به مناسبت راه اندازی رشته فقه الاقتصاد در موسسه عالی فقه و علوم اسلامی، نشست خبری با حضور حجج اسلام آقایان دکتر غلامرضا مصباحی مقدم، دکتر حسن نظری و دکتر سید عباس موسویان از اعضای شورای اقتصاد موسسه برگزار شد، هدف از این نشست تبیین ضرورت تخصصی شدن فقه و راه اندازی رشته فقه الاقتصاد و تشویق طلاب و فضلای مستعد و جوان برای ثبت نام در این رشته بود. مطالب اعضای محترم شورای اقتصاد در پاسخ به سئوالات، به شرح ذیل است:
مباحث فقهی باید به صورت تخصصی مطرح شود
عضو شورای فقه الاقتصاد موسسه عالی فقه و علوم اسلامی با بیان این که ما نیازمند به تربیت فضلا در عرصه فقه و علوم اسلامی هستیم، گفت: حوزه علمیه باید جمعی از طلاب با استعداد را به رشتههای تخصصی اختصاص دهد.
حجت الاسلام و المسلمین غلامرضا مصباحی مقدم، با بیان این که مباحث فقهی باید به صورت تخصصی مطرح شود، عنوان کرد: آیت الله بروجردی در سال ۱۳۴۰ از دنیا رفتند و پس از آن، یعنی حدود ۵۵ سال پیش، علما و اندیشمندان حوزه به این نتیجه رسیدند که ما باید مسائل فقهی را تخصصی کنیم و در این راستا، کتاب مرجعیت و روحانیت منتشر شد که نشان می دهد از دیرباز علما به گسترش فقه و تخصصی کردن آن با توجه به تنوع مسائل و موضوعات و نیازهای مختلف جامعه، اهمیت میدادند.
ما نمی توانیم یک مجتهد مطلق در تمام مسائل فقهی داشته باشیم
دانشیار دانشگاه امام صادق (ع) افزود: بعد از گذشت ۵۵ سال از رحلت آیت الله بروجردی، امروز با توجه به تنوعی که در علوم پدید آمده است و با ظهور نظام جمهوری اسلامی ایران و نیاز حکومت و نظام به مسائل خاص ضرورت تخصصی شدن مباحث فقهی نسبت به گذشته بیشتر احساس می شود ما نمیتوانیم یک مجتهد مطلق در تمام مسائل فقهی داشته باشیم، امروز با توجه به تنوع مسائل، فقها فرصت نمیکنند که در تمام ابواب فقه، به صورت کارشناسانه با موضوع آشنا شوند و فتوا دهند.
حجت الاسلام و المسلمین مصباحی مقدم یادآور شد: اوایل پیروزی انقلاب اسلامی، رویکردی برای تربیت طلبههای فاضل و تحصیل کرده و خوش استعداد برای آشنایی با علوم مختلف داشتیم و موسسات مختلفی در حوزه های مختلف تأسیس شد که از جمله آن بخش آموزش مؤسسه در راه حق بود که پس از انقلاب به بنیاد باقرالعلوم و سپس به مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره) تبدیل شد و رویکرد ارتباط دین و علم موجب شد که اقبال بیشتری به مسائل دینی مرتبط با علوم انسانی صورت بگیرد.
وی ادامه داد: امروز کتابهای متعدد و مجلات متعدد تخصصی حکایت از رویکرد تخصصی علم و دین میکند و دانش آموختگانی که امروز در حوزه علمیه داریم، کارشناسانی هستند که هم فقه خواندند و هم علوم مختلف انسانی را فرا گرفتند و این نیاز را احساس کردند و رشتههایی بین رشتههای دین و دانش بشری ایجاد شده است.
امروز باید به صورت عمیق تر به مباحث فقه و علوم اسلامی بپردازیم، و فضلای حوزه به رشتههای فقهی اقبال کنند
عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام تأکید کرد: امروز در شرایطی هستیم که احساس می شود که باید به صورت عمیقتر به مباحث فقه و علوم اسلامی بپردازیم، امروز ضرورت تربیت فضلا و علمایی در طراز اجتهاد همراه با آشنایی با یکی از علوم انسانی وجود دارد و این نیاز بیشتر از گذشته درک میشود.
حجت الاسلام و المسلمین مصباحی مقدم اضافه کرد: امروز طلاب و فضلای تحصیل کرده سطح عالی حوزه باید به رشته های تخصصی فقهی اقبال کنند و در دورههای تخصصی فقه و علوم اسلامی متمرکز شوند.
وی اظهار امیدواری کرد که در سالهای آینده فقهای اقتصاددان، فقهای حقوقدان و فقهای سیاسی و فقهای مدیر در جامعه داشته باشیم و گفت: تنوع مباحث عینی و اجتماعی در جامعه که نظام جمهوری اسلامی ایران به آن نیاز دارد و مناسبات جمهوری اسلامی و کشورهای مختلف جهان اقتضا می کند که ما علمایی خبیر، بصیر و عالم در رشتههای فقه و علوم اسلامی داشته باشیم که هم فقیه باشند و هم در یکی از علوم انسانی تخصص داشته باشند.
اقتصاد اسلامی را به عنوان نظام واحد به جهان معرفی کنیم
عضو شورای فقه الاقتصاد موسسه عالی فقه و علوم اسلامی با اشاره به این که در گذشته نیاز به ارتباط حوزه و دانشگاه حس می شد، عنوان کرد: امروز در موسسات وابسته به حوزه علمیه باید شخصیتهایی شکل بگیرند که در وجود واحد آنها دو تخصص شکل گیرد، به طوری که هم موضوعات را بشناسند و هم به نیاز جامعه بتوانند پاسخ دینی دهند.این صورت مطلوب وحدت حوزه و دانشگاه است
نماینده چند دوره مجلس شورای اسلامی در پاسخ به این سوال که امروز نظام در چه مباحثی از فقهالاقتصاد نیازمند حضور تخصصی حوزویان است ؟ گفت: مباحث پول و ماهیت پول امروز باید مورد بررسی دقیق قرار گیرد، کارکرد پول و تأثیرات آن در اقتصاد، بانک و عملکردهای آن در جامعه، مباحثی همچون بیمه، بازار سرمایه و بورس، مناسبات اقتصادی میان کشور و دیگر کشورها، مباحث نظری اقتصاد، عدالت در توزیع ثروت، عدالت اجتماعی و... از جمله مباحثی است که باید ورودی تخصصی به آن داشت تا بتوان پاسخگوی پرسشها بود.
وی تصریح کرد: فقهای ما در پاسخ به سوالات اقتصادی پاسخ های متنوعی دارند، در حالی که نظام ما واحد است و مخاطب ما مشابه است و نیاز به پاسخ واحد دارند، بنابراین مباحث نظری اقتصاد از جمله مواردی است که باید به آن پرداخت تا اقتصاد اسلامی را به عنوان نظام واحد به جهان معرفی کرد.
استاد حوزه و دانشگاه اضافه کرد: امروز مسائل اقتصادی زیادی در مورد عدالت داریم، امروز شکاف بین فقیر و غنی زیاد است و ضرورت برقراری نظامی که ثروت ها به هم نزدیک شود نیاز به اقتصاد فقهی دارد که باید به آن پرداخت.
از مقام معظم رهبری (مدظله) تشکر میکنیم که نیاز جدی نظام و حوزه علمیه را به تشکیل چنین موسسهای احساس کردند
حجتالاسلام و المسلمین مصباحی مقدم با بیان این که موسسه عالی فقه و علوم اسلامی تحت اشراف مقام معظم رهبری (مدظله) شروع به کار کرده است، اظهار داشت: ما از مقام معظم رهبری (مدظله) تشکر میکنیم که نیاز جدی نظام و حوزه علمیه را به تشکیل چنین موسسهای احساس کردند البته ایشان از گذشته به دنبال آن بوده و منتظر اقدامی از سوی دیگران بودند؛ اما الان خود دست به کار شده و این مؤسسه را راهاندازی کردهاند و امروز رشته تخصصی فقه الاقتصاد در این موسسه راهاندازی شده است.
وی افزود: ما نیازمند به تربیت فضلا در عرصه فقه و علوم اسلامی هستیم، خود ما محصول این موسسات هستیم و به برکت این دوره ها توانستیم در دانشگاه ها، مجلس شورای اسلامی، عرصه رسانه ها و مطبوعات اظهار نظر کنیم.
اساتید و مراجع عظام باید طلاب فاضل و بااستعداد را تشویق و حمایت کنند تا بر رشتههای خاص متمرکز شوند، و عدهای از طلاب جهاد و ایثار کنند و به میدان فقهالاقتصاد بیایند
عضو شورای فقه الاقتصاد موسسه عالی فقه و علوم اسلامی تصریح کرد: حوزه علمیه باید جمعی از نیروهای بااستعداد را به رشتههای تخصصی اختصاص دهد، اگر رشته فقهالاقتصاد مورد استقبال قرار گیرد، محصول این موسسه در ۱۰ سال آینده در جامعه خود را نشان میدهد.
حجت الاسلام و المسلمین مصباحی مقدم تأکید کرد: اساتید حوزه و مراجع عظام باید طلاب فاضل و بااستعداد را تشویق و حمایت کنند تا بر رشته های خاص متمرکز شوند، امروز باید عدهای جهاد و ایثار کنند و به میدان بیایند و برای جامعه اسلامی تمام وقت خود را به رشته فقه الاقتصاد اختصاص دهند تا بتوانند برای خود، حوزه، نظام و ملت نافع باشند و بعد از گذشت ۱۰ سال، نخبگانی پرورش دهیم که صاحب نظر در فقه و اقتصاد باشند؛ البته اگر تمام وقت خود را نیز صرف این راه کنند، باز هم کم خواهد بود.
وی ادامه داد: در موسسه عالی فقه و علوم اسلامی زمینه برای جذب طلاب فراهم است تا جهشی در پیشرفت علم و دانش و ارتباط بین حوزه و دانش پدید آید.
امروز شرایط برای ایجاد رشتههای تخصصی از جمله رشته فقه الاقتصاد فراهم شده است
عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام با بیان این که باید از حوزه علمیه قم حرکتی آغاز شود که جهان اسلام از آن بهرهمند شود، گفت: حوزه علمیه ظرفیت زیادی دارد، امروز خوشبختانه ظرفیت بالفعل به میدان آمده است و کمیتهای ایجاد شد و طرح بانکداری بدون ربا مطرح شد؛ اگر قبلا ظرفیتی بود، تقاضایی نبود، اما امروز تقاضا نیز وجود دارد و نظام بانکی ما احساس نیاز برای تکمیل، اصلاح و ارتقا دارد.
وی یادآور شد: مرحوم آیت الله فاضل لنکرانی در سال ۱۳۶۲، طرحی ارائه داد تا برای رشتههای تخصصی حوزههای علمیه برنامهریزی شود، در این سالها، ۱۴ رشته تخصصی از جمله رشته های تفسیر، کلام، قضا و … در حوزه علمیه طراحی شد، اما به دلیل کمبود امکانات و وجود محدودیتها تحقق اجرای رشته فقه و اقتصاد در حوزه فراهم نشد.
استاد حوزه علمیه قم تصریح کرد: امروز شرایط برای ایجاد رشتههای تخصصی از جمله رشته فقهالاقتصاد فراهم شده است امروز خوشبختانه بیش از یکصد فاضل حوزوی داریم که فقه و اقتصاد را در کنار هم خوانده و در حد دکتری میباشند. و مقام معظم رهبری (مدظله) در این عرصه به میدان آمدند و تأکید دارند که چنین ساختاری در حوزه ایجاد شود تا حوزه به این مسائل بپردازد.
تخصصی شدن فقه در راستای نیازی است که امروز در حوزه و جامعه مطرح است
حجتالاسلاموالمسلمین حسنآقا نظری، عضو شورای فقه الاقتصاد موسسه عالی فقه و علوم اسلامی با بیان اینکه رشته فقهالاقتصاد ویژه طلاب دروس خارج حوزه برگزار میشود،گفت: تخصصی شدن فقه در راستای نیازی است که امروز در حوزه و جامعه مطرح است و براساس نیازهای زمان، فقه تخصصی در اقتصاد تعریف شده است.
فقه شیعه با توجه به نیاز زمان گسترده تر شده، تکامل پیدا می¬کند
رئیس پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، با اشاره به این که حوزه علمیه قم ظرفیت زیادی برای تخصصی کردن فقه و علوم مختلف دارد، عنوان کرد: شیخ طوسی بنابر نیازهای آن روز یک کتاب تفصیلی در مورد فقه شیعی به نام المبسوط در ۷ جلد تألیف کردند، بعد از هزار سال، مرحوم صاحب جواهر بنابر نیازهای روزگار خودش، جواهر را در بیش از ۴۰ جلد در مورد فقه شیعی تألیف میکند؛ ماهیت فقه شیعه این گونه است که با توجه به نیاز زمان گستردهتر شده، تکامل پیدا میکند اگر امروز صاحب جواهر زنده بود و قصد تحریر یک دوره فقه کامل مطابق با نیازهای روز را داشت، باید قریب به ۸۰ جلد مینوشت.
کتاب مکاسب اثر تخصصی عمیق و ماندگاری است ولی ناظر به بحثها و نیازهای آن زمان است
حجت الاسلام و المسلمین نظری افزود: کسانی که به صورت تخصصی به فقه پرداختند، آثار ماندگاری دارند، شیخ انصاری کتاب مکاسب را تألیف کرده که به بحث معاملات به صورت تخصصی پرداخته است که اثر عمیقی است و تاکنون مورد توجه علما است. البته کتاب مکاسب شیخ انصاری ناظر به بحثها و نیازهای آن زمان است، ناظر به معاملات بخش حقیقی است، اما امروز بخشهای اعتباری از جمله بازار بورس، بازار سهام و... وجود دارد که دارای ابزارهای جدیدی است و باید به مسائل فقهی ناظر به این بخش اضافه شود. امروز بحث بیمه بسیار گسترده شده و تمام خانوادههای ایرانی تحت پوشش آن هستند؛ پس باید بسیار عمیق بر روی آن کار کرد و به صورت تخصصی به آن پرداخت.
موسسه عالی فقه و علوم اسلامی گامی برای پاسخ به مباحث بر زمین مانده است
رئیس پژوهشگاه حوزه و دانشگاه تصریح کرد:: ضرورت زمان میطلبد که ما در فقه به صورت تخصصی کار کنیم، باید در هر یک از بابهای نماز، حج، وضو، عبادات و یا معاملات مالی بصورت تخصص کار کرد. نیازهای زمان میطلبد که رشته فقه اقتصادی تاسیس کنیم فقهای اقتصادی باید هم بر فقهی که با مباحث اقتصادی امروز ارتباط دارد و هم بر مباحث اقتصادی تسلط داشته باشند و موسسه عالی فقه و علوم اسلامی گامی برای پاسخ به این نیاز زمانه است. این مؤسسه به دنبال تعمیق مباحث اقتصادی و پاسخ به مباحث بر زمین مانده است و در نظر دارد تا رشتههای تخصصی فقهی بیشتری را مطرح کند.
امروز با حضور اساتید و انتشار منابع زیادی در حوزه فقه اقتصادی، رشته فقه الاقتصاد امکان اجرا دارد
معاون جامعه مدرسین حوزه علمیه قم بیان داشت: در گذشته بدلیل محدودیت نیروی انسانی و منابع و متون تخصصی، رشته فقه اقتصادی در حوزه امکان اجرا نداشت، اما امروز با توجه به حضور اساتید رشته فقه و اقتصاد و انتشار مجلات و کتابهای مختلف در حوزه اقتصاد و فقه، رشته فقه الاقتصاد امکان اجرا دارد.
باید کاری کنیم که دوره تحصیلی طلبهها کوتاه و کارآمد باشد
معاون جامعه مدرسین حوزه علمیه قم گفت: طلبه در سن ۱۹ سالگی وارد حوزه میشود، در ۲۹ سالگی وارد درس خارج میشود و هر دو سال یک باب فقهی را در درس خارج میخواند، چنین طلبهای چون در قسمت خاصی تخصص ندارد و کارآمدی لازم برای پاسخ به نیاز جامعه را ندارد، باید کاری کنیم که دوره تحصیلی طلبهها کوتاه و کارآمد باشد، باید استفاده بیشتری از حوزه و عمر طلاب داشت، هر طلبه باید در حوزه خاصی تخصص داشته باشد.
طلاب با گذراندن دوره تخصصی فقه اقتصادی در موسسه به نیازهای فقهی زمان خود پاسخ دهند
حجت الاسلام و المسلمین نظری با اشاره به این که رشته فقه الاقتصاد ویژه فضلای و طلاب دروس خارج حوزه برگزار میشود، عنوان کرد: طلاب میتوانند دوره تخصصی فقه اقتصادی را در موسسه عالی فقه و علوم اسلامی بگذرانند تا تخصص لازم را در این رشته کسب کنند و به نیازهای فقهی زمان خود پاسخ دهند.
شرایط برای راه اندازی رشته تخصصی فقه اقتصادی فراهم شده است
حجت الاسلام و المسلمین سید عباس موسویان عنوان کرد: مطرح کردن رشته تخصصی در عرصه فقه شاید به نظر ساده باشد، اما عملیاتی کردن و راهاندازی رشتههای تخصصی فقهی سخت است و نیاز به فراهم کردن امکانات و نیروی انسانی همچون استاد، سرفصل، متن علمی و درسی، مکان و بودجه دارد.
دانشیار اقتصاد پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی اظهار داشت: رشته فقهالاقتصاد از مباحثی است که از سالهای دور مورد نیاز جامعه بود و طرحهایی نیز به مدیریت حوزههای علمیه عرضه شد اما متأسفانه امکانات و ظرفیتهای لازم برای راهاندازی این رشته تخصصی در حوزه وجود نداشت. اما امروز با توجه به اینکه موسسات مرتبط با حوزههای علمیه، نیروهای انسانی فرهیخته و موثری تربیت کردند و متون مختلفی در عرصه فقه اقتصادی تألیف و منتشر شده است، زمینه و مقدمات لازم برای ایجاد رشته تخصصی فقه اقتصاد فراهم شده است. و باید از تلاشهای همه بزرگان بویژه حضرت آیت الله مصباح و آیت الله العظمی موسوی اردبیلی تقدیر و تشکرکرد.
عضو شورای فقهی بانک مرکزی تصریح کرد: امروز بیش از صد کارشناس همزمان در حوزه فقه و اقتصاد فعالیت میکنند و متون دینی ارزندهای با موضوعات اقتصاد اسلامی منتشر شده است، شش مجله در باره اقتصاد اسلامی در ایران منتشر میشود، بیش از ۲۰۰ جلد کتاب علمی در عرصه اقتصاد اسلامی تولید شده است که فرصت مناسبی برای استفاده از این ظرفیتها و پاسخ به نیازهای جامعه ایجاد شده است. بنابراین امروز شرایط برای راهاندازی یک رشته تخصصی در عرصه اقتصاد فراهم شده است.
پذیرش رشته تخصصی «فقه الاقتصاد» ویژه طلاب
حجت الاسلام و المسلمین موسویان با اشاره به این که موسسه عالی فقه و علوم اسلامی تحت اشراف مقام معظم رهبری (مدظله) راهاندازی شده است، گفت: امسال برای اولین بار رشته تخصصی «فقه الاقتصاد» در این موسسه برگزار میشود.
موسسه برای سال تحصیلی ۹۶-۹۵ دو گروه از طلاب را برای ثبت نام پذیرش میکند، گروه اول فضلایی که حد اقل پنج سال درس خارج خواندهاند؛ گروه دوم طلابی که علاوه بر اتمام پایه ۱۰، دارای مدرک کارشناسی ارشد اقتصاد یا رشتههای مرتبط هستند، که برای آنها دوره ۷ ساله تخصصی «فقه الاقتصاد» در نظر گرفته شده است. طلاب جهت ثبتنام در این رشته و کسب اطلاعات بیشتر میتوانند به پایگاه اطلاع رسانی www.mfos.ir مراجعه کنند.
اعضای شورای گروه فقه الاقتصاد
حجت الاسلام و المسلمین موسویان با اشاره به ظرفیت دورههای فقه الاقتصاد این مؤسسه، خاطرنشان ساخت: برنامهریزی اولیه آن است که فعالیت خود را برای سال تحصیلی جدید با دو کلاس ۷ الی ۱۰ نفره آغاز نماییم. ایشان افزود شورای گروه فقه الاقتصاد با حضور آیت الله تسخیری، حجج اسلام آقایان غلامرضا مصباحی مقدم، حسن نظری و مجید رضایی تشکیل شده است که از اساتید مجرب و صاحبنظر در این عرصه هستند.
هدف از برگزاری رشته«فقه الاقتصاد»
دانشیار اقتصاد پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در پایان تصریح کرد: هدف از برگزاری رشته تخصصی «فقه الاقتصاد» این است که فارغ التحصیلان این دوره پس از گذراندن دورۀ ۷ سالۀ آموزشی- پژوهشی برای پاسخگویی به سؤالات فقهی تسلط داشته باشند و بتوانند احکام فقهی اقتصادی را استنباط و ابزارها و شیوههای معاملاتی مورد نیاز جامعه را بر اساس فقه اسلامی طراحی کنند.
طلاب بااستعداد و علاقمند در این عرصه وارد شوند
حجت الاسلام والمسلمین موسویان در پایان گفت: این مؤسسه برنامه حساب شده و نسبتا سنگینی برای دانش پژوهان خود دارد و در کنار آن، امکاناتی را نیز برای این عزیزان در نظر گرفته است تا انشاءالله با فراغ بال به تحصیل تخصصی این دانش بپردازند. وی اظهارامیدواری کرد طلاب بااستعداد و علاقمند به این رشته تخصصی بتوانند در این عرصه وارد شوند.
منبع: موسسهی عالی فقه و علوم اسلامی