نشست تخصصی بررسی فرایند انتشار اوراق بهادار اسلامی در بازار سرمایه ایران با سخنربه همت انجمن مالی اسلامی ایران روز پنجشنبه 16 بهمن ماه 99، نشست تخصصی بررسی فرایند انتشار اوراق بهادار اسلامی در بازار سرمایه ایران با سخنرانی جناب اقای ابوترابی مدیرعامل شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه بصورت آنلاین برگزار گردید.

در این نشست که بیش از چهل نفر از مخاطبین انجمن بصورت آنلاین مشارکت داشتند، مدیرعامل شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه گفت: در شرایط اقتصادی امروز دغدغه بسیاری از بنگاه های اقتصادی تامین مالی پروژه هاست. نبود منابع مالی کافی، سرمایه گذاری اشخاص حقوقی و خدماتی و تولیدی را تحت تاثیر قرار داده و مانع توسعه و پیشرفت آنها شده است. مسیرهای مختلفی برای تامین مالی شرکت ها مطرح است که یکی از آنها تامین مالی از طریق انتشار اوراق بهادار اسلامی صکوک می باشد.فرهنگ غالب تامین مالی در شرکت ها و بنگاه های اقتصادی ایران محصور به بازار پول بوده و برخلاف توسعه بازار سرمایه هم چنان اشخاص حقوقی و بنگاه های اقتصادی از طریق روش های سنتی اقدام به تامین مالی می کنند و روش سنتی تامین مالی از طریق بانک و موسسات مالی و اعتباری و روش افزایش سرمایه می باشد.

مشخصه بارز تامین مالی از طریق اوراق بهادار اسلامی یا همان صکوک نوآوری، پویایی، منابع مختلف مالی بلندمدت ،میان مدت و کوتاه مدت با درنظرگرفتن افق زمانی سرمایه گذاران و همچنین سطح ریسک آنها می باشد.

یکی از کارکردهای اصلی بازار سرمایه تجهیز منابع برای اشخاص حقوقی است که بتوانند فعالیت خود را به نحو احسن انجام دهند.

شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه به موجب ماده دو دستورالعمل فعالیت نهادهای واسط مصوبه 1389/05/11 شورای بورس و اوراق بهادار تاسیس گردیده و موضوع فعالیت آن "تاسیس،اداره و راهبری نهادهای واسط موضوع بند (د) ماده یک قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید"می‌باشد.
دستورالعمل فعالیت نهادهای واسط مصوبه 1389/05/11 شورای عالی بورس و اوراق بهادار:

ماده دو: به منظور نظارت بر نهادهای واسط، شرکت"مدیریت دارایی مرکزی"به صورت سهامی خاص با موضوع تاسیس و اداره نهاد واسط براساس مقررات تشکیل می شود. این شرکت یکی از نهادهای مالی موضوع قانون بازار اوراق بهادار است و سازمان بورس و اوارق بهادار در آن سهامدار نمی باشد.

ماده سه: نهاد واسط در قالب حقوقی " شرکت با مسئولیت محدودیت توسط شرکت مدیریت دارایی مرکزی بر اساس مقررات تشکیل می گرد: فعالیت شرکت و اداره آن براساس قانون تجارت و اساسنامه شرکت انجام خواهد شد.

مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه یکی از ارکان بازار می باشد و عملا متولی تامین مالی در حوزه صکوک، شرکت مدیریت دارایی مرکزی است که 49% درصد مالکیت آن مربوط به شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه (سمات) است و مالکیت سمات هم متعلق به سازمان بورس و اوراق بهادار است. 29 % از شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه متعلق به شرکت فرابورس و 20% متعلق به شرکت بورس اوراق بهادار تهران و 2% هم متعلق به تعاونی اعتبار کارکنان سازمان بورس می باشد و سرمایه فعلی این شرکت 30 میلیارد تومان است.

صکوک جمع صک به معنای سند و سفته است. اعراب این واژه را توسعه داده اند و بر کلیه ی حواله‌جات، تعهدات و اسناد مالی بکار بردند. صکوک، اوراق بهادار با ارزش مالی یکسان و قابل معامله در بازارهای مالی هستند که بر پایه یکی از عقود اسلامی طراحی شده اند و دارندگان آن به صورت مشاع مالک یک یا مجموعه ای از دارایی ها و منافع حاصل از آن می باشند. درحالی که در اوراق اجاره که مبتنی بر دارایی فیزیکی است مالکیت به صورت مشاع است و این مالکیت مشاع به این منظور نیست که می توان این دارایی را بین دارندگان تقسیم نمود و شرکت نهاد واسط مربوطه به وکالت از دارندگان مالکیت این دارایی را دارد و منافع ناشی از این اوراق را به حساب سرمایه گذاران واریز میکند.

مزایای صکوک:

1-افزایش نقدینگی بانی

2- درصورت انتشار صکوک به پشتوانه داراییهایی که نقدینگی پایینی دارند و یا غیر نقد هستند، دارایی های مذکور از تراز نامه خارج شده و وجوه نقد جایگزین آن میشود.

3-علیرغم اینکه قسمتی از دارایی ها از شرکت بانی جدا میشود اما با این حال بازهم بانی میتوانداز دارایی ها استفاده نمایید.

4-صکوک با پشتوانه دارایی منتشر میشود لذا دارای ریسک کمتری است و هزینه تامین مالی را نیز کاهش می‌دهد.

5-کمک به توسعه بازار سرمایه با فراهم کردن امکان تبدیل دارایی ها به اوراق بهادار

6-چنانچه برای دادو ستد این نوع اوراق بازار ثانوی فراهم شود آنگاه قابلیت نقدشوندگی این اوراق هم افزایش می‌یابد.

انواع صکوک:

ابزارهای مالی اسلامی به دودسته تقسیم می شوند: ابزارهای انتفاعی و غیر انتفاعی

ابزارهای غیرانتفاعی شامل وقف و اوراق قرضه الحسنه هستند و ما تاکنون موفق به انتشار این اوراق در بازار سرمایه نشده ایم.

ابزارهای انتفاعی به دو دسته تقسیم می شوند: ابزارهای با بازدهی انتظاری مانند اوراق مشارکت و اوراق مضاربه

ابزارهای با بازدهی معین مانند:اوراق اجاره ،اوراق مرابحه،اوراق رهنی.

ارکان انتشار صکوک:

1-بانی: اولین و اساسی ترین رکن است و متقاضی تامین مالی است. شخص حقوقی است که نهاد واسط برای تامین مالی وی در قالب عقود اسلامی، اقدام به انتشار اوراق بهادار می نماید.
بانی شامل موسسات دولتی، شرکت های دولتی و شهرداری هاست.

2-ناشر: نهاد مالی است که درقالب حقوقی"شرکت با مسئولیت محدود"توسط شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه تشکیل می گردد.

3-ضامن: شخص حقوقی است که ضمانت پرداخت سود و تعهدات مالی بانی را برعهده دارد.

در صورت کسب رتبه اعتباری BBB به بالا و یا توثیق اوراق بهادار ، وجود ضامن الزامی نمی باشد.

ضامن توسط بانی و با تایید سازمان صرفا از میان بانک ها، موسسات مالی و اعتباری، شرکت های بیمه، شرکت های تامین سرمایه، صندوق های بازنشستگی، شرکت های سرمایه گذاری و شرکت های مادر، نهاد عمومی و شرکت ها و موسسات دولتی انتخاب می شوند. عمده ضمانت های صورت گرفته تا به امروز از طریق بانک ها بوده است.

3- بازارگردان: شخص حقوقی است که از بین نهادهای مالی دارای مجوز با تایید سازمان انتخاب می‌گردد و باید از کفایت سرمایه لازم مطابق مقررات برخوردار باشد.

4-متعهد پذیره نویسی: شخص حقوقی ثالثی است متعهد به خرید اوراق بهاداری ست که ظرف مهلت پذیره نویسی به فروش نرسد.

5- عامل فروش:شخص حقوقی ست که از بین شرکت ها ی کارگزاری عضو بورس اوراق بهادار تهران یا فرابورس ایران توسط بانی انتخاب می گردد.

6- عامل پرداخت: شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه، پس از دریافت مبالغ مربوط به اوراق، آنها را در سررسید یا سررسیدهای معین به سرمایه‌گذاران پرداخت می نماید.

آشنایی با اوراق اجاره:

بیشترین انتشار مربوط به اوراق اجاره بوده و بیشترین تامین مالی از طریق این اوراق است. اجاره در لغت، به معنای رهانیدن و به فریاد رسیدن است و در اصطلاح، عقدی است که به موجب آن مستاجر در برابر مالی که به موجر می پردازد برای مدتی معین، مالک منافع عین مستاجر می شود.

اوراق اجاره:
اوراق بهادار با نام و قابل نقل و انتقالی است که نشان دهنده مالکیت مشاع دارندگان آن در دارایی مبنای انتشار اوراق اجاره است.این دارایی می تواند یک دارایی یا مجموعه ای از دارایی ها باشد.در اوراق اجاره، حق استفاده از منافع یک دارایی یا مجموعه ای از دارایی ها، در قبال اجاره بها از مالک به شخص دیگری منتقل می شود و دارای سرسید است.

انواع اوراق اجاره:

اوراق اجاره با توجه به هدف بانی از تامین مالی به دو نوع تقسیم می شود:

1- اوراق اجاره جهت تامین دارایی: اوراقی است که درآن ناشر دارایی را از طرف سرمایه گذاران از فروشنده خریداری کرده و به بانی اجاره می دهد.

2- اوراق اجاره جهت تامین نقدینگی: در این اوراق، بانی دارایی خود را به شخص دیگری می فروشد و مجدد آن را اجاره می کند.

شرایط دارایی مبنای انتشار اوراق اجاره:

1-مالکیت آن به صورت مشاع نباشد.

2-امکان واگذاری به غیر را داشته باشد.

3-اسناد مالکیت دارایی موجود باشد.

4-تا زمان انتقال مالکیت دارایی به ناشر، دارایی از پوشش بیمه دای مناسب و کافی برخوردار باشد.

5-به کار گیری آن در فعالیت بانی، منجر به ایجاد جریانات نقدی شده یا از خروج و جوه نقد جلوگیری نماید.

هیچگونه محدودیت یا منع قانونی ، قراردادی یا قضایی برای انتقال دارایی وجود نداشته باشد.

دارایی های قابل قبول جهت انتشار اوراق اجاره به شرح ذیل می باشد:

• زمین
• ساختمان و تاسیسات
• ماشین آلات و تجهیزات
• وسایل حمل و نقل
• شرکت های پذیرفته شده در بورس

فرایند تامین مالی:
1- مراجعه بانی به مشاور عرضه
2- بررسی شرایط بانی برای انتشار اوراق اجاره
3- عقد قرارداد با مشاور عرضه و طراحی شیوه تامین مالی از طریق انتشار اوراق اجاره
4- تهیه بیانیه ثبت جهت تامین مالی غیر مستقیم از طریق انتشار اوراق اجاره
5- بررسی بیانیه ثبت توسط حسابرس بانی
6- مذاکره با ارکان واحد اعلام قبولی سمت توسط ایشان
7- ارائه مستندات جهت دریافت موافقت اصولی به سازمان بورس و اوراق بهادار
8- صدور موافقت اصولی توسط سازمان بورس و اوراق بهادار در صورت کامل بودن مستندات
9- مراجعه به شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه جهت تخصیص نهاد واسط
10- همکاری مشاور با شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه و انجام اقدامات لازم جهت انعقاد قراردادها
11- تکمیل قراردادها و سایر مدارک توسط مشاور عرضه
12- ارائه مستندات جهت دریافت مجوز انتشار اوراق به سازمان بورس و اوراق بهادار
13- صدور مجوز انتشار اوراق اجاره توسط سازمان بورس و اوراق بهادار
14- انتشار اوراق در بورس و فرابورس و جمع آوری وجوه
15- انعقاد قرارداد فروش و اجاره به شرط تملیک بین بانی و ناشر
16- مراجعه به دفترخانه جهت انتقال رسمی دارایی مبنای انتشار به ناشر
17- پرداخت وجوه جمع آوری شده انتشار اوراق به بانی پس از تایید سازمان بورس و اوراق بهادار
18- پرداخت های اقساط اوراق توسط بانی تا تسویه نهایی
19- دریافت تایید ضامن مبنی بر عدم بدهی بانی به ضامن پس از سررسید اوراق
20- هماهنگی با بانی جهت مراجعه به دفترخانه و انتقال رسمی دارایی مبنای انتشار از ناشر به بانی. هماهنگی با شرکت بورس/ فرابورس جهت انتقال سهام مبنای انتشار به بانی.

در انتهای این نشست به سوالات حاضرین در جلسه پاسخ داده شد.

جهت دریافت فایل ارائه شده در این جلسه اینجا کلیک کنید.