انجمن مالی اسلامی ایران نشست بین المللی خود را روز دوشنبه بیست و هشتم آذرماه با موضوع تحلیل آخرین شاخص مالی اسلامی با سخنرانی دكتر اسكندر شاه، استاد مالی اسلامی دانشگاه حمد بن خلیفه دوحه و دکتر تسلیما جولیا، محقق مدعو  در مرکز پژوهشگران اقتصاد اسلامی ترکیه، برگزار کرد که گزارش آن به شرح ذیل می باشد:

دكتر اسكندر شاه، استاد مالی اسلامی دانشگاه حمد بن خلیفه دوحه

وی گفت:شاخص توسعه مالی اسلامی (IFDI) یک شاخص وزنی ترکیبی است که توسعه کلی صنعت مالی اسلامی را با داده‌های بیش از 1600 موسسه مالی اسلامی، اطلاعات 136 کشور و بیش از 10 معیار کلیدی از جمله دانش, حاکمیت، پایداری و آگاهی اندازه‌گیری می‌کند.

شاخص ها
عملکرد مالی: شاخص وزنی بازارهای سرمایه اسلامی و مؤسسات مالی اسلامی (IFI) به ازای هر کشوری که خدمات مالی اسلامی تولید می‌کند گفته می شود.

حاکمیت: شاخص وزنی استانداردهای مناسب با توجه به مقررات، حاکمیت شرکتی و حاکمیت شرعی است.
پایداری: به شاخص وزنی فعالیت‌های مسئولانه اجتماعی شرکتی و شیوه‌های حاکمیت شرکتی, اجتماعی و زیست محیطی برای تمام بخش‌های مالی اسلامی و طبقات دارایی گفته می شود.
دانش: به شاخص وزنی آموزش و پژوهش که سنگ بنای اصلی هر صنعت دانش بنیان گفته می شود.
آگاهی: به شاخص وزنی بازار مالی اسلامی گفته می وشد که دو مؤلفه رویدادها و اخبار را ارزیابی می کند.

عملکرد مالی - رشد در همه بخش ها
بانکداری اسلامی
• محرک های کلیدی رشد: 1. بانک ها از حمایت گسترده دولت از بخش هایی که تحت تاثیر بیماری همه گیر بودند بهره مند شدند.
2. بازده عملیاتی با تعداد کم به دست آمده، یعنی بانکداری بدون شعبه، مشارکت با فین تک ها.
3. ادامه تقاضای بالا برای بانکداری اسلامی
• صندوق های اسلامی
• در مجموع 6 درصد رشد نشان می دهد و به رقم 238 میلیارد دلار رسیده است - ایران، عربستان سعودی و مالزی بیشترین سهم را در رشد صندوق های اسلامی داشته اند.
• بازار پول و سهام، وجوه قابل معامله در بورس (ETF)
• عدم استانداردسازی:
• عدم رشد: عدم استانداردسازی می تواند رشد صنعت را متوقف کند.
• آربیتراژ شرعی می تواند خرید فتوا را تحت الشعاع خود قرار دهد.
• گزارش دهی: عدم استانداردسازی می تواند منجر به عدم شفافیت و ثبات در گزارش شود.
• ناتوانی بازار در شکل دهی بازار:
• شکل دهی بازار: رویکردهای ماموریت محور بمنظور توجیه سیاست های بلندپروازانه ای که هدف آنها انتقال چشم انداز است.
• چالش ها: به نحوه پرورش ساختارهای سازمانی که می توانند چنین سیاست هایی را مدیریت و نیز نحوه ارزیابی و تاثیر سیاست های شکل دهی بازار را ارزیابی کنند گفته می شود.
• نیاز به تمرکز بر کارایی پویا و ایجاد ارزش عمومی جمعی:
• پتانسیل ایجاد ظرفیت مازاد در تمام بخش ها
• سطح تغییر سرمایه گذاری و مسیر گسترده تر رشد
• دولت‌ها باید از ابزارها و تکنیک‌های جدیدی استفاده کنند که بر آن تمرکز دارند.
• تجربه کاربر و تمرین خلق مشترک
• حرکت به سمت فناوری و نوآوری
• مدیریت سیستم پیچیده ناپایدار

دکتر تسلیما جولیا، محقق مدعو در مرکز پژوهشگران اقتصاد اسلامی ترکیه

وی ارائه خود را به این موضوع اختصاص داد که شاخص توسعه مالی اسلامی (IFDI) یک پایگاه داده انحصاری مالی اسلامی را فراهم می کند.
• این شاخص شامل داده های بیش از 1600 موسسه مالی اسلامی می شود که از طریق پلتفرم پیشرو Refinitiv Eikon بدست آمده است.
• پایگاه داده اطلاعاتی را به ذینفعان بازارهای مالی اسلامی ارائه می دهد.
شاخص توسعه مالی اسلامی جهانی چگونه عملکردها را اندازه گیری می کند؟

عملکرد 136 کشور را اندازه گیری می کند که شامل:
1. عملکرد مالی
2. حاکمیت
3. پایداری
4. دانش
5. آگاهی
چه چیزی در شاخص توسعه مالی اسلامی ج 2022 جدید است؟
آنها سه تغییر مهم در مدل شاخص توسعه مالی اسلامی (IFDI) ایجاد کردند:
1. معیارهای جدید مربوط به ESG و فین‌تک اسلامی اضافه شده است.
2. تنظیم مجدد برخی از معیارهای قبلی برای تشکیل زیرشاخص های جدید.
3. تغییر در وزن پنج شاخص اصلی با تأکید بیشتر بر مؤلفه های مالی (40 درصد از 20 درصد) و حاکمیت (25 درصد از 20 درصد).
روش‌شناسی تغییر کرده و شاخص‌ها بازآرایی شده‌اند، بنابراین نمی‌توانیم داده‌های شاخص توسعه مالی اسلامی
را بصورت مدت زمان مشابه هر سال مقایسه کنیم.
تجزیه و تحلیل عملکرد مالی
شاخص عملکرد مالی یک شاخص وزنی از بازارهای سرمایه اسلامی و مؤسسات مالی اسلامی (IFIs) در هر کشور است که خدمات مالی اسلامی را به شرح ذیل ایجاد می کنند.
بانکداری اسلامی است
• صکوک
• صندوق های اسلامی
• سایر مؤسسه های مالی اسلامی (OIFIs)
• تکافل
تجزیه و تحلیل شاخص حاکمیت:

شاخص حاکمیت یک شاخص وزنی از استانداردهای عملکرد مناسب با توجه به مقررات، حاکمیت شرکتی و شرعی است.
مقررات، ستون فقرات حاکمیت مالی اسلامی هستند و به همین دلیل بسیاری از کشورها در مقایسه با سایر کشورها که شاخص توسعه مالی اسلامی را تشکیل می‌دهند، امتیاز بهتری در این شاخص کسب کردند. معیار جدیدی به زیرشاخص مقررات در سال جاری اضافه شده است که FinTech Sandbox است تا توسعه کلی صنعت را بهتر منعکس کند.
حاکمیت شرعی دومین زیرشاخص قوی است. چندین کشور هیئت های شرعی متمرکز دارند و اکثر کشورها دارای کارشناسان شرعی هستند که آنها نماینده مؤسسات مالی اسلامی هستند.
حاکمیت شرکتی در میان شاخص های فرعی از جایگاه پایینی برخوردار است، زیرا بسیاری از مؤسسات مالی، اعم موسسات کاملا اسلامی یا با رویکرد اسلامی امتیاز ضعیفی را کسب کرده اند.
تجزیه و تحلیل شاخص پایداری
شاخص پایداری یک شاخص وزنی از فعالیت‌های CSR یا مسئولیت حاکمیت اجتماعی و شیوه‌های ESG یا حاکمیت شرکتی,اجتماعی و محیط زیستی برای تمام بخش‌های مالی اسلامی و طبقات دارایی است.
معیارهای مورد استفاده برای CSR عبارتند از وجوه پرداخت شده به خیریه، زکات، قرض الحسنه و امتیاز شاخص CSR افشا شده. برای اندازه‌گیری‌های ESG، معیارهای مورد استفاده عبارتند از تعداد و ارزش صکوک ESG ، وجوه اسلامی ESG، وجود دستورالعمل‌های پایداری و امتیاز شاخص گزارش ESG.
تجزیه و تحلیل شاخص دانش
شاخص دانش یک شاخص وزنی از آموزش و پژوهش است که از جمله اجزای اصلی برای هر صنعت دانش بنیان است.
برای اقدامات آموزشی، معیارهای مورد استفاده, تعداد دوره های مالی اسلامی برگزار شده و ارائه دهندگان مدرک است. برای معیارهای پژوهشی، معیارهای مورد استفاده, تعداد مقالات پژوهشی و مجلات مالی اسلامی است.
تجزیه و تحلیل شاخص آگاهی
شاخص آگاهی یک شاخص وزنی از آگاهی بازار مالی اسلامی است که دو مولفه شاخص آگاهی را ارزیابی می کند: رویدادها و اخبار.
معیارهای اندازه گیری رویداد به تعداد سمینارها، کنفرانس ها و رویدادهای آنلاین دلالت دارد. آگاهی نیز بر اساس تعداد اخبار انحصاری و منطقه ای سنجیده می شود.
موقعیت ایران و ترکیه
• ایران از نظر دارایی های مالی اسلامی در رتبه اول قرار دارد.
• ایران به تنهایی دارای 1235 (میلیارد دلار آمریکا) دارایی مالی اسلامی است. بانکداری اسلامی و صندوق های اسلامی در این کشور عالی عمل می کنند.
• البته ایران به دلیل امتیازات پایین تر در بین شاخص ها در رتبه بندی برای IFDI به طور کلی در رتبه بالایی قرار ندارد.
• همچنین از ابتدای سال 2022 نیز، صنعت مالی اسلامی تحت تأثیر کاهش ارزش ارز برخی از بازارهای مالی بزرگ اسلامی مانند ایران، پاکستان، سودان و ترکیه قرار گرفته است.
ترکیه از نظر دارایی های مالی اسلامی در جایگاه هشتم قرار دارد. دولت فعلی این کشور برای شکوفایی نظام مالی و اقتصادی اسلامی اهتمام ویژه ای دارد. همچنین ترکیه از نظر استراتژیک نقش بزرگی در جنگ های روسیه و اوکراین ایفا می کند که ممکن است به زودی تأثیر مثبتی بر اقتصاد داشته باشد