عبدالناصر همتی، رئیس‌کل بانک مرکزی، روز گذشته، پنجم بهمن‌ماه، از آغاز اجرایی شدن اوراق «گام» در هفته جاری خبر داد. وی گفت: طرح «گام»، یکی از برنامه‌های بانک مرکزی با کمک نظام بانکی کشور است که در چارچوب مدیریت نقدینگی، تلاش خواهد کرد امکان تأمین غیرتورمی سرمایه در گردش مورد نیاز زنجیرهٔ تولید را، خصوصاً برای واحدهای کوچک و متوسط، فراهم سازد.

برای بررسی بیشتر نقش اوراق گام در رونق تولید با کامران ندری، اقتصاددان و عضو هیئت‌علمی دانشگاه امام صادق(ع) به گفت‌وگو نشستیم. وی در ابتدای این گفت‌وگو گفت: اوراق گام شبیه ال‌سی‌های داخلی است که قبلاً بانک‌ها برای مشتریان خود باز می‌کردند؛ بدین معنا که اگر آن‌ها معاملاتی انجام می‌دادند، بانک‌ها تسویه این معاملات را در سررسید ضمانت می‌کردند و بابت این کاری که انجام می‌دادند، کارمزدی هم از مشتریان خود دریافت می‌کردند.

ضمانت بانک در اوراق گام

وی با اشاره به مکانیزم عملکرد اوراق گام ادامه داد: اوراق گام هم تقریباً شبیه همان است با این تفاوت که این تضمین به شکل اوراق متحدالشکلی که البته اوراق فیزیکی هم نیستند، بلکه دیجیتالی هستند در‌می‌آید و دریافت‌کنندگان این اوراق و این تضمین‌نامه‌ها می‌توانند در صورتی‌که نیاز به نقدینگی پیدا کنند این را در بازار با یک نرخ تنزیل، به وجه نقد تبدیل کنند؛ بنابراین ماهیت این اوراق، تضمین‌نامه است، اما به صورت متحدالشکل درآمده و در اختیار بنگاه‌های تولیدی قرار داده می‌شود.

ندری افزود: فرض کنید اگر قرار است که ایران خودر، خریدی را از یک قطعه‌ساز انجام دهد به جای اینکه معامله خود را با وجه نقد رایج تسویه کند می‌تواند از بانک، درخواست دریافت این اوراق گام را داشته باشد و وجه معامله آن را با این اوراق تسویه کند. اوراق گام، به نوعی می‌توان گفت ضمانت بانک را در سررسید دارد؛ لذا اگر دریافت کننده یا همان قطعه‌ساز، این اوراق را تا سررسید نگهداری کند، مبلغ را یا از خودروساز دریافت می‌کند یا اگر خودروساز نکول کرد و گفت نمی‌تواند از عهده بازپرداخت بربیاید، تضمین بانک پشت آن است و مبلغ مورد نیاز خود را از بانک دریافت می‌‌کند.

آیا اوراق گام کمکی به رونق تولید می‌کند؟

این کارشناس مسائل اقتصادی بیان کرد: اگر هم نتوانست این اوراق را تا سررسید نگهداری کند می‌تواند در سامانه گام که طراحی شده، این اوراق را واگذار کند. البته محدودیت‌هایی هم گذاشته‌اند؛ برای مثال و ماه بعد از دریافت اوراق می‌تواند آن را در بازار تنزیل کند و به فروش برساند. در واقع نوعی اعتبار بانکی است تا معاملات تولیدکنندگان و بنگاه‌های تولیدی با بنگاه‌های دیگر تسویه شود.

وی گفت: به نوعی می‌توان گفت که اوراق گام همان ویژگی اعتباری را دارد که بانک در اختیار بنگاه‌ها قرار می‌دهد. در واقع به اعتبار بانک است که طرف‌های معامله بنگاه‌های تولیدی، این اوراق را از آنها قبول می‌کنند و می‌پذیرند که در ازای دریافت این اوراق، کالای خودشان و قطعه‌ای که ساخته‌اند و مواد اولیه را در اختیار بنگاه بالادستی قرار دهند.

عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع) در پاسخ به این پرسش که آیا اوراق گام می‌تواند به رونق تولید کمک کند؟ بیان کرد: همان گونه که بیان شد این هم به شکلی خلق اعتبار است. اگر بنگاه‌های تولیدی ظرفیت خالی داشته باشند و مشکل آنها نداشتن نقدینگی و اعتبار کافی باشد این اوراق می‌تواند به رونق تولید کمک کند؛ چراکه این بنگاه‌ها نمی‌توانستند مواد اولیه خود را دریافت کنند؛ چراکه نقدینگی نداشتند و حال با اعتباری که به شکل اوراق گام دریافت می‌کنند می‌توانند مواد اولیه و قطعات مورد نیاز خودشان را خریداری کنند.

لوازم موفقیت اوراق گام

ندری یادآور شد: بنگاه‌های تولیدی می‌توانند با این اوراق، معامله را با بنگاه‌های پائین‌دستی تسویه کنند؛ بنابراین اگر ظرفیت خالی در بنگاه‌های تولید ما وجود داشته باشد این اوراق می‌تواند کمک کند، اما اگر این ظرفیت خالی وجود نداشته باشد طبعاً کمکی به رونق اقتصادی نخواهد کرد.

این کارشناس مسائل اقتصادی با اشاره به اهمیت مدیریت صحیح بنگاه‌های تولیدی تأکید کرد: نکته مهم دیگر این است که اگر این بنگاه‌های به شیوه بدی مدیریت شوند و نتوانند از عهده بازپرداخت بدهی‌های خود در سررسید بر بیایند، باز هم این طرح می‌تواند با مشکل مواجه شود و حتی ممکن است خطرناک باشد؛ چراکه اگر بنگاه‌ها در موقع سررسید نکول کنند چون بانک ضمانت کرده است باید وجه این اوراق را از منابع خودش پرداخت کند و اگر هم بانک‌ها با مشکل مواجه باشند این بیماری به بانک مرکزی سرایت می‌کند و ممکن است ناچار شویم از منابع بانک مرکزی برای پشتیبانی از اوراق گام استفاده کنیم و اثر این هم ایجاد تورم خواهد بود و هیچ کمکی هم به تولید نخواهد کرد.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه امام صادق(ع) در پایان سخنان خود یادآور شد: بنابراین شرط موفقیت اوراق گام در حمایت از تولید این است که اولاً بنگاه‌ها دارای ظرفیت خالی باشند، ثانیاً مدیریت صحیحی بر این بنگاه‌ها اعمال شود، ثالثاً بانک‌ها هم باید دقت و اعتبارسنجی کنند که این اوراق را در اختیار بنگاه‌هایی که مشکل دارند قرار ندهند.

منبع: ایکنا