کمیته فارغ‌التحصیلان انجمن مالی اسلامی ایران نشست تخصصی"متاورس رنسانس خدمات مالی"با ارائه دکتر جواد عباسی را روز دوشنبه ۱۶ اسفند ساعت ۱۷ برگزار کرد.

در این نشست دکتر محمد جواد عباسی به بررسی متاورس در حوزه مالی پرداخت که به شرح زیر است:

موضوع جلسه درباره متاورس است که در ماه‌های اخیر بسیار مورد توجه جامعه جهانی به‌خصوص جامعه فعال در صنعت خدمات مالی قرار گرفته است و برای همین ما در این جلسه متاورس را ازنظر حوزه مالی سعی کرده‌ایم بپردازیم و یک بررسی مقدماتی خواهد بود.

دکتر عباسی ادامه داد: حوزه متاورس یک موضوع جدید است و این برمی‌گردد به ماه اکتبر که مدیر فیس‌بوک اعلام کرد که از این تاریخ شرکت را به‌عنوان یک پلتفرم رسانه اجتماعی نمی‌شناسید و از این تاریخ به بعد یک پلتفرم متاورس خواهد بود و نام شرکت را نیز به متا تغییر داد. این باعث این شد که یک نگاه ویژه‌ای به بحث متاورس شکل بگیرد. درست است که متاورس یک واژه جدید در حوزه اقتصاد و مالی است اما موضوع متاورس و آنچه به آن پرداخته می‌شود اصلاً موضوع جدیدی نیست. شاید بشر در سه دهه اخیر و اگر کاربرد نظامی فضای مجازی را هم در نظر بگیریم یعنی از دهه ۷۰ و ۸۰، بحث واقعیت مجازی و واقعیت افزوده در دهه‌های اخیر بسیار مورد توجه گرفته است. اما در کل موضوع جدیدی است و نظر رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی را به خود جلب کرده است.

وی افزود: تعریفی از متاورس وجود دارد که می‌گوید غوطه‌ور شدن و زندگی کردن انسان در دنیای دیجیتال سه‌بعدی است. تعبیر مختلفی از متاورس اعلام می‌شود اما این تعریف ساده و جامعی می‌تواند از متاورس باشد. ما در این چند سال گذشته تجربه‌ای که از فضای مجازی داشته‌ایم یک دنیای دیجیتال دوبعدی بوده است که به وب۲ هم معروف است اما دنیایی که پیش‌روی ماست و متاورس هم در این بستر است یک دنیای سه‌بعدی خواهد بود. البته این یک پدید‌هایی است که هنوز همه ما تجربه خاص و ملموسی نداریم.
عباسی در ادامه گفت: برای دوستانی که در حوزه بازی ویدئویی فعال هستند، موضوع متاورس موضوع جدیدی نیست و این‌ها به نظر من در آینده از متخصصان متاورس خواهند بود. بچه‌هایی می‌بینیم که در حال حاضر در سنین پایین، به‌راحتی بازی می‌کنند. آن‌ها در آینده می‌توانند در دنیای متاورس به راحتی زندگی کنند.

اساساً پیش‌بینی‌هایی که ماه‌های اخیر صورت گرفته از اتفاقات بزرگی در آینده نزدیک خبر می‌دهد. بانمک بزرگ مورگان استنلی فرصت ۸ تریلیون دلاری در عرصه متاورس پیش‌بینی کرده است و این یک عدد بسیار بالایی است. برای درک بهتر این عدد می‌توان گفت بازار طلا در حال حاضر مقداری بین ۷ تا ۸ تریلیون دلار دارد.

دکتر عباسی بیان کرد: صنعت متاورس از دیدگاه مالی چگونه خواهد بود؟ وقتی ما در گذشته از اینترنت صحبت می‌گردیم در اواخر دهه ۹۰ و دهه اول هزاره سوم می‌بینیم که اینترنت چقدر توانسته در حتی بازارهای مالی تأثیر بگذارد یعنی اگر از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۲۰ را بررسی کنیم می‌بینیم شرکت‌هایی که راجع به اینترنت و فضای مرتبط با آن بوده‌اند چگونه به رقم‌های بالا در بازارهای مالی رسیده‌اند.
وی ادامه داد: شما می‌بینید که در قبل از پیدایش اینترنت صنایع نفتی و غذایی مارکت گپ بالا را داشتند. اما در حال حاضر وقتی به صدر مارکت گپ وال‌استریت را نگاه می‌کنید، شما کمپانی‌های دیجیتال مثل اپل را می‌بینید. پس این انقلاب اینترنت بود. اما در آینده نزدیک ما شرکت‌های متاورسی را در صدر بازارهای مالی خواهیم دید. این یعنی کمپانی‌های که در دنیا متاورسی ظهور کنند، شرکت‌های با ارزشی خواهند بود. من به دوستان در تیرماه در یک لایوی به دوستان گفتم که متاورس مبحث ترندی در سال ۲۰۲۱ خواهد بود که این‌گونه هم شده است.

عباسی افزود: موضوعی است که باید به آن توجه شود این است که ما در مورد متاورس وب۲ صحبت می‌کنیم یا وب۳ چون این‌ها به هم متفاوت هستند. متاورس وب۲ همین فیس‌بوک، گوگل، ماکروسافت و اپل یا پلتفرم‌های بازی مثل روبلکس، فورتنایت، پلی‌استیشن و این‌ها پلتفرم‌های وب۲ هستند. دیسنترالند، سندباکس و ... از قبیل این پلتفرم‌های متاورس وب۳ هستند. تمام پلتفرم‌های بازی دنیا همه استراتژی متاورسی خودشان را به‌عنوان استراتژی کمپانی و گروه صنعتی خودشان قرار داده‌اند. صنعت بازی یکی از توانمند‌ترین صنایعی است که می‌تواند در دنیا متاورسی مزیت رقابتی پایداری داشته باشد.

مرور گذشته باعث می‌شود که ما آینده را بهتر درک کنیم. اگر خاطرتان باشد در ۱۵ سال گذشته موبایل یک ابزار ویژه‌ای بود و هیچ‌کس نمی‌دانست این ابزار این‌قدر همیشه در کنار ما باشد. ولی ما در آینده با ابزارهای پوشیدنی که کمک می‌کند در دنیا متاورسی فعالیت کنیم بیشتر همراه ما خواهد بود و در آینده ما با بسیاری از ابزارهای پوشیدنی فعالیت‌های بیشتری خواهیم داشت.

عباسی گفت: انقلابی که متاورس وب۳ در حوزه مالی به وجود آورده است، انقلابی است که در حوزه مالکیت دیجیتال ایجاد کرده است. در متاورس وب۲ چیزی به اسم مالکیت دیجیتال نداریم ولی در وب ۳ امکان آن وجود دارد و فناوری بلاکچین این امکان را به وجود می‌آورد و در اینجا دیگر امکان این وجود ندارد که کسی بتواند دسترسی ما را از بین ببرد و مالکیت‌ها در وب۳ قطعی است بنابراین استقبال بسیار بالایی خواهد داشت. به این دارایی‌ها اصطلاحاً NFT می‌گویند یا توکن‌های غیرقابل تعویض یا توکن‌های غیر مثلی هم می‌گویند. اساساً در وب۳ این NFT ها هستند که تغییرات مالی به وجود می‌آورند. این NFT می‌تواند در زمینه هنر باشد یا حتی بر اساس دارایی‌های متاورسی باشد. ما برای اینکه بتوانیم شناخت خوب به مباحث مالی متاورس داشته باشیم باید یک آشنایی با مباحث فناوری‌های دیجیتال و NFT داشته باشیم. در حوزه NFT گاهی سؤالی می‌کنند که چرا NFT های ما به فروش نمی‌رود و ارزش‌گذاری برای آن‌ها انجام نمی‌شود. NFT ویژگی‌ها و خصوصیات منحصربه‌فردی به لحاظ ارزش‌گذاری و ریسک دارد که باید آن‌ها را موردبررسی و توجه قرار داد. در ماه‌های گذشته در شبکه‌های اجتماعی دیدیم که افراد NFT را عرضه می‌کردند و تبلیغات می‌کردند و اقدام به فروش می‌کنند که نگاه مردم راجع به این موضوعات نگاه سفته بازانه است. خیلی‌ها فکر می‌کنند به خرید NFT ارزان می‌توانند در آینده خیلی گران‌تر بفروشند و مردم با دانش کم خود باعث می‌شوند که NFT بخرند که ارزشی ندارد. ۹۹ درصد از NFT بازار زباله‌های دیجیتالی هستند و یعنی ارزشی ندارند. اینکه شما یک عکسی را تبدیل به NFT کنید دلیلی بر ارزشمندی آن نیست یک NFT ارزشمند فاکتورهایی دارد که این فاکتورها باعث ارزشمند شدن آن می‌شود.

دکتر عباسی بیان کرد: در واقع بسیاری از NFTهایی که ارزش بالایی پیدا می‌کنند، معمولاً آدم‌هایی که از نظر ما احمق خوانده می‌شوند خریداری می‌کنند. اما این‌ها احمق نیستند. این‌ها آدم‌هایی هستند که با نگاه خاصی که به آینده دارند NFTهای خاصی را از خالقان خاصی خریداری می‌کنند. لذا هر NFT ارزشمند نیست بلکه باید یک خالق خاص این NFT را منتشر کند و این یکی از فاکتور‌های ارزش‌گذاری NFT است. ارزیابی NFTها هم یک موضوع جدید است و هم یک موضوع پیچیده‌ای است که باید به آن توجه شود.

وی ادامه داد: وقتی راجع به NFT حرف می‌زنیم، فقط راجع به هنر نیست و یکسری کارت‌ها هستند که ارزشمند هستند. اقلام درون بازی‌ها و زمین‌های متاورسی هم هستند که اقبال بسیار زیادی در این حوزه به ‌وجود آمده است.

عباسی افزود: مثلاً در سندباکس در ۳۰ نوامبر ۲۰۲۱ یک قطعه زمین متاورسی به مبلغ ۴.۳ میلیون دلار فروخته شد و این مبلغ برای زمین متاورسی ممکن است برای خیلی‌ها عجیب باشد. به‌خصوص اینکه این زمین به چه قیمتی خریداری‌شده و به چه قیمتی فروش رفته که نشان می‌دهد چه بازدهی داشته است. وقتی درباره NFT و دارایی‌های مبتنی بر آن حرف می‌شود، یکی از فاکتورهایی که در ارزشیابی آن‌ها مؤثر است آن کمیابی دیجیتال است که آن‌ها توسط یک فناوری بلاکچین از این کمیابی حفاظت می‌کند. مثلاً در سندباکس فقط ۱۶۶ هزار و ۶۴۶ عدد زمین در این متاورس است. بنابراین این کمیابی باعث افزایش قیمت می‌شود.

وی تصریح کرد: یکی از اتفاقات بزرگی که در حوزه مالی رخ داده است تأسیس ETF بر اساس بیتکوین است که در بورد نزدک لیست شده است و ناشر می‌خواهد که آن را انتشار دهد. این یک تحول بزرگ است که به ما می‌گوید که در آینده خیلی نزدیک می‌توانیم شاهد دارایی‌های متاورسی و NFT در بازارهای مالی باشیم.

همچنین ادامه داد: متاورس صنعت بیمه که مأموریت آن انتقال ریسک است را متحول خواهد کرد. بازار بعدی بازار اعتبار است که صنعت بانکداری، بانکداری خرد، بانکداری شرکتی و بانکداری اختصاصی تحت تأثیر متاورس قرار خواهند گرفت. دوستان حتماً واژه دیفای را شنیده‌اند که به معنی خدمات مالی غیرمتمرکز است که این بخش درحال‌توسعه است و من پیش‌بینی می‌کنم دیفای جایگاه بسیار مهمی در ۱۰ سال آینده خواهد داشت که در مرحله اول رقیب شیوه‌های سنتی خدمات مالی خواهد بود و در آینده خدمات مالی سنتی را به‌کلی از بین خواهد بر و آن را متحول خواهد کرد. دیفای در آینده جدا از متاورس وب۳ نخواهد بود و در آینده به‌طور کامل باهم هماهنگ خواهند بود. لانچ‌پد‌ها هم در آینده برای تأمین مالی غیرمتمرکز می‌تواند جذابیت‌های بزرگی برای شرکت‌ها به وجود آورد و شما در دنیای متاورسی می‌توانید با وایت پیپر عملیات تأمین مالی را به‌راحتی بدون نیاز به بازار سرمایه متمرکز انجام دهید.

دکتر عباسی ادامه داد: بازار فارکس در آینده کاملاً متحول خواهد شد. چون ما در ۱۰ سال آینده پول اعتباری نخواهیم داشت و همه به CBDC یا همان رمزارزهای بانک مرکزی تبدیل خواهد شد. در آینده دنیای فارکس تلفیق خواهد شد با دنیای متاورس و با پول‌های فیزیکی خداحافظی خواهیم کرد متأسفانه! کلمه متأسفانه برای این است که ما به سمتی خواهیم رفت که به یک زندان دیجیتالی خواهیم رفت و در زندان حاکمیت‌های دیجیتالی خواهیم رفت.

وی در آخر بیان کرد: ما در دنیای خدمات مالی یک دنیای آزاد، غیرمتمرکز و هوشمند خواهیم داشت که نسبت به دنیای کنونی متفاوت است و کسانی در این فرآیند برنده هستند که از همین امروز برنامه‌ریزی جدی برای عصر متاورس داشته باشند. به‌هرحال این عصر خواهد آمد و باید بدانیم که در آن عصر ما فقط یک مصرف‌کننده خواهیم بود یا یک بازیگر مؤثر؟ لذا این موضوع باید از طرف همه حتی نهادها هم باید جدی گرفته شود تا در کنار استفاده از فرصت‌های آن‌ها، مضرات آن‌ها هم شناخته شود.

در آخر جلسه پرسش و پاسخ برگزار شد و دکتر عباسی به سوالات حاضرین در نشست پاسخ داد.

سؤال: چه منابع و سایت‌هایی را معرفی می‌کنید برای آن موضوعات در زمینه متاورس و دیفای؟
پاسخ: ما در مورد موضوعی صحبت می‌کنیم که نوپاست و در دنیا هنوز در مورد صحبت آن‌چنانی نشده است و شما در دنیا هم کتاب‌های آکادمیک در مورد این موضوعات مطالب زیادی نمی‌توانید پیدا کنید؛ ولی در اینترنت مقالات و کتاب‌هایی در مورد نوشته شده که با نگاه ‌پژوهشی اکتشافی می‌توان به منابع دسترسی پیدا کرد. چون این حوزه یک موضوع میان‌رشته‌ای هم است و از دیدگاه‌های مختلفی به آن پرداخته شده است.

سؤال: با توجه به مشکلاتی که در پروژه فانتوم پیش آمد و این دیفای را هم تحت تأثیر قرار داده است به نظر شما مگاترند بعد از متاورس چه می‌تواند باشد.
پاسخ: این پاسخ من را دوستان نظر قطعی ندانند؛ به نظر من موضوع بعدی پلتفرم‌هایی خواهند بود که در حوزه حریم خصوصی فعال هستند چون تهدید بعدی در حوزه رمزارز خواهیم داشت تهدیدهایی است که حریم خصوصی رمزدارایی‌ها را تهدید می‌کنند. منظورم پلتفرم‌هایی است که شفافیت در آن‌ها با این فرمی که در حال حاضر می‌شناسیم متفاوت خواهد بود. حوزه دومی هم که احتمالاً در کنار این اوج خواهد گرفت این است که ما در آینده پلتفرم‌های دیفای بر پایه دائو و ساختارهای خاصی از دائو باشند که در حال حاضر ما کمترین دائو را در این پلتفرم‌ها می‌بینیم که غیرمتمرکز و مستقل باشند.