کنفرانس‌ها و نشست‌های علمی
به همت انجمن مالی اسلامی ایران برنامه کمیته مالی و بانکداری هجدهمین کنفرانس بین‌المللی مدیریت روز چهارشنبه دهم آذر ماه برگزار شد.
به همت انجمن مالی اسلامی ایران برنامه کمیته مالی و بانکداری هجدهمین کنفرانس بین‌المللی مدیریت روز چهارشنبه دهم آذر ماه برگزار شد.
گزارش برنامه کمیته مالی و بانکداری این کنفرانس که با همکاری انجمن مالی اسلامی ایران در روز چهارشنبه برگزار گردید، به شرح زیر است:
حجت الاسلام و المسلمین دکتر غلامرضا مصباحی مقدم در ارتباط با موضوع نوآوری در مالی اسلامی به شرح موارد زیر پرداختند:
این نوآوری‌ها میتوان گفت از سال ۱۳۸۶ آغاز شده و کمیته فقهی بورس در سازمان بورس به همت آقای صالح‌آبادی، راه‌اندازی شد. تقریبا ۲ هفته یکبار این کمیته با حضور ۵ نفر از صاحب‌نظران در فقه، حداقل یک استاد مالی، یک اقتصاددان و یک حقوقدان تشکیل می‌شود و هر ابزاری از ابزارهای بازار سرمایه که مطرح می‌شود به گفتگو و مشورت در این جمع گذاشته می‌شود که خوشبختانه نتایج خوبی از آن حاصل شده است.
ایشان بیان کردند: ابتدا آنچه در بازار سرمایه کشورهای اسلامی خصوصا در کشور مالی طراحی شده بود از نظر فقه شیعه و اهل سنت مورد بررسی قرار گرفت و غالبا هم تایید شدند.که در اینجا جنبه نوآوری نداشت و کاری بود که انجام شده بود و در کمیته فقهی مرور شد و از منظر فقه امامیه مورد تایید واقع شد. اما ابزارهای مالی که در بازارهای جهانی برای پوشش ریسک در نظر گرفته شده بود مثل آتی‌ها، اختیارات و سوآپ‌ها؛ مورد بحث قرار گرفت. اینگونه ابزارها در شوراهای فقهی اهل سنت پذیرفته نشده بود اما با توجه به تعمقی که در کمیته فقهی بورس صورت گرفت و با توجه به ظرفیت فقه امامیه که وجود دارد، آتی‌ها مورد تایید قرار گرفت. البته با شرایطی و هم اختیارات ،که ما بعدا در بازار سرمایه از آتی سکه استفاده کردیم و از اختیارات هم در طراحی‌های متعددی بهره‌برداری شد.
دکتر مصباحی مقدم در ادامه افزود: یکی از نوآوری‌های کاملا اختصاصی که در کمیته فقهی بازار سرمایه مطرح شده، اسناد خزانه اسلامی بود. آنچه که در بازارهای مالی جهان وجود داشت اسناد خزانه مبتنی بر بدهی و نرخ بهره بود و در ایران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی مورد استفاده قرار نگرفت، تا اینکه سال ۱۳۹۳ اسناد خزانه اسلامی در کمیته فقهی بورس مطرح شد،و خدا رحمت کند دکتر موسویان و آیت‌الله تسخیری که در این موضوع نقش بسیار چشمگیری داشتند. اسناد خزانه اسلامی مبتنی بر بدهی‌های دولت به بخش غیردولتی و تبدیل به اوراق کردن این بدهی‌ها مصوب شد و به صورت بسیار گسترده‌ای توسط دولت در سال‌های متعدد مورد استفاده قرار گرفت. هم اکنون نیز شاید مهمترین ابزاری که دولت به کار می‌گیرد برای جمع‌اوری نقدینگی از دست مردم و البته بهره‌برداری مجدد از این منابع، اسناد خزانه اسلامی است.
آیت الله مصباحی مقدم فرمود: اوراق ریپو نیز در شورای فقهی بانک مرکزی مورد بحث قرار گرفت. ریپویی که در بانکداری ربوی در جریان است، مبتنی بر مبادلات ربوی است. اما ریپوی اسلامی مبتنی بر بیع دین است و مبتنی بر اسناد تجاری ،که این اسناد تجاری بین بانک‌های اسلامی مبادله می‌شود و می‌تواند بین بانک‌ها مبادله شود و همچنین می‌تواند ابزاری در اختیار بانک مرکزی باشد. بدهی اشخاص و بنگاه‌ها به بانک‌ها پایه اساسی و مبنای طراحی این اوراق است. همه این طراحی‌ها به‌گونه‌آی مرحون قبول بیع دین است. یکی از بحث‌های مهمی که در فقه امامیه مورد قبول نظر فقهای شیعه است و بنده اخیرا این بحث را در حوزه علمیه قم ارائه کردم که از آرای شیخ مفید که فقیه اول شیعه است و همچنین میتوان به شیخ صدوق هم اشاره کرد، مطالعه کردیم. مشهور نظر فقها متوجه شدیم که نظر فقهای متقدمین که جواز بیع دین به شخص ثالث را هم داده‌اند، مخالفانی هم دارد. در فقه شیعه دو روایت هست که مستند فقهای مخالف قرار گرفته و بنده این دو روایت را از نظر سند بررسی کردم و اعتبار سند احراز نشد. چون ما در معاملات، عمده اعتمادمان به آیه الحل البع حرم الربا است و یکی از مصادیق بیع، بیع دین است و همینطور در آیه‌ای گفته شده که مهم این است که تجارت باشد؛ کسب و کار باشد و از روی رضایت طرفین است و این عمل مشمول این آیه شریفه هم هست و آیه سوم که مورد توجه است اوفو بالعقود است، که این هم عقدی است عقلایی و عرفی و شرع هم رد نکرده و نفی نکرده بلکه تایید کرده است؛ بنابراین با استناد به این سه آیه و به استناد المومنون عند شروطهم که روایتی از پیامبر اکرم است، بیع دین به شخص ثالث را پذیرفتیم و واقعا یک نعمتی بود قبول مشروعیت بیع دین به شخص ثالث که پایه برای طراحی‌های متعددی صورت گرفت از جمله اسناد خزانه اسلامی، ریپو، اوراق گام و هنوز طراحی‌های دیگری نیز است.
دکتر مصباحی مقدم به یک نوآوری دیگری اشاره کرد و فرمود: در بانک مرکزی نوآوری جدید صورت گرفت که آن اوراق ودیعه است. ودیعه به معنای امانت است و عقد ودیعه به معنای این است که کسی فرد دیگری را امین خود بداند و نزد او مال خودش را به امانت بگذارد یا شخص دیگری را نایب خودش قرار می‌دهد، برای حفظ مال و حفظ شی خود و این نمایندگی گرفتن و نیابت گرفتن برای حفظ مال است که نقدینگی هم می‌تواند جزو این موارد باشد. بانک مرکزی می‌تواند با توزیع و انتشار اوراق ودیعه نقدینگی مردم را برای حفظ جمع کند. و بحث دیگری نیز داشتیم در ارتباط با اینکه حفظ مال چگونه صورت می‌گیرد؟
در بعضی اشیا حفظ مال به حفظ موجودیت فیزیکی مال است. چون آن مال موجودیت فیزیکی است مثل حفظ خودروی امانت گذاشته شده و امثالهم. ولی در مورد پول، حفظ پول به حفظ قدرت خرید آن است. چرا که پول چیزی نیست جز قدرت خرید. این تصمیم مبتنی بر این فرض است که ،پول اعتباری امروز ماهیت آن چیست؟
ماهیت پول چیزی جز مال محض نیست. قبلا که پول ترکیب شده بود به طلا و نقره، یک فایده مصرفی و یک فایده مبادلاتی داشت. پول از حیث آن فایده مصرفی وسیله مبادلاتی قرار نمی‌گرفت بلکه از حیث اون فایده مبادله‌ای مورد مبادله قرار می‌گرفت و واسطه مبادله می‌شد. ما امروز به پولی رسیدیم که هیچگونه فایده مصرفی ندارد و فقط و فقط این پول دارای فایده واسطه‌گری برای مبادلات است. و به همین دلیل است که می‌شود مال محض و هرگونه کاستی و کمی عمدی در این مال محض، موجب ضمان کسی که نقصی ایجاد می‌کند ضامن است. مگر نمی‌گویند نقصان مال ضمان دارد که این نظر مشهور فقهاست که ایجاد نقص در مال ایجاد ضمان است.در اینجا ما با مالی مواجه هستیم که هرگونه کاهش ارزشش به معنای نقصان مال است و از این جهت بانک مرکزی می‌تواند نقدینگی مردم را به مدت سه ماه، شش ماه یکسال و یا دو سال جمع کند و با گذشت این مدت، در سررسید و با حفظ قدرت خرید به آنها برگرداند. البته اینجا هیچگونه ربایی تحقق پیدا نمی‌کند. این عقد، عقد قرض نیست تا اینکه تصور ربا در آن پدید بیاید بلکه عقد امانت است، عقد ودیعه است. ثانیا بانک مرکزی به صورت داوطلبانه و یک طرفی این پولی که دریافت کرده را می‌خواهد بلوکه کند. از جریان مبادلات خارج کند و حفظ به این معناست. پس مقتضای امانت این است که بانک مرکزی این پول را حفظ کند و این حفظ هم با توجه به اینکه این پول جنبه الکترونیک دارد و نه جنبه فیزیکی، نگهداری و حفظ آن به معنای حفظ قدرت خرید پول است،که به این شکل مصوب شد و مورد استفاده بانک مرکزی هم قرار گرفته است.که این هیچ سابقه‌ای در فقه اهل سنت، در اندیشه مالی و بازارهای مالی غربی ندارد و طراحی کاملا نو و داخلی است.
دکتر مصباحی مقدم در ادامه افزود: طراحی جدید صورت گرفته در بازار سرمایه اوراق اجاره مبتنی بر سهام شرکت‌های سهامی است. شرکت‌های سهامی، در بازار سرمایه سهامشان مبادله می‌شود که هم در بازار اولیه و هم در بازار ثانویه رقم می‌خورد. با توجه به فهمی که ما از سهم داریم، بیان می‌کند که سهم بخشی از دارایی است. البته اینجا دیدگاه‌های متفاوتی بین فقها و حقوقدانان وجود دارد اما از نظر مشهور فقها، سهم بخشی از دارایی موضوع شرکت است. پسبر روی بخشی از دارایی تبدیل شده به سهم، طراحی جدید صورت گرفت و البته ما مفروض بر این گرفته‌ایم که شرکت‌ها دو گونه هستند. یکی شرکت‌هایی که در آنجا غلبه با منابع مالی و نقدینگی است و یکی شرکت‌هایی که غلبه در آن شرکت‌ها با مستغلات است مثل ساختمان یا وسایلی مانند کارخانجات و وسایل صنعتی که این وسایل قابل اجاره دادن است. بنابراین هرجا شرکتی غلبه در آن با دارایی‌های ثابت باشد و امکان اجاره دادن داشته باشد، سهام آن شرکت‌ها هم قابلیت اجاره دارد. بنابراین به این شکل اوراق اجاره طراحی شد و بسیار مورد استقبال از ناحیه شرکت‌های مختلف و بزرگ قرار گرفت. بعضی شرکت‌های بزرگ برای چندین بار تقاضای انتشار اوراق مبتنی بر اوراق اجاره مبتنی بر سهام را دارند و البته وقتی از مراجع تقلید استفتا و تایید شد. دفتر مقام معظم رهبری تاکید کردند، که چون موترد متفاوت است حتما باید مورد به مورد کمیته فقهی ارزیابی و کارشناسی کند و نظر بدهد که در حال حاضر این اتفاق در حال انجام است.
و اشان در آخر بیان کرد: آخرین مورد اوراق منفعت سهام است. سهام همان‌طور که قابلیت اجاره دارد دارای منافعی است غیر از منافعی که یک سهم ممکن است داشته باشد، مثل سهام یک شرکتی که رشد قیمتی آن مورد منفعت است، اما منافع دیگری هم دارد و این منافع و حقوق، موضوع انتشار اوراق منفعت است. به طور مثال یک بزرگراه را در نظر بگیریم در این بزرگراه تردد صورت می‌گیرد و این تردد منبع کسب درآمد شرکتی است که این بزرگراه را ایجاد کرده است؛ اما در کنار این، منافع دیگری هم برای آن شرکت دارد برای مثال در این بزرگراه تابلوهای تبلیغاتی زده می‌شود و یا در این بزرگراه مراکزی برای استراحت، خرید و امثال این پدید می‌آید و همه اینها مجیک منافع اضافی را پدید می‌آورد. شرکت شستا از طراحی اوراق منفعت برای کشتیرانی خودش استفاده کرده است.
در ادامه دکتر محرمیان در خصوص فناوری‌های نوین مالی که اصطلاحا به آن فین‌تک گفته می‌شود به بیان مسائل زیر پرداختند:
وقتی راجع به دیجیتال شدن یک کسب و کاری صحبت می‌کنیم باید جنبه‌های مختلفی را در نظر بگیریم موضوعی که معمولا اشتباه می‌شود این است که مردم آن را با اتوماسیون اشتباه می‌گیرند. اما موردی که باید به آن تاکید کرد این است که دیجیتال شدن از بیزینس شروع می‌شود و البته که قطعا فناوری یک فعال‌کننده مهم است؛ اما به این شکل نیست که ما کسب و کار را کنار بگذاریم و فقط به دیجیتال کردن روندهای قبلی فکر کنیم.
دکتر محرمیان بیان کرد: البته اگر ما به کشور خودمان نگاه کنیم بانکداری الکترونیک به خوبی پیش رفته و در بین کشورها جز کشورهای برتر هستیم. طبق آمارهای بین‌المللی، در بحث دسترسی به خدمات در جایگاه خوبی قرار داریم. حالا یکی از اهدافی که دولت جدید در نظر دارد این است که این دسترسی به خدمات را بتواند در حوزه تسهیلات نیز بهبود بدهد. به خصوص در مورد پرداخت وام‌های خرد که این موضوع اتفاق نخواهد افتاد، مگر اینکه با راه افتادن بحث اعتبارسنجی که این موضوع تا به امروز خیلی جایگاه مرکزی و جایگاه واقعی خودش را پیدا نکرده است. کلمه مرکزی را گفتم به دلیل اینکه واقعا تاثیراتی که سامانه اعتبارسنجی دارد روی کسب و کارها، فقط به حوزه تسهیلات محدود نمی‌شود و حتی در حوزه تغییرات رفتار اجتماعی اشتباه و خیلی از موارد دیگر نیز می‌تواند کاربرد داشته باشد که به نظر می‌رسد می‌توانیم شاهد اتفاقات خوبی در این زمینه باشیم.
در ادامه ایشان افزود : به تراکنش‌های بانکی اشاره کنم، ما گفتیم که بانکداری الکترونیک درحال حاضر وضعیت خوب و رشد خوبی نیز دارد. اگر این آمادگی وجود نداشت، با به وجود آمدن کرونا و حذف شدن اسکناس از جیب مردم باید شاهد اتفاقات و مشکلاتی می‌بودیم. ولی هم از لحاظ زیرساختی و هم فرهنگی برای آن آمادگی وجود داشته است.
معاون فناوری‌های نوین بیان کرد: در سال ۹۷ در حدود ۲۴ میلیون میلیارد تومان حجم تراکنش مالی در مبادلات سامانه‌های بین بانکی وجود داشته و در سال ۹۸ به حدود ۳۵ میلیون میلیارد رسیده. برای ۶ ماهه اول سال ۱۴۰۰ در حدود ۲۴ میلیون میلیارد تومان بوده که انتظار داریم در پایان سال به عدد ۵۰ میلیون میلیارد تومان گردش مالی سامانه‌های حاکمیتی برسیم. به عبارت دیگر یک روند رو به رشد خوبی داریم. بیشترین تعداد تراکنش در شتاب و شاپرک درحال انجام است و مردم روزانه با آن سروکار دارند، به لحاظ مبلغی هم در ساتنا داریم. در چنین فضایی می‌شود گفت که در بانکداری الکترونیک پیشرفت خوبی داشتیم.
دکتر محرمیان افزود: حالا اگر بخواهیم کمی بحث را گسترش دهیم و از بانکداری خارج شویم و در مورد اقتصاد دیجیتال صحبت کنیم، راجع به کسب و کارهایی که دیگر در رویه‌های سنتی موجود نمی‌گنجد. راجع به سرویس‌های بهتری که مردم می‌توانند بگیرند اما با بانک‌های سنتی فعلی نمی‌شود به چنین هدفی رسید؛ اما معنی آن این نیست که بانک‌ها در این مسیر حرکت نکردند؛ بلکه ما در بانک‌ها با چند سری سازمان بزرگ در طرف هستیم برای یک عملکرد خاص و بانکداری از گذشته تعریف مشخص دارد. اما با سازمان‌های به این اندازه به نمی‌شود انقلاب دیجیتال ایجاد کرد. اینجاست که پای فین‌تک‌ها وسط می‌آید و در این فضاست که تعدادی شرکت‌های کوچک و بزرگ به وجود می‌آیند در حوزه‌های مختلف مثل حوزه پرداخت، بازار سرمایه، بیمه، رگولاتوری و موارد مختلف این چنینی. نکته مهم این است که بیس و پایه اصلی فین‌تک‌ها از ترکیب کسب و کارها بدست می‌آید و ازیک طرف باید به بانک وصل باشیم و از طرف دیگر به یک کسب و کار دیگر که این ترکیب ارزش ایجاد می‌کند. از این ارزش مردم استقبال می‌کنند. نکته دوم جایی است که فین‌تک‌ها جایگزین بانک‌ها می‌شوند در خدماتی که بانک‌ها ارائه می‌دهند، فین‌تک‌ها نیز ارائه می‌دهند و چه بسا بهتر. نکته‌ای که اینجا مهم است که بگویم این است که مردم اصولا به هیچ حوزه‌های وفاداری محض ندارند و مردم به دنبال سرویس خوب هستند. چه بانک‌ها و چه فین‌تک‌ها، هر کدام سرویس بهتری بدهند، مردم بیشتر به آن سمت کشیده می‌شوند که طبیعا آنجا نقش رگولاتور نقش مهمی است، از این بابت که ریسک‌های مردم را مدیریت کند و ریسک‌ها را کاهش بدهد. این نشان‌دهنده اهمیت رگولاتور است. حتی در حوزه‌هایی که به طور خاص بر مبنای تمرکز زدایی قرار داده شده است. یعنی وظیفه ما این است که سره را از ناسره جدا کنیم و ابزار در اختیار مردم قرار بدهیم که خوشبختانه این اتفاقی است که بیشتر به آن توجه شده و امیدوارم که بشود در مدت محدودی به نتیجه‌های خوبی برسیم.
دکتر محرمیان بیان کرد: بحث دیگری هم وجود دارد این است که اگر رفتارهای غول‌های تکنولوژی و بانک ها را مقایسه کنیم متوجه می‌شویم که با استفاده از هوش مصنوعی و ابزارها خیلی جاها توانستند وثیقه‌ها را جایگزین کنند و رفتارهای شبیه بانک‌ها دارند. پس بر مبنای این شناخت، سرویس‌هایی به مردم ارائه دهند که حتی از بانک‌ها جلو بزنند. یعنی مثلا خدمات مالی که فیسبوک و گوگل ارائه می‌دهند واقعا خدمات مالی ویژه‌ای است که بعدا به آنها اشاره خواهد شد.
در حال حاضر در جایگاهی هستیم که بانک ها و خدمات بانکی را فین‌تک‌ها هر کدام بخشی از آن را انتخاب کرده و خدمات آن بخش را به مردم ارائه می‌دهند؛ هم در حوزه بانکداری شخصی و هم در حوزه بانکداری بیزینسی.
در ادامه همایش دکتر محرمیان به بیان نمونه خدماتی که فین‌تک‌ها ارائه می‌دهند، پرداختند و توضیحات مختصری درباره آنها ذکر کردند.
اگر بخواهیم در مورد چالش‌های فناوری مالی صحبت کنیم آن را داخل یک مثلث خلاصه کردیم، که چالش اول را میتوان به چالش عمومی کارایی و رقابت از یک سمت و در عین حال پایداری مالی و یکپارچگی را از طرف دیگر اشاره کرد. وقتی در مورد پایداری مالی صحبت می‌کنیم همان بحث نظارت است. از یک طرف ما به سمت آزادی کامل فین‌تک‌ها برویم ما را به سمت بحران‌های بزرگ که مهمترین آنها بحران ۲۰۰۸ بود می‌رسیم و از یک طرف اگر ما مقررات نظارتی را خیلی سفت کنیم و محدود کنیم آن موقع پس این نوآوری‌ها چگونه اتفاق خواهد افتاد؟ که البته همین الان ما در ایران دچار همین مشکل هستیم.
و در آخر ایشان بیان کرد: یکی از کارهایی که ما درحال حاضر در بانک مرکزی روی آن کار می‌کنیم بحث سندباکس رگولاتوری است. می‌گوید اگر یک NTT جدید که ظهور کرد و شناخته شده نیست، به این جهت از فعالیت آن جلوگیری نشود؛ بلکه در یک فضای محدودی شروع به فعالیت کند که در یک بازه به خصوصی بتوان به شناخت کافی از این کسب و کار رسید و ریسک‌های آن شناسایی شود. این رویکردی است که در چند کشور دنیا انجام می‌شود و ما هم انجام خواهیم داد و کارهای فنی آن انجام شده و بحث قانون‌گذاری آن درحال انجام است که مهمترین چالش آن این است که در بعضی از حوزه‌ها، خود آن فین‌تک‌ها به قدری رشد کردند که در سندباکس نمی‌گنجند؛ چون سندباکس برای کسب و کارهای کوچک است و همچنین چالش فرهنگی هم وجود دارد.
در پایان دکتر محرمیان به فعالیت‌های که در حوزه فین‌تک در حال انجام است و یا در حال پایه‌گذاری هستند به طور خلاصه اشاره کردند.
در ادامه دکتر فریدون رهنمای رودپشتی به بیان مسائل زیر پرداختند:
یک گزاره‌ای است که می‌گوید همه چیز در حال تغییر است الی خود تغییر. صحبت‌هایی که هم جناب آقای مصباحی‌مقدم و دکتر محرمیان داشتند، گویای واقعیت زندگی ماست و از مرحله تلاطم گذشته‌ایم و در مرحله آشوب هستیم. گزاره دیگر آن است که یک سرمایه‌گذاری را بخواهیم تعیین ارزش کنیم باید ببینیم ریسک آن چقدر است. یعنی ارزش یک سرمایه‌گذاری در ریسک آن است. واقعا می‌توانم بگویم ارزش کسب و کار همین‌هایی هست که می‌گویم. در عصر فرا اطلاعات اقتصاد شکل دیگری پیدا کرده که به آن می‌گوییم اقتصاد دیجیتال و وارد مرحله دیگری از این اقتصاد می‌شویم که به آن اقتصاد فرا دیجیتال می‌گویند که همان IOT است. و آنجا همه چیز در حال تغییر است و اختیار نیست. مثل ریسک در سرمایه‌گذاری که اختیار نیست و جزئی از ذات سرمایه‌گذاری است. امروز، فناوری اطلاعات ذات زندگی ماست و بایستی آن را مدیریت کنیم؛ پس قابل حذف نیست و تکنولوژی هم قابل حذف نیست.
دکتر رهنما در ادامه افزود: گزاره سوم یک خاطره است. ما وقتی مثل شما جوانتر بودیم، وقتی در مخابرات مدیرکل بودم یک چیزی را آوردند گه می‌گفتند در آینده میتوان به صورت تصویری با تلفن حرف زد که به آن ISDN می‌گفتند و برای ما خیلی جالب بود؛ ولی الان خیلی از این حرف ها گذشته و تکنولوژی بیشتر از اینها هم رشد داشته است. با بیان این خاطره می‌خواستم به ذات و کیفیت تکنولوژی اشاره کنم.
یک موسسه آمریکایی پیش‌بینی کرده بود که در سال ۲۰۹۹ عصر کمال IOT خواهد بود و همه بر بستر اشیا است و می‌گویند کرونا آمده و چهل سال زمان را کوتاه کرده و سال ۲۰۵۰ عصر کمال IOT خواهد بود.
دکتر رهنما از دو منظر به این موضوع اشاره کرد: منظر اول یک منظر کسب و کاری است که واقعا کسب و کاره‌ها را دارد دگرگون می‌کند و کسب و کارها را به شکل دیگری تغییر می‌دهد و به اعتقاد من، فرصت ایجاد می‌کند. علیرقم اینکه اگر مدیریت نکنیم تهدید خواهد شد. برای کسب و کارهای نوپا که در این بستر در حال شکل‌گیری هستند. ما همیشه در تخصص خودمان می‌گوییم، امروز نمی‌توانیم نوآوری مالی را معنی کنیم بدون فناوری مالی. یعنی هر نوع نوآوری بخواهیم داشته باشیم چه ساختاری باشد چه نهادی باشد و غیره، باید در بستر فناوری باشد که شنیده‌اید می‌گویند بستر بلاک‌چین که الان در حال تغییر است و به آن پاراچین می‌گویند و اینها در حال ظهور هستند که مدیریت را برای ما آسان کنند و برای این کار ما اول باید اینها را بشناسیم و بعد از آنها در زندگی‌های خود بهره‌برداری کنیم. لذا فرصت بی بدیلی برای ما فراهم شده است.برای بحث مدیریت رگولاتوری می‌خواهیم که به آن تسلط داشته باشیم البته نه از نوع تصدی. دولت‌ها علاقه‌مند هستند که همه چیز در اختیار داشته باشد که نباید اینگونه باشد و دولت‌ها باید فقط راهبری کنند. بحران ۲۰۰۸ هم برای همین بود که دولت‌ها همه چیز را رها کرده بودند و کار غلط با بازار مالی باعث بحران شده بود زیرا همه چیز را آزاد کردنه بودند و رها کرده بودند؛ ولی در ادامه دیدند که نمی‌شود و نیاز است در این دنیای امروزی، راهبرد وجود داشته باشد. حکمرانی باید باشد که بحث رگولاتوری همین است و وظیفه‌ی یک حکمران خوب قانون‌گذاری درست و بدون دخالت است و در کنار این واگذاری مدیریت و تصدی بخش مربوطه. لذا ما در مسیری در حال حرکت هستیم که به سرعت در همه کسب و کارها در حال ورود است.
ایشان در آخر افزود: در ادامه پنل امروز می‌خواهیم یک واکاوی دقیق داشته باشیم و بعد این را بتوانیم انشاالله مدیریت کنیم.
در ادامه دکتر ابوذر سروش به بیان مطالب زیر پرداخت:
در حال حاضر ما یک سری کلان روند داریم در حوزه فناوری نوین که اینها در بانکداری اثرگذار هستند که قاعدتا اینها را شنیدید. مثل فناوری بانکداری، فناوری هایی که توسط فین‌تک‌ها ارائه می‌شود، فناوری بلاک‌چین، دفتر کل توزیع شده، فناوریی هوش مصنوعی و یادگیری ماشینی، فناوری کلان‌داده و فناوری رایانش ابری. اینها یکسری روند هستند در دنیا در حال رخ دادن هستند. کتاب‌های مختلفی در مورد این موضوع بحث شده که من یک جمله‌ای در کتابها دیدم که گفته بود بانکداری در همه جا جریان دارد در غیر از بانک و دنیا به سمتی می‌رود که ما مفهومی به نام بانک نداشته باشیم و به نظر من در دنیا در حدود ۷ الی ۸ سال آینده بانک به این مفهومی که الان وجود دارد، دیگر وجود نخواهد داشت.
دکتر سروش بیان کرد: در بانکداری ما اصولا چهار نسل داریم که نسل اول آن بانکداری سنتی است که می‌شود گفت در ایران، دهه هفتاد و قبل از آن مد نظر است. نسل بعدی بانکداری اینترنتی است که تقریبا می‌شود از دهه هشتاد که ما تا سال ۹۶ مبتنی بر این نوع بانک هستیم که این نوع بانکداری به لحاظ ماهیتی حدود ۵ تا ۱۰ درصد از هزینه‌های بانک‌ها را کاهش می‌دهد. نسل سوم بانکداری در حقیقت مبتنی بر اصلاح فرایندها و باز مهندسی آنهاست. در این نسل، بانک جای خاصی نیست بلکه کاری هست که انجام می‌دهد و این فرایند نیز چیزی حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد از هزینه‌های بانک را کاهش می‌دهد و نسل چهارم که دنیا هم به این سمت حرکت می‌کند، بانکداری دیجیتال است که مبتنی بر تجربه مشتری است. این نسل هزینه‌های بانک را به نسبت نسل قبلی ۲۰ تا ۲۵ درصد از کاهش می‌دهد و اصولا در دنیا همه دنبال این هستند که به این روش برسند. ولی ما در ایران در حال حاضر می‌توانیم بگوییم نهایت در نسل 2.5 هستیم. چون نسل سوم آن است که تماما فرایند بانک را بازطراحی کنیم و در اختیار مشتری قرار بدهیم. اما الان به دنبال الکترونیکی کردن خدمات هستیم که این یعنی همان خدمات قبلی و همان فرایند قبلی ولی به صورت الکترونیکی.
دکتر سروش به چند نمونه از فعالیت‌های پرداخت در خارج از کشور اشاره داشتند:
حالا نکته‌ای که در اینجا به وجود می‌آید این است که ما مفهومی داریم به نام فین‌تک و یک مفهومی داریم به نام بانک که در این اسلاید سرویس‌های اصلی بانک را نشان می‌دهد. ابتدا و هسته آن، بانکداری متمرکز است بعد از آن سرمایه‌گذاری، اعطای وام، مدیریت مالی شخصی و در نهایت پرداخت‌ها هستند و تازه واردان اخلالگر با استفاده از تجربه مشتری خدمات بانکی را در دست می‌گیرند. به صورتی که میتوان گفت حوزه پرداخت‌ها تقریبا توسط فین‌تک‌ها قبضه شده و در باقی حوزه‌ها هم ورود داشته و تنها در جایی که میتوان گفت در حال حاضر مزیت رقابتی شبکه بانکی است، موضوع زیرساخت و هسته بانک است.
تحقیقاتی PWC داشت در سال ۲۰۱۷ که نشان می‌دهد ۹۵ درصد از بانک‌ها برا این باور هستند که بخشی از کسب و کار آنها در مواجهه با شرکت‌های بین‌تک در معرض خطر هستند و همچنین تحقیقات نشان می‌دهد خدمات فین‌تک‌ها بین ۲۰ تا ۷۰ درصد ارزان‌تر است چون عمدتا مبتنی بر تکنولوژی است و براساس تجربه مشتری است.
در ادامه دکتر سروش حوزه‌های فین‌تک در نظام بانکی را نام بردند که عبارت‌اند از: فناوری قانون‌گذاری، فناوری ثروت و رفاه، فناوری بیمه، فناوری پرداخت، فناوری بانکداری، فناوری وام دهی، فناوری مدیریت امور مالی شخصی، نهایت رمیتنس یا برات جهت انتقال پول مهاجرین و حوزه رمزارزها.
در بانکداری دیجیتال وقتی از حوزه فناوری بحث می‌کنیم ۶ ستون را در حقیقت حول بانکداری دیجیتال تعریف می‌کنیم که عبارت‌اند از، بانکداری امنی‌چنل و اپتی‌چنل، بانکداری باز، بانکداری ماژولار، بانکداری رسانه‌های اجتماعی، بانکداری در بستر بلاک‌چین و بانکداری هوشمند.
همچنین ایشان افزود: بانکداری امنی‌چنل را میتوان کانال‌های متعدد متصل به هم که ارتباط مشتری در هر زمان و مکانی را در یک روش یکنواخت در اختیار آن قرار می‌دهد نام برد و بانکداری اپتی‌چنل را به طور خلاصه میتوان گفت که کانال‌های بهینه‌ای که با استفاده از هوش مصنوعی به کاربران و مشتریان خدمات ارائه می‌کنند.
بانکداری ماژولار یعنی معماری سازمان در تمام سطوح چه در کسب و کار و چه خدمات و سامانه‌ها، ماژولار باشند و ما بتوانیم در صورت نیاز این پازل‌ها را جور دیگری بچینیم که یک سیستم جدید بتوانیم ایجاد کنیم که مسائل خاص خودش را خواهد داشت.
دکتر سروش بیان کرد: در موضوع بانکداری باز که کمی در ایران اخیرا درحال توسعه بوده، بحث اشتراگ‌گذاری داده‌هاست. با اشتراک‌گذاری بعضی داده‌ها میتوان خدمات جدید و بهتری را به مشتریان ارايه داد. نکته مهم بعدی که در این بحث وجود دارد بحث تولید و توزیع خدمات است که براساس اینکه محصول را بانک تولید می‌کند یا شخص ثالث یا خدمات را بانک توزیع می‌کند یا شخص ثالث که در اینجا می‌توانیم بگوییم که با چند نوع بانک مواجه می‌شویم.
بانکداری هوشمند که مبتنی بر هوش مصنوعی و کلان داده است که عمده افراد حاضر در بانک، افراد با تخصص فنی هستند که براساس این ابزارها می‌توانند خدمات را براساس تجربه مشتری ارائه دهند.
در پایان نیز دکتر سروش برخی از الزامات و پیش‌نیازهای تغییر نظام بانکی به سمت دیجیتال شدن را ذکر کردند.
در ادامه دکتر صحت به بیان مطالب زیر پرداختند:
فین‌تک‌ها نوآوری‌های زیادی در بازارهای مالی ایجاد کردند و در بازار بیمه ما از اینشورتک‌ها نام می‌بریم. آن تکنولوژی برای بهبود و پیشرفت صنعت بیمه استفاده می‌شود. مکنزی یک تعریفی دارد این است که اینشورتک یک اکوسیستم از شرکت‌های متمرکز مبتنی بر نوآوری هستند برای مشتریان به منظور ایجاد تحول در حل مسئله در طول زنجیره ارزش از طریق نوآوری با رویکرد مشتری محوری در آن دارند به خلق ارزش می‌پردازند و این فناوری در حال رشد است. تغییرات خیلی سریع در حال رخ دادن است و من داشتم فکر می‌کردم به چالش‌ها و مشکلاتی که وجود دارد در ضمن صحبت‌ها به این چالش ها اشاره خواهم داشت.
مثلا همین سرقت اطلاعات که در بعضی بخش‌های بیمه مثل بیمه عمر ممکن است از مشتری اطلاعات محرمانه‌ای گرفته شود که مشتری اصلا دلش نمی‌خواهد این اطلاعت جایی درز پیدا کند و باید مشخص شود که تا چه حدی می‌توانیم این تضمین را به مشتریان بدهیم.
ایشان در ادامه افزود: به هر صورت ما الان می‌بینیم که چون کار بیمه، مدیرت ریسک است به هر شکل منطقی است مدیریت‌ها در بیمه مقداری محتاط‌تر عمل کنند و منطقی است که وقتی می‌بینیم در دنیا سالانه ۴۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در فین‌تک‌ها انجام می‌شود و سهم اینشورتک حدود ۲ میلیارد دلار است. این ماهیت افرادی است که در صنعت بیمه فعال هستند و عموما ریسک‌گریز هستند چون اینها کسانی هستند که در عمل ریسک‌های مردم را از آنها خریداری می‌کنند.
در ایران استارتآپ‌هایی شروع به فعالیت کردند در صنعت بیمه و فعال هم هستند چه در زمینه فروش و چه در زمینه مقایسه آنلاین قیمت‌های بیمه.
دکتر صحت بیان کرد : فروش بیمه در شرکت‌های بیمه دیجیتال معامله می‌شود اما یک سری مشکلاتی وجود دارد. مثلا این که ما همه چیز را نمی‌توانیم در بیمه آنلاین انجام بدهیم. شاید بعضی از بیمه‌ها بشود آنلاین انجام داد مثل بیمه شخص ثالث؛ ولی بیمه‌هایی مثل آتش‌سوزی واحدهای صنعتی را آنلاین نمی‌شود بیمه کرد. چون نیاز به بازرسی دارد و این محدودیت‌ها وجود دارد. نکته‌ای که در حال حاضر چالش ایحاد کرده است، دفاتر فروش و نمایندگی‌های بیمه است که اعتراض دارند به بیمه مرکزی که شما با راه‌اندازی فروش آنلاین محل درآمد ما را در خطر قرار می‌دهید. اما به هر صورت تغییر و تحول در حال شکل‌گیری است و نمی‌شود جلوی آن را گرفت و نمایندگان بیمه باید با آن کنار بیایند و باید در این مسیر تغییر نقش بدهند و نیاز است که شرکت‌های بیمه آموزش های لازم را برای دفاتر خودشان فراهم کنند.
دکتر صحت در ادامه افزود : مشکل دیگری که داریم این است که نرخ‌شکنی‌هایی گاها به وجود می‌آید که مشکل آفرین است. مشکل اینجاست که وقتی شرکت‌های بیمه، بیمه خود را با قیمت پایینتر به فروش می‌رساند وقتی که خسارتی به وجود می‌آید دنبال این می‌گردند که خسارت را پرداخت نکنند و این خودش می‌تواند عامل ورشکستگی شرکت‌های بیمه شود که در سراسر دنیا هم شایع است.
حالا که در دوران کرونا قرار داریم مردم به خرید آنلاین و دریافت خدمات به صورت آنلاین رو آوردند که به نظر من این می‌تواند در دوران پسا کرونا شدیدتر هم بشود چون مردم به این روش عادت کرده‌اند و خواستار سرعت در انجام کارهای خودشان هستند.
نکته‌ای که حالا ما در بیمه داریم، می‌دانید که فرایند خسارت گاهی وقت‌ها بسیار طولانی و نفس‌گیر است و در بحث آنلاین نیاز است که شرکت های بیمه‌ای در این فرایند و پروسه نوآوری‌هایی را به وجود بیاورند و نباید این فرایند فرسایشی باشد.
در آخر آقای دکتر صحت در نتیجه‌گیری سخنان خود به آموزش نمایندگان و کارماندان بیمه با شرایط تحولی اشاره کردند و بیان داشتند شرکت بیمه‌ای موفق خواهد بود و می‌تواند پیشرفت کند که بتواند در برابر تغییرات انعطاف پذیری بالایی از خود نشان بدهد و بتواند به سرعت به نیازهای مردم پاسخگو باشد.
در ادامه دکتر فرازمند به بیان مطالب زیر پرداختند:
اگر بخواهیم برگردیم به عقب و بخواهیم ببینیم در بازار سرمایه فناوری‌های نوین و فین‌تک‌ها چه تاثیری داشته است، شاید اولین چیزی که به ذهنم برسد این است که ما زمانی رو به یاد بیاوریم که درگیر خرید و فروش سهام بودیم به صورت کاملا سنتی و توسط تلفن از طریق کارگزار و معامله‌گر سفارش خرید یا فروش انجام می‌دادیم تا زمانی که آمد سمت آنلاین شدن؛ به صورتی که در حال حاضر ۷۰ درصد معاملات به صورت آنلاین ارائه می‌شود و از آنلاین به موبایل تریدینگ هم خودش تحول بالاتری رقم زد. اینها باعث شد که ما از سبک سنتی و قدیمی برویم به سمت بازارهای آنلاین و متمرکز و غیر حضوری. این اتفاقات نشانگر این بود که ما داریم به یک سمت تحول عمیق پیش می‌رویم.
دکتر فرازمند بیان کردند: نکاتی که می‌خواهم عرض کنم این است که ما وقتی در بازار سرمایه نگاه می‌کنیم در بحث‌های فناوری به دستاوردهای خیلی خوبی رسیدیم. در کنار بحث‌های ترید ما، بحث پردازش اطلاعات هست که به شدت قوی شده‌ایم که اطلاعات شرکت‌ها را آنالیز می‌کنند و در اختیار تحلیلگرها قرار می‌دهند.
همچنین ایشان در ادامه افزود: اتفاق بعدی این است که به تدریج در کنار اینکه تریدرها حذف می‌شوند، تحلیلگرها هم در حال حذف شدن هستند. این موضوع به واسطه سیستم‌های تحلیلی است که در حال ایجاد است. در بازار سرمایه در حال حاضر استارت آپ‌هایی داریم که داده‌ها را از شرکت‌های پردازش اطلاعات می‌گیرند، تحلیل می‌کنند و به شما جهت تصمیم‌گیری ارائه می‌دهند و این اطلاعات را که نیاز بود افراد متعددی بر روی آنها وقت می‌گذاشتند را در عرض چند دقیقه به شما ارائه بدهد. پس حوزه آنالیز و تحلیلگری به کلی متحول شده است.
دکتر فرازمند در ادامه افزود: گام بعدی که اتفاق افتاد این بود که در بازار سرمایه مثلا من سهمی را تحلیل کردم و می‌خواهم که خرید کنم. یک مرحله این بود که باید معامله‌گر وارد می‌شد که آن به کنار؛ ولی سبک خرید و فروش‌ها هم باید خیلی برایشان برنامه‌ریزی می‌کردند. اما الان با استارت آپ هایی که در حوزه الگوریتم تریدینگ هستند کار را راحت‌تر کرده است. یعنی الگوریتم است که الان خرید و فروش می‌کند و قابلیت برنامه‌ریزی دارد. یک زمانی برای سبدگردان اینکه یک سهم را در یک قیمت برای ۱۰۰ سبد خریداری کند اصلا قابل تصور نبود. اما در صورتی که الان الگوریتم می‌تواند براساس دارایی آن سبد خرید کند. الگوریتم تریدینگ شد گام بعدی که در این فضا کمک کرد به شرکت‌ها در حوزه بازار سرمایه در مورد مدیریت دارایی ورود جدی داشته باشند.
ایشان بیان کردتد: اتفاق دیگری که رخ داد در حوزه بازار گردانی است. الگوریتم ها کمک کردند بحث بازارگردانی به صورت حرفه‌ای‌تر انجام شود. سیستم های مدیریت دارایی به این سمت رفته که ما بتوانیم ظرف کمتر از یکی دو روز سبدی تشکیل بدهیم.
اتفاقات دیگری افتاد که در حوزه فین‌تک‌های بازار سرمایه رقم خورد و آن هم این بود که به واسطه صندوق‌های جسورانه بود که عملا در بازار سرمایه شکل گرفتند. بازار سرمایه توانست یک حمایت خوبی از این مجموعه‌ها انجام بدهد و الان که صحبت می‌کنیم با شما بیش از ۱۰ صندوق VC فعال هستند.
واقعه خوب دیگری که در یکی دو سال اخیر رقم خورد در حوزه لندینگ بود که اطلاع دارید بعد از اینکه یک کمیته بین سه وزارتخانه کار، ارتباطات و اقتصاد شکل گرفت؛ دستورالعملی آماده شد که بحث کراود فاندینگ در کشور به صورت آیین‌نامه تدوین شود و بتواند آن را اجرایی کند. از حدود یک سال پیش چهار پلتفرم توانستند اجازه فعالیت بگیرند و در بحث کراود فاندینگ به سبک سهام و در جاهایی به سبک بدهی بتوانند وارد فضای تامین مالی شوند. یکی از این پلتفرم‌ها به نام هم‌آفرین است که پلتفرم شرکت خود ما می‌باشد.
اتفاق بعدی که رقم خورد، بحث کد سهامداری بود. چون مسئله‌ای بود که واقعا جلوی رشد بورس را می‌گرفت. اتفاقاتی در سال ۹۸ و ۹۹ رخ داد که باعث شد سازمان بورس بحث احراز هویت را به استارت آپ‌ها بسپارد و پلتفرم‌های قوی شکل گرفت و کار را راحت کرد و این اتفاق خوبی بود.
دکتر فرازمند در آخر بیان کرد: آخرین موضوعی که باید به آن اشاره کرد، عوامل موثر در کاهش سرعت رشد فین‌تک‌ها است که اولین و پایه‌ای ترین موضوع را ریسک قانون‌گذاری باید اعلام کنیم که قانون‌گذار گاها مانع رشد می‌شود. موضوع دوم هم بحث زیرساخت‌هاست و بسیاری از فین‌تک‌ها متوقف هستند چون هسته معاملات به علت قدیمی بودن نمی‌تواند نیازهای آنها را پاسخگو باشد.
در ادامه دکتر صحت به بیان مطالب زیر پرداختند:
فین‌تک‌ها نوآوری‌های زیادی در بازارهای مالی ایجاد کردند و در بازار بیمه ما از اینشورتک‌ها نام می‌بریم. آن تکنولوژی برای بهبود و پیشرفت صنعت بیمه استفاده می‌شود. مکنزی یک تعریفی دارد این است که اینشورتک یک اکوسیستم از شرکت‌های متمرکز مبتنی بر نوآوری هستند برای مشتریان به منظور ایجاد تحول در حل مسئله در طول زنجیره ارزش از طریق نوآوری با رویکرد مشتری محوری در آن دارند به خلق ارزش می‌پردازند و این فناوری در حال رشد است. تغییرات خیلی سریع در حال رخ دادن است و من داشتم فکر می‌کردم به چالش‌ها و مشکلاتی که وجود دارد در ضمن صحبت‌ها به این چالش ها اشاره خواهم داشت.
مثلا همین سرقت اطلاعات که در بعضی بخش‌های بیمه مثل بیمه عمر ممکن است از مشتری اطلاعات محرمانه‌ای گرفته شود که مشتری اصلا دلش نمی‌خواهد این اطلاعت جایی درز پیدا کند و باید مشخص شود که تا چه حدی می‌توانیم این تضمین را به مشتریان بدهیم.
ایشان در ادامه افزود: به هر صورت ما الان می‌بینیم که چون کار بیمه، مدیرت ریسک است به هر شکل منطقی است مدیریت‌ها در بیمه مقداری محتاط‌تر عمل کنند و منطقی است که وقتی می‌بینیم در دنیا سالانه ۴۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در فین‌تک‌ها انجام می‌شود و سهم اینشورتک حدود ۲ میلیارد دلار است. این ماهیت افرادی است که در صنعت بیمه فعال هستند و عموما ریسک‌گریز هستند چون اینها کسانی هستند که در عمل ریسک‌های مردم را از آنها خریداری می‌کنند.
در ایران استارتآپ‌هایی شروع به فعالیت کردند در صنعت بیمه و فعال هم هستند چه در زمینه فروش و چه در زمینه مقایسه آنلاین قیمت‌های بیمه.
دکتر صحت بیان کرد : فروش بیمه در شرکت‌های بیمه دیجیتال معامله می‌شود اما یک سری مشکلاتی وجود دارد. مثلا این که ما همه چیز را نمی‌توانیم در بیمه آنلاین انجام بدهیم. شاید بعضی از بیمه‌ها بشود آنلاین انجام داد مثل بیمه شخص ثالث؛ ولی بیمه‌هایی مثل آتش‌سوزی واحدهای صنعتی را آنلاین نمی‌شود بیمه کرد. چون نیاز به بازرسی دارد و این محدودیت‌ها وجود دارد. نکته‌ای که در حال حاضر چالش ایحاد کرده است، دفاتر فروش و نمایندگی‌های بیمه است که اعتراض دارند به بیمه مرکزی که شما با راه‌اندازی فروش آنلاین محل درآمد ما را در خطر قرار می‌دهید. اما به هر صورت تغییر و تحول در حال شکل‌گیری است و نمی‌شود جلوی آن را گرفت و نمایندگان بیمه باید با آن کنار بیایند و باید در این مسیر تغییر نقش بدهند و نیاز است که شرکت‌های بیمه آموزش های لازم را برای دفاتر خودشان فراهم کنند.
دکتر صحت در ادامه افزود : مشکل دیگری که داریم این است که نرخ‌شکنی‌هایی گاها به وجود می‌آید که مشکل آفرین است. مشکل اینجاست که وقتی شرکت‌های بیمه، بیمه خود را با قیمت پایینتر به فروش می‌رساند وقتی که خسارتی به وجود می‌آید دنبال این می‌گردند که خسارت را پرداخت نکنند و این خودش می‌تواند عامل ورشکستگی شرکت‌های بیمه شود که در سراسر دنیا هم شایع است.
حالا که در دوران کرونا قرار داریم مردم به خرید آنلاین و دریافت خدمات به صورت آنلاین رو آوردند که به نظر من این می‌تواند در دوران پسا کرونا شدیدتر هم بشود چون مردم به این روش عادت کرده‌اند و خواستار سرعت در انجام کارهای خودشان هستند.
نکته‌ای که حالا ما در بیمه داریم، می‌دانید که فرایند خسارت گاهی وقت‌ها بسیار طولانی و نفس‌گیر است و در بحث آنلاین نیاز است که شرکت های بیمه‌ای در این فرایند و پروسه نوآوری‌هایی را به وجود بیاورند و نباید این فرایند فرسایشی باشد.
در آخر آقای دکتر صحت در نتیجه‌گیری سخنان خود به آموزش نمایندگان و کارماندان بیمه با شرایط تحولی اشاره کردند و بیان داشتند شرکت بیمه‌ای موفق خواهد بود و می‌تواند پیشرفت کند که بتواند در برابر تغییرات انعطاف پذیری بالایی از خود نشان بدهد و بتواند به سرعت به نیازهای مردم پاسخگو باشد.
برچسب‌ها
برای ارسال نظر وارد سایت شوید