کنفرانس‌ها و نشست‌های علمی
انجمن مالی اسلامی ایران با همکاری مرکز پژوهش، توسعه و مطالعات اسلامی سبا، نشست تخصصی "مسئله اعتماد در بازار سرمایه و راهکارهای بهبود آن" را برگزار کرد.
انجمن مالی اسلامی ایران با همکاری مرکز پژوهش، توسعه و مطالعات اسلامی سازمان بورس و اوراق بهادار، نشست تخصصی «مسئله اعتماد در بازار سرمایه و راهکارهای بهبود آن» را به صورت حضوری و آنلاین در تاریخ سه شنبه 11 بهمن ماه سال 1401، ساعت 16 برگزار کرد. این نشست با حضور آقایان: دکتر علی سعیدی عضو هیئت علمی دانشگاه و کارشناس ارشد بازار سرمایه، دکتر محمدعلی دهقان دهنوی عضو هیئت علمی دانشگاه و رئیس سابق سازمان بورس و اوراق بهادار و میثم حامدی، رئیس مرکز پژوهش، توسعه و مطالعات اسلامی سازمان بورس و اوراق بهادار برگزار شد که گزارش این جلسه به شرح زیر می‌باشد.
دکتر میثم حامدی در آغاز این جلسه ضمن خیر مقدم به شرکت‌کنندگان این نشست بیان داشت که بحث اعتماد در بازار سرمایه مطرح است و هر وقت به بحرانی برخورد می‌کنیم موضوعی که توسط مسئولین در کشور مطرح میشود. وقتی این موضوع مطرح میشود با کلیدواژه‌های مختلفی روبه‌رو هستیم. ازجمله: انتظارات سرمایه‌گذاران. اطمینان سرمایه‌گذاران، حمایت از سرمایه‌گذاران و خوش‌بینی سرمایه‌گذاران. افراد و نهادهای مختلفی سعی کردند اعتماد سرمایه‌گذاران را تعریف کنند. کمیسیون بورس اوراق بهادار ایالات‌متحده می‌گوید، اعتماد سرمایه‌گذاران به معنی تمایل آن‌ها به استفاده از فرصت‌های سرمایه‌گذاری در بازار و استفاده از کانال‌های موجود برای رسیدن به بازار سرمایه و ادراکی که به ریسک و بازده دارند. در گزارش این کمیته، اطمینان به دو مؤلفه تقسیم‌شده است. اول خوش‌بینی نسبت به ریسک و بازده مبنایی در بازار و دوم اعتماد را مؤلفه‌ای از اطمینان بیان کرده است. OECD هم در بخشی از گزارش‌ها به بحث اعتماد در بازار سرمایه اختصاص داده و یکی از مؤلفه‌های آن، قابلیت پیش‌بینی در بازارهای مالی( بازارهای باثبات و کارا) و همچنین حضور نهاد ناظر در بازار است و مؤلفه سوم این است که رفتار نهادهایی که ذی‌نفع هستند در بازار سرمایه چگونه باشد، بیان می‌کند. در دنیا به دنبال ایجاد شاخص‌هایی برای سنجش میزان اعتماد در بازارهای مالی هستند که غالباً بانک پر اعتمادترین نهاد بازارهای مالی است و بعدازآن صندوق‌های سرمایه‌گذاری، سهام و درنهایت شرکت‌های سهامی بزرگ هستند. این‌ها فتح بابی بود برای شروع موضوعات.
در ادامه نشست دکتر دهقانی در شروع مطالب خود گفت: بحث اعتماد در دو سه سال اخیر بسیار مورد توجه بوده در بازار سرمایه نزد فعالین بازار این موضوع بحث شده است. این موضوع فضای خیلی گسترده‌ای را شامل میشود. وقتی وارد بازار سرمایه می‌شویم با عوامل مختلف و ذی‌نفعان متعددی روبه‌رو هستیم. اینکه چقدر از بازار ما شفاف است و یا چقدر از شرکت‌های که در بازارهای مالی هستند اطلاعاتشان به‌صورت شفاف و قابل اعتماد است. چقدر از حقوقی‌ها رفتار حرفه‌ای دارند. چقدر سازمان بورس که وظیفه نظارت را دارد می‌تواند بازار را کنترل کند. همچنین کشورها عوامل مختلفی خارج از بازار سرمایه مانند عوامل سیاسی، اجتماعی و ... هستند که بر بازار سرمایه ما اثرگذار هستند.
همچنین سخنران دیگر جلسه، دکتر سعیدی در ابتدای ارائه خود گفت: موضوع بسیار مهم است و این‌جور موضوعات وقتی مطرح می‌شوند که معمولاً با یک مشکل مواجه می‌شویم. در کشورهایی که پیشرو هستند و به این جهت که زودتر با این مشکلات روبه‌رو شده‌اند لذا کشکولی از این ادبیات در جوامع بازار سرمایه آن‌ها مطرح است. خود این مفهوم اعتماد و اطمینان چه ارتباطی باهم دارد و تفاوت‌های آن‌ها چیست را اگر بررسی کنیم خود می‌تواند مؤثر باشد. اگر صحبت رؤسای نهادهای مالی را بررسی کنید می‌توانید واژه‌هایی را برای بررسی به دست بیاورید. یکی از آن‌ها ثبات است و مورد بعدی همین اعتماد. به نظر من این ثبات است که منجر به اعتماد میشود. ثبات یعنی نوسان آرام قیمت دارایی‌های مالی است. اعتماد یک مفهوم بر خواسته از موضوع روان‌شناختی است. مانند پدیده ریسک که برای افراد مختلف تفاوت دارد اما این‌یک موضوع پیچیده است. در بحث اعتماد مهم نیست که ریسک واقعی چیست. مهم این است که من چگونه ریسک را درک کرده باشم. اعتماد یک فرایند پیچیده برای شکل‌گیری دارد و بدست‌آوردن آن بلندمدت است. بعضی وقت‌ها نهاد ناظر می‌گوید اعتماد را برگردان. این نشان می‌دهد که فرایند اعتماد را درک نکرده‌اند. اعتماد به‌سختی به وجود می‌آید اما به‌سادگی از دست می‌رود. بنابراین خود همین نیاز به بررسی دارد که اعتماد چگونه به دست می‌آید. آیا یک مفهوم ریاضی است یا یک موضوع درکی است. در بازار سرمایه عوامل مؤثری که در شکل‌گیری اعتماد وجود دارد، عوامل درون‌زا و برون‌زا. اما بخش عمده آن برون‌زاست. ما بازاری داریم که می‌گوییم بر اساس عرضه و تقاضاست اما بخش‌های داخلی آن قیمت‌گذاری تنظیمی داریم و در این مکانیسم انتظار بازار را داریم. این یک انتظار اشتباه است و تمام فشار این موضوع بر عهده نهاد ناظر قرار می‌گیرد و با خیلی از اصول بازار متناقض است. لذا در این فضایی که متلاطم است ابهاماتی به وجود می‌آید و اینکه در این فضا چگونه اعتماد بود می‌آید و چگونه اعتماد جلب شود یک کار سخت است.
میثم حامدی، رئیس مرکز پژوهش، توسعه و مطالعات اسلامی سازمان بورس و اوراق بهادار در قالب پرسشی از دکتر دهقان دهنوی بیان کرد که در بحث اعتماد در بازار سرمایه مرتباً این سؤال مطرح میشود و این است که معنی اعتماد از نهاد ناظر می‌خواهند با این چیزی که در ادبیات رایج وجود دارد همخوانی دارد؟ اتفاقات سال ۹۹ باعث شد که بحث اعتماد در بازار سرمایه بر سر زبان بیفتد و مطالبه برای آن بالا برود. اینکه برای چه جنس سرمایه‌گذاران باید اعتمادشان جلب شود؟ آیا سرمایه‌گذاران حرفه‌ای مدنظر است یا برای سرمایه‌گذاران حقیقی خردی که گذرا وارد بازار شدند و خارج می‌شوند. آیا ورود این سرمایه‌گذاران مطلوب است؟
دکتر دهقان دهنوی در پاسخ این سوال خاطر نشان کرد: اینکه اعتماد از نگاه چه کسی مطرح و مطالبه بشود خیلی مهم است. حقیقت این است که ازنظر نمایندگان مجلس به یک شکل تعریف میشود. ازنظر سرمایه‌گذاری‌های حرفه‌ای به شکل دیگری تعریف شود. ازنظر سرمایه‌گذاران خرد و غیرحرفه‌ای هم به یک‌شکل دیگری تعریف میشود و اختلافات زیادی وجود دارد. بین این تعاریف در زمان حضور من در سازمان نماینده‌ای که ازنظر ایشان سبز بودن بازار به معنی اعتماد است و شما با این‌گونه مطالبات هم طرف هستید. حال ما باید از منظر علمی باید به مقوله اعتمادسازی برخورد کنیم و تعریف مبتنی بر اصول علمی باشد را بیان کنیم و سعی کنیم آن را ترویج دهیم و این فرهنگ‌سازی اتفاق ایجاد شود و به سرمایه‌گذاران بیان کنیم که اعتماد به این شکل تعریف میشود و ماهم به این شکل عمل می‌کنیم.
همچنین رئیس سابق سازمان بورس گفت: این اعتماد و اطمینان را در دولایه می‌توان دنبال کرد. اعتماد نسبت به آن چیز که مقرر شده. مثل آیین‌نامه، قوانین و مقررات. یعنی وقتی ما چیزی را اعلام کردیم یعنی در عمل هم مطابق آن باشیم. مثلاً می‌گوییم استفاده از اطلاعات نهانی در معاملات جرم است و تخلف است. لذا برای افراد اعتمادی به وجود می‌آید که افراد می‌توانند بر اساس اطلاعات موجود در بازار تحلیل کند و سود به دست بیاورد و فرد مطمئن است که در این بازار کسی نیست که به اطلاعات نهانی دسترسی داشته باشد و بتواند تحلیل‌ها را به هم بزند. حتی اگر هم این اتفاق بیفتد انتظار دارد نهاد ناظر اقدامات پیگیری این موضوع را شفاف اعلام کند و این‌گونه اعتماد به دست می‌آید. اما اگر به این شکل پیش نرود قطعاً اعتماد به بازار خدشه‌دار خواهد شد. پس یک بخش، استانداردهای مدون هستند که سرمایه‌گذار با اعتماد بر آن‌ها در بازار فعالیت می‌کند. بخش دیگر آن راجع رفتارها، روش‌ها و انتظارات است. جایی که من اطمینان پیدا می‌کنم و وارد بازار می‌شوم. مثلاً به این نتیجه می‌رسم که دولت طرفدار بازار سرمایه است و من اطمینان می‌کنم که دولت در راستای منافع بازار اقدام خواهد کرد یا اطمینان می‌کنم که پول خود را به سبد گردان می‌سپارم تا با پول من در بازار سرمایه فعالیت کند. بخشی از این انتظارات ممکن است خیلی در چارچوب‌های قابل تعریف نباشد. مثلاً اگر مردم ببینند که در یک مدل طولانی بازار سرمایه نسبت به بقیه بازارها عقب‌ماندگی در رشد را داشته باشد متوجه می‌شوند یک‌چیزی وجود دارد که مانع رشد این بازار میشود. بازاری که بهترین بازار و کاراترین بازار برای دولت است به این شکل دچار عقب‌ماندگی میشود باعث از بین رفتن اعتماد بین مردم میشود.
همچنین میثم حامدی در سوال از دکتر سعیدی عنوان کرد: اعتماد و اطمینان در کنار هم و مفاهیم ریسک باهم ارتباط دارند یا خیر؟ اگر که بخواهیم اعتماد را در بازار سرمایه افزایش بدهیم چه نگاهی به ریسک باید داشته باشیم؟
دکتر سعیدی در پاسخ به این سوال بیان داشت: بخشی برمی‌گردد به شکل‌گیری انتظارات. یکسری انتظارات بین مسئولین داریم و یکسری انتظارات بین مردم و هر دو این‌ها در مسئله بازار سرمایه مقداری از آ» چیزی که باید باشد فاصله گرفته است. همیشه نظرم این است که مردم یا به فرهنگ‌سازی نیازی ندارند و یا اینکه در اولویت اول نیستند. اولویت اول خود مسئولین هستند. چون این‌ها تصمیم‌ساز هستند. اگر یک کسی بخواهد در یک نهاد مالی عضو هیئت‌مدیره شود، باید تائید صلاحیت شود. اما آیا در شورای عالی بورس این شرایط وجود دارد؟ می‌توان گفت بخش زیادی از اعضای شورای عالی هیچ تسلط به بازار سرمایه ندارند. مثلاً همین شورای رقابت که در مسئله خودرو ورود کرد. این بی‌اطلاعی به‌شدت به فضای اعتمادسازی بازار آسیب وارد می‌کند و انتظاراتی که وجود دارد باعث میشود که حتی اقدامات درست شما هم اشتباه درک می‌کنند و اعتمادشان از بین می‌رود. بنابراین چه در بین مسئولین و چه مردم خیلی سخت است که اعتمادسازی شکل بگیرد.
دکتر دهقان دهنوی در ادامه خاطر نشان کرد: اگر در بازار سرمایه محصولاتی ارائه شود که کم ریسک هستند، چیز بدی نیست. اتفاقاً یکی از نشانه‌های بازار سرمایه مناسب این است که تمام سلیقه‌های ریسک‌پذیری را پوشش بدهد. اما آن چیزی که رابطه آن را با اعتماد می‌سازد آن نوع نگاه ماست. ما نباید سعی کنیم با حذف ریسک بخواهیم اعتمادسازی کنیم. باید با تفهیم ریسک‌پذیری به افراد بتوانیم بازار خود را به سمت اعتمادسازی ببریم.
رئیس مرکز پژوهش، توسعه و مطالعات اسلامی سازمان بورس و اوراق بهادار در ادامه از دکتر دهقان پرسید: آیا ورود نهاد ناظر و دست بردن به ریزساختار‌های بازار معنا بخش است؟ آیا اقداماتی مثل دامنه نامتقارن باعث ایجاد نا اطمینانی نمی‌شود؟
ایشان در پاسخ به این موضوع اشاره کرد که: ما در کشور با یک فضایی مواجه هستیم که آ» حالت مطلوب که در نظر دارید به‌راحتی قابل‌دستیابی نیست. یعنی اگر وقتی بخواهید از وضع موجود به وضع مطلوب سریع حرکت کنید، نه امکان‌پذیر است و نه به شما اجازه این کار داده میشود. پس ناچار هستید در شرایط موجود بهترین حالت ممکن را در نظر بگیرید. بنابراین خواست و نظر رئیس سازمان بورس و هیئت‌مدیره آن ایجاد اعتماد است. اما چرا این اقدامات انجام میشود؟ علت این است که ما در کشوری هستیم که یک اقتصاد در حال رشد متلاطم دارد. نه‌تنها با اشکالات ساختاری روبه‌رو هستیم،بلکه با یک شرایط بی‌ثباتی فراتر از این هم مواجه هستیم. ازاین‌رو شما بعضی‌اوقات ناچار می‌شوید بین بد و بدتر، بد را انتخاب کنید. چون با توجه به اینکه باهدف نهایی حتی همراه نیست اما به‌عنوان یک نهاد سیاست‌گذار مجبور هستید تصمیمات موقتی بگیرید که از بحران عبور کنید. در مورد دامنه نوسان نامتقارن، هدف تصمیم‌گیری برای جلوگیری از بحران بود. اما این تصمیم هم عوارضی برای بازار داشت. مثل کاهش نقدپذیری سهام ولی باعث شد که از نزول شدید در بازار جلوگیری کند و این کاهش نقد شوندگی، بهایی بود که بابت عبور از بحران پرداخت کردیم. آیا این کار درست است و اصول علمی دارد؟ قطعاً خیر. هیچ اصول علمی به شما نمی‌گوید که محدود کردن بازار منجر به کارا شدن بازار میشود. ولی اصول علمی به شما می‌گوید شما می‌توانید تصمیمات موقتی بگیرید که شما را از بحران خارج کند.
در ادامه نشست میثم حامدی به این موضوع اشاره کرد که یکی از روش‌هایی که اعتماد افزاست، حمایت از سرمایه‌گذاران است. به همین علت سازمان بورس هم یک سری از این اقدامات را انجام داده است. آن چیزی که واقعاً قابلیت حمایتی دارد.
دکتر سعیدی در پایان مطالب خود گفت: به‌هرحال ما یک سری اقدامات درون بازار سرمایه داریم و یک سری اقدامات بیرون بازار سرمایه. در درون بازار سرمایه، مهم این است که ما بعد از هر اتفاق، سریع واکنش نشان دهیم و اگر تاریخچه‌ی بحران‌ها را یک نگاهی کنیم، مثلاً در کشور امریکا در سال 1907 که بحران شکل می‌گیرد، در سال 1913 نهاد ناظر بازار پول شکل می‌گیرد و بعد در سال 1929 که رکود بزرگ شکل می‌گیرد، در سال 1934 دو تا قانون تصویب میشود. خیلی از این رویدادها در پاسخ به یک بحران اتفاق افتاده است. مدل کار، مدل نظارت و... بالاخره یک تغییری به وجود آمده است. کشورهایی هم موفق هستند که بتوانند این واکنش‌ها را خیلی سریع و به‌موقع داشته باشند و همین هم یک عاملی است که خودش می‌تواند به هر ترتیب، اعتماد را مجدد بازگرداند. ما نباید فراموش کنیم که در کشوری داریم زندگی می‌کنیم که تحریم اقتصادی است. شاید در حوزه‌های فرهنگ و های ورزشی، انتظار داشته باشیم که تأثیرات کمتری داشته باشد. آلان اگر شرکت‌های پتروشیمی را مشاهده کنیم، صورت‌های مالی‌شان ارقام بسیار عجیب‌وغریب دارد چون سرمایه‌گذاری نمی‌شود. ما در شرایط نامتعارف اگر انتظار داشته باشیم که درون بازار سرمایه بتوانیم ثبات را ایجاد کنیم، این غیرممکن است.
رئیس مرکز پژوهش، توسعه و مطالعات اسلامی سازمان بورس و اوراق بهادار به عنوان آخرین سوال از دکتر دهقان دهنوی مطرح کرد وقتی اعتماد از بین می‌رود، ایجاد اعتماد هم هزینه‌بر است و هم خیلی سخت. فاصله ایجاد اعتماد بهینه چقدر خواهد بود و اینکه فکر می‌کنید چقدر زمان خواهد برد تا ما بگوییم که در بازار سرمایه اعتماد وجود دارد؟ و چه اقداماتی در بازار سرمایه به نظر شما اعتماد افزا خواهد بود؟
همچنین دکتر دهقان دهنوی در پاسخ به این سوال اشاره کرد که یک مقداری این بحث که در بازار سرمایه اعتماد از بین رفته و یا مثلاً کاهش پیدا کرده است و لازم است که احیا شود، خود این بحث به‌نوعی بیش‌ازحد به آن ورود شده است. بازار سرمایه در طول همه‌ی سال‌های گذشته و بازار سرمایه در همه جای دنیا نوسانات غیرمتعارف دارد. شما اگر نمودار شاخص کل را هم مشاهده کنید، درگذشته هم صعودهای شدید و هم ریزش‌های شدید داشتیم. هرچند مثلاً اختلاف این صعود و ریزش زیاد است. باید علت‌ها را پیدا کنیم. برخی از علت‌ها ناشی از نوسانات غیرمتعارف بوده است. اگر می‌خواهید ریسک‌ها کنترل شوند ولی از منافع بازار سرمایه استفاده ببرید، باید سراغ روش سرمایه‌گذاری غیرمستقیم بروید. یا پول را نزد صندوق بگذارید یا نزد یک سبد گردان ببرید. او حتماً شما را در مقابل نوسانات، قدری بهتر مدیریت خواهد کرد ولی بازهم به این معنا نیست که در آنجا هیچ اتفاقی نخواهد افتاد.
برای دریافت فیلم کامل نشست بر روی اینجا کلیک کنید.
برچسب‌ها
برای ارسال نظر وارد سایت شوید