مرکز پژوهش، توسعه و مطالعات اسلامی سازمان بورس و اوراق بهادار، گزارشی پژوهشی با عنوان «معامله با اطلاعات نهانی از منظر شریعت» به قلم محمد توحیدی منتشر کرده است.

در چکیده این گزارش آمده است: در معامله با اطلاعات نهانی، دسترسی به اطلاعاتی درباره بازار وجود دارد كه عموم معامله‌گران از آن آگاه نیستند و تلاش می‌شود قبل از اینكه بازار از اطلاعات مطلع شده و در قیمت منعكس گردد، معامله‌گر با اطلاعات نهانی خود سود كسب نماید. معاملات متکی بر اطلاعات نهانی همواره یکی از مباحث مهم در بورس‌های اوراق بهادار می‌باشد. مباحث نظری متعددی در سه دهه اخیر در خصوص شیوه‌های ردیابی، کشف و منع این پدیده انجام شده است که در استانداردهای افشای اطلاعات و قوانین تنظیمی بورس‌ها تبلور یافته است.

در این گزارش ضمن تعریف اطلاعات نهانی، انواع معاملات با اطلاعات نهانی و رویكردها و نظریه‌ها نسبت به معاملات نهانی، به مبحث ضرر و زیان ناشی از معاملات با اطلاعات نهانی پرداخته شده و در بخش بعد به تجزیه و تحلیل و تطبیق این نوع معاملات با اصول و موازین فقه امامیه از جمله ممنوعیت ضرر و ضرار، ممنوعیت غبن، تدلیس، غصب اموال، ممنوعیت تلقی ركبان پرداخته می‌شود. ممنوعیت ضرر و ضرار، ممنوعیت تدلیس، تصرف غیرقانونی در اموال و خیانت در امانت از جمله مواردی است که برای ممنوعیت فقهی معاملات با اطلاعات نهانی می‌توان بدان‌ها اشاره نمود.

در بخش دیگری از این گزارش می‌خوانیم: در معامله با اطلاعات نهانی، دسترسی به اطلاعاتی درباره بازار وجود دارد كه عموم معامله‌گران از آن آگاه نيستند. از اين‌رو قيمت بازار اوراق بهادار اشتباه بوده و قبل از اينكه بازار از اطلاعات مطلع شده و در قيمت منعكس گردد، معامله‌گر با اطلاعات نهانی خود سود كسب می‌نمايد. يك دسته از معامله‌گران بازار كه ممكن است در معامله با اطلاعات نهانی مشاركت كنند همان خودی‌های شركت هستند. اينها شامل مديران ارشد يا ديگر افرادی هستند كه چشم‌انداز خوبی از اقدامات يك شركت پذيرفته‌شده خاص در بورس دارند. معامله با اطلاعات نهانی در اين مورد زمانی اتفاق می‌افتد كه معامله‌گر با اطلاعات نهانی، سهام شركت را پيش از افشای اطالعات مربوط به شركت، خريد و فروش مي‌كند. با اين حال افراد داخلی شركت تنها افرادی نيستند كه به اطلاعات نهانی دسترسی دارند. كارگزاران نيز به دليل موقعيت خاصشان برای جهت‌دهی و سيگنال دادن به مشتريانشان، خودشان را در مقام دارنده اطلاعات نهانی می‌بينند. اين مورد شبيه تكنيک‌های دستكاری قيمتی مخصوص كارگزار است كه پيشتر تبيين شد.

در بخش نتیجه‌گیری این گزارش نیز آمده است: یكپارچگی بازار اوراق بهادار و تضمین كاركرد صحیح بازارهای مالی مبنایی برای جلب اعتماد سرمایه‌گذاران به بازارهای مالی است. معامله با استفاده از اطلاعات نهانی پدیده زیان‌باری است كه به‌دلیل عدم رعایت مساوات و عدالت در دسترسی به اطلاعات فعالان بازار، به یكپارچگی بازارهای مالی لطمه وارد كرده و اعتماد عمومی در بازار را تضعیف خواهد كرد. بنابراین از منظر كل بازار معاملات با اطلاعات نهانی به دلیل عدم رعایت عدالت در دسترسی به اطلاعات، ضرری بوده و براساس قاعده الضرر چنین معامالتی ممنوع خواهد بود.

همچنین با فرض نپذیرفتن سایر مبانی فقهی برای منع شرعی چنین معاملاتی، براساس نظریه منطقه‌الفراغ شهید صدر، حاكم اسلامی و به تبع نهاد ناظر می‌تواند برای جلب اعتماد فعالان بازار و ایجاد نظم اقتصادی در بازارها، در این زمینه كه دستوری الزامی برای منع از ناحیه شرع، وجود ندارد، برخی دستورات الزامی را وضع نماید. همان‌طور كه قانونگذاران بازارهای مالی سایر كشورها بر تبعات زیان‌آور چنین معاملاتی واقف بوده و سعی می‌كنند با مقررات‌گذاری دقیق و نظارت مستمر، چنین معاملاتی را كنترل و به حداقل برسانند.

علاقمندان می توانند برای مشاهده متن کامل این گزارش به این نشانی مراجعه نمایند.

منبع: مرکز پژوهش، توسعه و مطالعات اسلامی سازمان بورس