینگونه قوانین بزرگ معمولا به عقب میافتد.
منبع: ایکنا